Ethionamid – kompleksowy opis leku dla pacjenta
Dla specjalisty:
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Szybkie i niemal całkowite po podaniu doustnym; biodostępność > 90%.
- Metabolizm: Głównie w wątrobie (hydroksylacja), ze znacznym efektem pierwszego przejścia.
- Wydalanie: 75% dawki wydalane przez nerki (w postaci metabolitów), reszta z kałem.
- Okres półtrwania: Około 2–3 godziny.
- Czas działania: Około 8–12 godzin od podania pojedynczej dawki.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Ethionamid stosuje się jako element terapii skojarzonej w leczeniu gruźlicy płucnej i pozapłucnej opornej na standardowe leki, a także w leczeniu trądu. W Polsce lek jest wydawany wyłącznie na podstawie recepty wystawionej przez lekarza chorób zakaźnych lub pulmonologa.
Typowe dawki:
Najważniejsze zalecenia:
Dawkowanie rano vs wieczorem
RANO:
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Ethionamid można przyjmować zarówno na czczo, jak i z jedzeniem. Przyjmowanie na czczo zwiększa wchłanianie leku, ale częściej powoduje nudności i zaburzenia jelitowe. W realiach polskiej diety (śniadania na bazie pieczywa, tłuszczy, nabiału) zaleca się przyjmowanie tuż po lekkim posiłku – ogranicza to dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcja | Opis | Zalecenie |
|---|---|---|
| Jedzenie | Może spowolnić wchłanianie, lecz zmniejsza ryzyko nudności. | Przyjmować po lekkim posiłku. |
| Alkohol | Zwiększa ryzyko działań niepożądanych (zwłaszcza hepatotoksyczności). | Bezwarunkowo unikać spożycia alkoholu podczas leczenia! |
| Pochodne insuliny, leki hipoglikemizujące | Może nasilać hipoglikemię. | Kontrola glikemii, konsultacja z diabetologiem. |
| Leki hepatotoksyczne (np. izoniazyd, ryfampicyna) | Wzrost ryzyka uszkodzenia wątroby. | Regularne badania wątroby, ścisły nadzór lekarski. |
| Leki psychotropowe | Potencjalne nasilenie działania neurotoksycznego. | Indywidualna ocena lekarza, obserwacja neurologiczna. |
| Leki przeciwpadaczkowe | Zmienione stężenia we krwi. | Monitorowanie poziomu leków. |
Wskazania
| Wskazanie | Status | Komentarz |
|---|---|---|
| Gruźlica oporna (wielolekooporna, MDR-TB) | Oficjalne | Terapia skojarzona. Konieczność konsultacji specjalistycznej. |
| Leczenie trądu (w skojarzeniu z innymi lekami) | Oficjalne | Dla chorych z lekoopornością na dapson i ryfampicynę. |
| Gruźlica o szczególnej lokalizacji | Off-label | Wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, po konsultacji. |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Grupa pacjentów | Dawka początkowa | Dawka docelowa | Częstotliwość |
|---|---|---|---|
| Dorośli | 250 mg | 500–750 mg/dobę | Podzielone na 2 dawki |
| Dzieci >12 lat | 10 mg/kg | 15–20 mg/kg/dobę | Podzielone na 2 dawki |
| Seniorzy | 250 mg | 250–500 mg/dobę | Pod kontrolą czynności wątroby i nerek |
| Zaburzenia wątroby/nerek | Indywidualizacja | Zmniejszenie o 50% | Pod ścisłą kontrolą lekarską |
Profil bezpieczeństwa / skutki uboczne
- Najczęstsze (u >10% pacjentów):
- Nudności, wymioty, biegunka
- Utrata łaknienia, spadek masy ciała
- Zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
- Objawy neurologiczne: zawroty głowy, zaburzenia koncentracji
- Wyraźny smak metaliczny w ustach
- Rzadkie:
- Objawy psychiczne: depresja, stany lękowe, halucynacje
- Uszkodzenie wątroby (wzrost poziomu enzymów wątrobowych, żółtaczka)
- Zaburzenia tarczycy (niedoczynność lub nadczynność)
- Stany drgawkowe, neuropatia obwodowa
- Ostrzeżenia:
- Zaostrzenie porfirii, zaburzeń czynności tarczycy, padaczki, zaburzeń psychicznych.
- Objawy alarmujące: silne wymioty, gorączka, żółtaczka, silny ból brzucha, objawy neurologiczne — natychmiast skonsultować się z lekarzem.
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania – porady farmaceuty
- Przyjmować lek o stałej porze, najlepiej po lekkim polskim śniadaniu.
- Nie popijać alkoholem ani sokiem grejpfrutowym.
- W razie nudności – konsultacja, często korzystne są niewielkie posiłki w trakcie dnia.
- Podczas kuracji regularne kontrole (morfologia, enzymy wątrobowe, konsultacja lekarska).
- Nie przerywać samodzielnie terapii.
- W razie wystąpienia żółtaczki lub silnych bólów głowy/nudności – natychmiast zgłosić się do lekarza.
- Stosowanie w ciąży i laktacji tylko jeśli oczekiwane korzyści przeważają nad ryzykiem dla płodu.
Alternatywne opcje leczenia (refundowane przez NFZ)
- Bedaquiline (Sirturo) – skuteczny w leczeniu MDR-TB, możliwość wystąpienia zaburzeń rytmu serca.
- Linezolid – szerokie zastosowanie w opornej gruźlicy; uwaga na działanie mielotoksyczne.
- Lefloksacyna, moksyfloksacyna – fluorochinolony II–III generacji, coraz częściej stosowane jako zamienniki.
- Klofazimina, cykloseryna, protionamid – inne leki II rzutu, stosowane alternatywnie lub uzupełniająco.
Zalety:
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: Lek zarejestrowany przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych) – kategoria produktu leczniczego wydawanego na receptę.
- Refundacja: Refundowany przez NFZ w ramach programów lekowych dla pacjentów z MDR-TB i XDR-TB po spełnieniu kryteriów medycznych.
- Recepta: Lek psychotropowy, wymaga wystawienia recepty z numerem PESEL, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia.
- Programy lekowe: Dostępny w ramach programów nadzorowanych przez Instytuty Gruźlicy i Chorób Płuc.
Najnowsze badania / wskazówki kliniczne (2022–2025)
- WHO 2024: Zaleca stosowanie ethionamidu jako leku II rzutu w schematach leczenia MDR-TB, z podkreśleniem monitorowania tolerancji.
- Konsensus PTChP 2023: Ethionamid pozostaje ważnym elementem terapii skojarzonej w polskiej populacji pacjentów z MDR/XDR-TB, zwłaszcza tam, gdzie dostępność nowych leków jest ograniczona.
- Badania metaanalityczne ECDC 2022–2024: Wskazują na skuteczność ethionamidu w obniżeniu śmiertelności u chorych z oporną postacią gruźlicy, przy jednoczesnej ścisłej kontroli działań niepożądanych.
- Piśmiennictwo: – „Postępy Terapii Gruźlicy w Polsce 2023” (PTChP), „European Respiratory Journal 2024”, „Kwartalnik Gruźliczy 2022–2025”.
Dostępność i dostawa
- Popularne opakowania: 30, 60 i 100 tabletek 250 mg.
- Orientacyjna cena: Ok. 80–160 zł (za 30–100 tabletek, refundowany w programach NFZ dla uprawnionych pacjentów).
| Miasto | Dostawa do apteki (przewidywany czas) | Dostępność na zamówienie |
|---|---|---|
| Warszawa | 24–48h | Wysoka |
| Kraków | 24–72h | Średnia |
| Gdańsk | 48–72h | Średnia |
| Łódź | 24–48h | Wysoka |
| Poznań | 48–72h | Średnia |
| Wrocław | 24–72h | Średnia |
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy mogę prowadzić pojazdy podczas terapii ethionamidem?
U niektórych osób lek powoduje senność, zawroty głowy lub zaburzenia koncentracji. Jeśli wystąpią takie objawy, nie należy prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn. - Czy ethionamid można stosować w ciąży lub podczas karmienia piersią?
Stosowanie tylko w przypadkach szczególnej konieczności i pod ścisłym nadzorem lekarza! Lek przenika przez łożysko i do mleka matki. - Co zrobić, jeśli zapomnę przyjąć dawki?
Należy przyjąć zapomnianą dawkę możliwie szybko. Jeśli jednak zbliża się pora kolejnej dawki, nie należy doustnie przyjmować podwójnej dawki – kontynuować leczenie zgodnie z harmonogramem. - Czy mogę łączyć ethionamid z alkoholem?
Nie – alkohol zwiększa ryzyko powikłań wątrobowych i nasila skutki uboczne leku. - Czy ethionamid jest refundowany i jak uzyskać receptę?
Tak, jest refundowany przez NFZ w terapii MDR/XDR-TB w ramach programów lekowych prowadzonych przez poradnie chorób zakaźnych lub pulmonologiczne. Receptę wystawia lekarz uprawniony do prowadzenia terapii przeciwgruźliczej.
