Thorazine (Chlorpromazine)

Thorazine (Chlorpromazyna) – kompleksowy opis leku dla pacjentów

Dla specjalisty:

Farmakokinetyka

• Wchłanianie: Po podaniu doustnym – zmienne, biodostępność około 15–30% (efekt pierwszego przejścia); po podaniu pozajelitowym wyższa.
• Metabolizm: W wątrobie – główne szlaki: demetylacja, hydroksylacja.
• Metabolity: Głównie nieczynne farmakologicznie, wydalane przez nerki i z żółcią (wydalanie kałem/moczem).
• Czas półtrwania: 16–30 godzin (uzależnione od postaci leku oraz wieku pacjenta)
• Początek działania: 30–60 min doustnie, do kilku minut po podaniu domięśniowym
• Czas działania: 4–12 h (istotne u pacjentów z zaburzeniami wydolności wątroby/nerek)

Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki

Chlorpromazyna znajduje zastosowanie w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych oraz somatycznych. Najczęściej stosowana jest jako lek przeciwpsychotyczny – w schizofrenii, zaburzeniach maniakalnych, stanach pobudzenia i agresji, ale także jako lek przeciwwymiotny oraz w leczeniu uporczywej czkawki.

• Dawkę oraz częstotliwość ustala wyłącznie lekarz – nie wolno samodzielnie zmieniać schematu leczenia.
• Tabletkę należy popić szklanką wody. W przypadku roztworu doustnego – odmierzyć zaleconą objętość, najlepiej dozownikiem dołączonym do opakowania.
• Nie zaleca się nagłego odstawiania – grozi to nasileniem objawów lub zespołem odstawiennym.
• W polskich realiach: często stosowana jako terapia długoterminowa w ośrodkach oraz jako interwencja w szpitalach psychiatrycznych.
• Jeśli lek powoduje silną senność – można, w porozumieniu z lekarzem, przyjmować główną dawkę wieczorem.
• Zalecane okresowe badania kontrolne (morfologia, próby wątrobowe, EKG).

Dawkowanie rano vs wieczorem

• Dawkowanie poranne: Wskazane, jeśli pacjent wymaga działania w ciągu dnia. Może jednak powodować senność, spadek ciśnienia i ograniczenie sprawności psychofizycznej.
• Dawkowanie wieczorne: Polecane przy nasilonej sedacji/uspokojeniu (zwłaszcza u pacjentów mających trudności ze snem lub znoszących lepiej senność nocną); zmniejsza ryzyko upadków w ciągu dnia.
• Praktyczna rada: Lek należy przyjmować regularnie o ustalonych godzinach, najlepiej codziennie w tej samej porze.
• W przypadku schematów wielodawkowych (2–3 dawki/dobę) rozkładać dawkę, by uniknąć nasilenia senności w porze aktywności dziennej.

Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo

Chlorpromazynę można przyjmować niezależnie od posiłku, choć przyjmowanie jej podczas lub tuż po posiłkach (zgodnie z polskimi zwyczajami – obiad, kolacja) może zmniejszać dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (np. nudności, pieczenie w żołądku). Unikaj ciężkostrawnych, bardzo tłustych lub obfitych dań, które mogą wpływać na szybkość wchłaniania. Nie należy pić alkoholu!

Ostrzeżenia dotyczące interakcji

Wskazania (oficjalne oraz off-label)

Dawkowanie wg wskazań klinicznych

Dawki mogą być modyfikowane przez lekarza w zależności od indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia.

Profil bezpieczeństwa – skutki uboczne

• Najczęstsze działania niepożądane (≥1/10): senność, suchość w ustach, uczucie znużenia, spadki ciśnienia tętniczego, przyrost masy ciała.
• Częste (1/100 – 1/10): zaburzenia rytmu serca, zaburzenia miesiączkowania, zwiększone pocenie się, światłowstręt, powikłania neurologiczne (dyskinezy, sztywność mięśni), zaburzenia funkcji wątroby.
• Rzadkie ( agranulocytoza, reakcje alergiczne skórne, żółtaczka cholestatyczna, zespół neuroleptyczny złośliwy (groźny dla życia!)
• Ostrzeżenia: bardzo rzadko – zapaść krążeniowa, wydłużenie odstępu QT, drgawki, zaburzenia termoregulacji. Natychmiast skontaktuj się z lekarzem w razie silnej gorączki, sztywności mięśni, zdezorientowania, drgawek bądź objawów nagłego złego samopoczucia!

Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania (rada farmaceuty/poradnia w Polsce)

• Regularność jest kluczowa – nie wolno samodzielnie zmieniać schematu dawkowania ani nagle odstawiać leku!
• Nie prowadzić pojazdów mechanicznych, dopóki nie poznasz reakcji organizmu na lek.
• Stale monitoruj masę ciała, regularnie wykonuj morfologię, próby wątrobowe oraz EKG (zgodnie z zaleceniami lekarza).
• Unikaj alkoholu i leków dostępnych bez recepty, które mogą nasilać uspokojenie (np. syropów na kaszel z kodeiną).
• W przypadku pogorszenia samopoczucia psychicznego lub nasilonych objawów niepożądanych skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
• Zawsze informuj lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach.

Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ – krótka charakterystyka)

• Olanzapina (np. Zolafren, Olzapin) – nowoczesny lek przeciwpsychotyczny (mniej objawów pozapiramidowych, możliwy przyrost masy ciała i cukrzyca).
• Risperidon (np. Risperdal, Risset) – refundacja dla schizofrenii; nowszy profil bezpieczeństwa, rzadziej sedacja; powikłania hormonalne.
• Amisulpryd (np. Solian) – refundacja dla wybranych wskazań; korzystny profil w leczeniu objawów negatywnych i depresyjnych.
• Haloperidol (np. Haloperidol Polpharma) – lek starszy, silnie przeciwpsychotyczny, ale duże ryzyko objawów pozapiramidowych.
• Kwetiapina (Quetiapine, Ketilept) – refundowana przy schizofrenii, CHAD; łagodne działanie i dobra tolerancja, korzystny profil metaboliczny.

Dobór leku zależy od wskazania, profilu działań niepożądanych, wieku i stanu zdrowia pacjenta.

Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce

• Chlorpromazyna (Thorazine i odpowiedniki) – zarejestrowana przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych).
• Lek wymaga recepty lekarskiej (Rp.)
• Refundacja NFZ: dla wskazań podstawowych – schizofrenia, psychozy, zaburzenia maniakalne oraz leczenie ciężkich nudności/wymiotów w warunkach szpitalnych. Procent refundacji wg. aktualnych obwieszczeń Ministerstwa Zdrowia.
• Podlega ewidencji leków psychotropowych (kontrola wydawania w aptece).

Najnowsze wytyczne kliniczne/badania (2022–2025)

• Polskie Towarzystwo Psychiatryczne (2023): Chlorpromazyna rekomendowana głównie jako lek drugiego rzutu w przewlekłych psychozach; preferowane neuroleptyki atypowe u młodych dorosłych/seniorów ze względu na lepszy profil bezpieczeństwa.
• Publikacje “Psychiatria Polska” (2022-2024): rola chlorpromazyny wyraźnie ograniczona do sytuacji szczególnych (np. szybkie opanowanie silnych psychoz, lek rezerwowy przy nietolerancji nowszych leków).
• Baza Cochrane, 2024: Potwierdzenie skuteczności chlorpromazyny w terapii ostrych psychoz i obniżaniu pobudzenia, jednak podkreślono wyższy odsetek działań niepożądanych w porównaniu do leków atypowych.
• Europejskie wytyczne EPA, 2023: nadal miejsce w leczeniu pacjentów, którzy nie tolerują neuroleptyków atypowych i przy braku innych możliwości terapeutycznych.

W razie wątpliwości – udokumentowanie wskazań oraz monitorowanie działań niepożądanych jest obowiązkowe!

Dostępność i dostawa w Polsce

• Dostępność: Chlorpromazyna występuje w aptekach na terenie całej Polski, choć nie wszystkie postacie (ampułki, czopki) są zawsze łatwo dostępne. Tabletki i roztwory doustne – zwykle na zamówienie w ciągu 24–48 godzin.
• Orientacyjne ceny (2024): 50 tabletek 25 mg – ok. 15-25 zł (po refundacji – od 3 zł), ampułki: 5 ampułek x 25 mg/ml – ok. 20-30 zł.

Odbiór osobisty wyłącznie po okazaniu recepty oraz (w razie pytań apteki) dokumentu tożsamości.

FAQ – najczęstsze pytania pacjentów

1. Czy można prowadzić samochód podczas terapii chlorpromazyną?
   Nie, szczególnie na początku terapii i przy zmianie dawkowania, lek wyraźnie obniża sprawność psychoruchową oraz może powodować senność. Prowadzenie pojazdów lub obsługa maszyn mogą być niebezpieczne.

Łączenie z alkoholem jest bezwarunkowo zakazane. Kawa w umiarkowanych ilościach raczej nie wchodzi w groźne interakcje, ale może osłabiać efekt uspokajający; unikać nadmiaru napojów kofeinowych.
2. Co zrobić, jeśli pominąłem/am dawkę?
   Przyjąć lek najszybciej, jak się przypomni, o ile do czasu następnej dawki zostało kilka godzin. Jeśli czas jest bliski kolejnej dawce – nie przyjmować podwójnej ilości, kontynuować zgodnie ze schematem.
3. Jak bezpiecznie zakończyć leczenie chlorpromazyną?
   Tylko i wyłącznie pod kontrolą lekarza, stopniowo zmniejszając dawkę, aby zapobiec efektowi odstawiennemu.

Tak, często notuje się zwiększenie masy ciała oraz apetytu. Warto prowadzić zdrowe nawyki żywieniowe oraz dbać o ruch na co dzień.