Podstawowe informacje o produkcie
- Tabletki powlekane: 150 mg, 300 mg, 500 mg
- Kapsułki: 150 mg, 300 mg
- Syrop/roztwór doustny: 150 mg/5 ml, 250 mg/5 ml
- Proszek do sporządzania zawiesiny: 300 mg/5 ml
- Roztwór do wstrzykiwań
Producenci:
Mechanizm działania
Dla pacjenta
Kwas walproinowy działa na komórki nerwowe, pomagając ustabilizować aktywność mózgu. Dzięki temu lek przeciwdziała drgawkom, napadom padaczkowym oraz obniża ryzyko poważnych zaburzeń nastroju.
Dla specjalisty
Substancja zwiększa stężenie GABA w OUN poprzez hamowanie enzymów rozkładających ten neuroprzekaźnik (transaminaza GABA, dehydrogenaza GABA). Dodatkowo blokuje kanały sodowe i częściowo blokuje kanały wapniowe typu T, co wpływa na stabilizację błon neuronów i zmniejszenie nadmiernej pobudliwości.
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Szybko i niemal całkowicie wchłaniany z przewodu pokarmowego. Biodostępność 80–100%.
- Metabolizm: Metabolizowany głównie w wątrobie, poprzez glukuronidację i β-oksydację.
- Wydalanie: Wydalany głównie z moczem w postaci metabolitów, częściowo z żółcią.
- Czas działania (Tmax Maksymalne stężenie po 1–4 h (tabletki); okres półtrwania 8–20 h. U dzieci krótszy, u osób w podeszłym wieku dłuższy.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Typowe zastosowania:
Dobre praktyki
- Stosować codziennie o stałych porach (zwykle rano i wieczorem).
- Nie przerywać leczenia bez konsultacji z lekarzem.
- W przypadku pominięcia dawki – przyjąć możliwie szybko, jeśli nie zbliża się pora kolejnej dawki.
- Nie prowadzić pojazdów podczas pierwszych tygodni leczenia lub gdy występuje senność.
- Regularnie wykonywać badania kontrolne zlecone przez lekarza (morfologia, czynność wątroby, stężenie wapnia, amoniaku).
Dawkowanie rano vs wieczorem
Zalety podawania rano:
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Kwas walproinowy można przyjmować niezależnie od posiłków, jednak zaleca się przyjmowanie w trakcie lub po jedzeniu
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Czynnik/produkt | Typ interakcji | Zalecenie |
|---|---|---|
| Pokarm tłusty | Może opóźniać wchłanianie | Spożywać z umiarkowanymi posiłkami |
| Alkohol | Nasila działania niepożądane, ryzyko uszkodzenia wątroby, osłabienie koncentracji | Unikać! Szczególnie codzienne picie |
| Leki przeciwpadaczkowe (karbamazepina, fenytoina, fenobarbital) | Możliwe nasilenie/działania antagonistyczne | Dostosować dawkę pod nadzorem lekarza |
| Aspiryna | Zaburzenie wiązania białek, wzrost wolnej frakcji walproinianu | Stosować ostrożnie; konsultacja z lekarzem |
| Leki przeciwdepresyjne (np. SSRI) | Możliwość interakcji metabolicznych | Monitorowanie objawów, regularne konsultacje |
| Antybiotyki (niektóre makrolidy, karbapenemy) | Obniżenie stężenia walproinianów | Konieczna konsultacja, szczególnie przy nowym leczeniu |
Wskazania
| Oficjalne wskazania (zatwierdzone przez URPL/MZ) | Wskazania off-label (poza ChPL) |
|---|---|
|
|
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dawka początkowa | Dawka docelowa (typowy zakres) | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Padaczka – dorośli | 10–15 mg/kg mc./dobę | 20–30 mg/kg mc./dobę (max 60 mg/kg) | Stopniowo zwiększać; podział na 2-3 dawki |
| Padaczka – dzieci | 10 mg/kg mc./dobę | 25–35 mg/kg mc./dobę | Dla dzieci preferowany syrop |
| Zaburzenia afektywne dwubiegunowe | 15 mg/kg mc./dobę | 20–30 mg/kg mc./dobę (zwykle 1000–2000 mg/dobę) | Indywidualizacja; monitorować objawy |
| Seniorzy | 5–10 mg/kg mc./dobę | Maks. 20 mg/kg mc./dobę | Możliwa większa wrażliwość na działania niepożądane |
Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne
Często występujące działania niepożądane
- Spośród najczęściej zgłaszanych: senność, drżenie rąk, wzrost masy ciała, nudności, biegunka, łysienie (często przemijające), zaburzenia apetytu.
- Powiększenie wątroby, przejściowe wzrosty aminotransferaz, zaburzenia miesiączkowania.
Rzadkie działania niepożądane
- Ciężkie reakcje hepatotoksyczne (uszkodzenie wątroby, szczególnie u małych dzieci i pierwszych 6 m-cy leczenia).
- Zapalenie trzustki, zaburzenia krzepliwości (małopłytkowość), trombocytopenia.
- Reakcje alergiczne (wysypka, obrzęk naczynioruchowy).
| Stopień częstości | Objawy | Zalecenie |
|---|---|---|
| Bardzo często (>10%) | Senność, drżenie, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wzrost masy ciała | Informować lekarza przy nasileniu objawów |
| Często (1–10%) | Zmiany we krwi, uszkodzenie wątroby, zaburzenia miesiączkowania | Regularne badania kontrolne |
| Rzadko (<1%) | Zapalenie trzustki, poważne reakcje skórne | Natychmiastowa konsultacja lekarska |
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania (rada farmaceuty / praktyka w Polsce)
- Nie wolno samodzielnie przerywać leczenia (nagłe odstawienie grozi napadami drgawek).
- Nie zmieniać dawek bez uzgodnienia z lekarzem.
- U dzieci i młodzieży szczególne znaczenie ma regularny monitoring wątroby i krwi.
- W czasie leczenia unikać spożywania alkoholu i leków bez konsultacji.
- Lek może powodować senność – sprawdź jak reaguje Twój organizm przed prowadzeniem auta.
- U kobiet w wieku rozrodczym – NUŻYTKOWANIE WYŁĄCZNIE NA WYRAŹNE WSKAZANIE I POD KONTROLĄ SPECJALISTY, ze względu na ryzyko teratogenności.
- Regularnie zgłaszaj wszelkie niepokojące objawy farmaceucie lub lekarzowi.
- Odbierając kolejne opakowania w aptece pytaj o zamienne preparaty (refundacja, dostępność).
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
- Karbamazepina: Skuteczna w padaczkach ogniskowych, zaburzeniach afektywnych (wady: indukuje enzymy wątrobowe, więcej interakcji lekowych).
- Lamotrygina: Dobre efekty w zaburzeniach dwubiegunowych, bezpieczniejszy dla kobiet w ciąży, mniejsze ryzyko wzrostu masy ciała, możliwość reakcji uczuleniowych (wysypki, SJS).
- Levetiracetam: Nowoczesny lek z małą ilością interakcji, szybki początek działania, mniej działań niepożądanych, brak wpływu na wątrobę, czasem drażliwość, bezsenność.
- Oxcarbazepina: Alternatywa dla karbamazepiny, mniej interakcji, korzystniejszy profil skutków ubocznych.
- Topiramat: Przydatny w niektórych typach padaczek i w leczeniu migren (wady: zaburzenia poznawcze, utrata masy ciała, parestezje).
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Kwas walproinowy dopuszczony do obrotu przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych)
- Produkt leczniczy wydawany na receptę lekarza specjalisty (neurolog, psychiatra, pediatra, lekarz rodzinny z odpowiednimi uprawnieniami).
- Wskazania refundowane określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia i wykazy NFZ – padaczka oraz zaburzenia dwubiegunowe (wybrane warunki).
- Recepty: lek na tzw. receptę „R” lub refundowaną, okres ważności 30 dni.
- Nadzór nad bezpieczeństwem: krajowy program monitorowania działań niepożądanych (baza URPL/Ministerstwa Zdrowia).
Najnowsze badania i wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neurologicznego z 2023 r. i Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego z 2024 r. potwierdzają skuteczność kwasu walproinowego jako leku pierwszego wyboru w wielu typach padaczek oraz leczeniu zaburzeń dwubiegunowych, zachowując środki ostrożności dla kobiet w wieku rozrodczym.
- Wskazania do ograniczenia stosowania u kobiet w ciąży i dzieci (2022, EMA – Europejska Agencja Leków): ryzyko wad cewy nerwowej, opóźnienia rozwoju, ASD/ADHD.
- Obowiązek stosowania programów minimalizujących ryzyko u kobiet w wieku rozrodczym – m.in. regularne antykoncepcja i podpisane zgody na leczenie.
- Systematyczny przegląd Cochrane (2023): skuteczność niezmiennie wysoka; podkreślona konieczność indywidualizacji terapii.
- Obecnie prowadzone badania (np. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – 2024/2025): nowe wskazania i ocena bezpieczeństwa długoterminowego.
- Wybrane publikacje:
- Jędrzejczak J.: "Farmakoterapia padaczki – praktyczne wytyczne", Przegląd Neurologiczny 2023.
- Jóźwiak S., et al. "Kwas walproinowy w zaburzeniach nastroju", Polski Przegląd Psychiatryczny 2024.
Dostępność i dostawa
Popularne opakowania to: 30, 50, 100, 200 tabletek (zależnie od producenta i dawki)
Orientacyjna cena detaliczna (maj 2024, na refundację):
- Tabletki 500 mg x100: 29–42 zł (pacjent do zapłaty – refundacja 80–95%)
- Syrop 300 mg/5ml x200ml: 23–38 zł
| Miasto | Apteka stacjonarna | Dostawa apteka internetowa | Czas realizacji |
|---|---|---|---|
| Warszawa | 100% dostępności | TAK | 1–2 dni |
| Kraków | Bardzo wysoka | TAK | 1–2 dni |
| Gdańsk | Wysoka | TAK | 2–3 dni |
| Wrocław | Bardzo wysoka | TAK | 1–2 dni |
| Lublin | Wysoka | TAK | 2–3 dni |
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
Czy kwas walproinowy można bezpiecznie stosować u dzieci?
Tak, ale wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza. U dzieci szczególnie ważny jest dobór dawki oraz regularny monitoring czynności wątroby i parametrów krwi.
Czy lek można łączyć z innymi lekami przeciwpadaczkowymi?
Tak, ale tylko na zlecenie i pod nadzorem lekarza, gdyż walproiniany mogą wchodzić w interakcje i wymagać dostosowania dawki innych leków.
Czy w czasie leczenia mogę pić alkohol?
Nie zaleca się spożywania alkoholu, ponieważ nasila działania niepożądane i zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby oraz może wpłynąć na koncentrację i skuteczność leku.
Czy lek wpływa na prowadzenie samochodu?
Może powodować senność i osłabić refleks. W początkach leczenia oraz po zwiększeniu dawki należy unikać prowadzenia pojazdów i obsługi maszyn.
Czy kobiety w wieku rozrodczym mogą stosować kwas walproinowy?
Lek ten może być stosowany wyłącznie w razie braku alternatywy i pod ścisłą kontrolą specjalisty. Konieczne jest stosowanie skutecznej antykoncepcji oraz regularne badania. Lek wiąże się z poważnym ryzykiem dla płodu.
