Terramycyna (oksytetracyklina) – kompleksowy opis dla pacjentów w Polsce
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Po podaniu doustnym w ok. 60–80% wchłania się z przewodu pokarmowego; w przypadku stosowania miejscowego praktycznie nie występuje wchłanianie ogólnoustrojowe.
- Metabolizm: W ograniczonym stopniu metabolizowana w wątrobie.
- Wydalanie: Przez nerki (z moczem), w mniejszym stopniu przez przewód pokarmowy (żółć, kał).
- Czas działania: Ok. 6–12 godzin (przy doustnym podaniu), miejscowo – w zależności od postaci 3–6 razy dziennie.
Dla maści ocznych/wziewnych – działanie miejscowe ogranicza efekty systemowe, ale także wymaga systematycznego stosowania dla skuteczności.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
- Maść oczna: Stosowana w leczeniu bakteryjnych zakażeń spojówek (np. zapalenie spojówek, jęczmień), także powiek.
- Maść na skórę: W zmianach ropnych, liszajcu, niewielkich zakażeniach skóry oraz profilaktycznie przy ranach.
- Wg polskich realiów: Maści dostępne są w większości aptek; po doustną postać należy zwrócić się do lekarza na import docelowy.
- Typowe dawki: Maść oczna – cienka warstwa do worka spojówkowego 2–4x dziennie; maść skórna – cienko na zmienione miejsce 1–3x dziennie.
Zalecana jest konsekwencja i przestrzeganie zaleceń lekarza lub farmaceuty; nie przerywać terapii przed zakończeniem kuracji.
Dawkowanie rano vs wieczorem
Zalety podawania rano:
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
W przypadku postaci doustnych (import docelowy) oksytetracyklina powinna być przyjmowana na czczo (co najmniej 1 godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po), ponieważ produkty spożywcze – zwłaszcza bogate w wapń, magnez, żelazo – mogą zmniejszać wchłanianie leku. W Polsce, ze względu na popularność nabiału (jogurty, mleko, ser) w diecie, zaleca się szczególną ostrożność i oddzielenie leku od tych produktów. Maści nie wymagają modyfikacji posiłków.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Substancja/Produkt | Możliwość interakcji | Zalecenia |
|---|---|---|
| Nabiał (mleko, ser, jogurt) | Osłabia wchłanianie (dot. postaci doustnych) | Unikać w ciągu 2-3h przed i po podaniu leku |
| Preparaty żelaza, magnezu, wapnia, antacida | Tworzą nieaktywne kompleksy | Przyjmować w odstępie min. 2h |
| Alkohol | Może osłabiać działanie lub nasilać działania niepożądane | Zalecany brak spożycia podczas terapii |
| Barbiturany, fenytoina | Przyspiesza metabolizm leku | Rzadko stosowana kombinacja; monitorować skuteczność |
| Inne antybiotyki bakteriobójcze (β-laktamy) | Możliwość osłabienia działania leczniczego | Decyzja lekarza prowadzącego |
Wskazania
| Wskazanie | Oficjalne (URPL) | Off-label (uzasadnione klinicznie) |
|---|---|---|
| Bakteryjne zakażenia spojówek (zapalenie, jęczmień, gradówka) | Tak | Tak |
| Zakażenia skóry (liszajec, trądzik, niewielkie rany, nadkażone otarcia) | Tak (maść) | Tak |
| Zakażenia systemowe (dur plamisty, trądzik ciężki - postać doustna, import docelowy) | Nie obecnie | Tak (na zlecenie specjalisty) |
| Prostnica, róża, wągrzyca (postać doustna) | Nie | Tak (wg decyzji klinicznej) |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci | Seniorzy (65+) |
|---|---|---|---|
| Zapalenie spojówek (maść oczna) | Cienka warstwa 3-4x/dzień do worka spojówkowego przez 5-7 dni | Jak dorośli (brak przeciwwskazań po ukończeniu 8. roku życia) | Jak dorośli |
| Zakażenia skóry (maść) | 1-3x/dzień na zmienione miejsca przez 5-10 dni | Jak dorośli | Jak dorośli |
| Zakażenia układowe (doustnie, import docelowy) | 250–500 mg co 6–8 h (max. 2 g/dzień) | 15–25 mg/kg mc./dzień w 2–4 dawkach (powyżej 8 lat) | Dawkowanie wg czynności nerek |
Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne
- Częste skutki uboczne:
- Podrażnienie, zaczerwienienie spojówek, uczucie pieczenia po zastosowaniu maści ocznej
- Świąd, podrażnienie, wysypka w miejscu zastosowania maści skórnej
- Przebarwienia zębów (postać doustna, szczególnie u dzieci poniżej 8 lat)
- Bóle żołądka, biegunka, nudności
- Rzadkie skutki uboczne:
- Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry
- Reakcje nadwrażliwości: obrzęk, duszność, pokrzywka
- Fototoksyczność (bardziej nasilona wiosną i latem – ostrożność z opalaniem!)
- Superinfekcje grzybicze
- Ostrzeżenia:
- Nie należy podawać doustnie dzieciom do 8 lat – ryzyko trwałych przebarwień zębów!
- Ostrożnie u kobiet w ciąży (III trymestr przeciwskazany) i karmiących piersią.
- W przypadku maści – nie stosować na duże powierzchnie i uszkodzoną skórę bez konsultacji lekarza!
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Maść oczną należy wprowadzać do worka spojówkowego czystym palcem lub aplikatorem; po aplikacji nie przecierać oczu przez kilka minut.
- Podczas aplikacji maści na skórę – dokładnie umyć ręce przed i po.
- Nie używać przeterminowanego produktu – tetracykliny po dacie ważności są toksyczne dla nerek!
- W przypadku pogorszenia stanu zdrowia – natychmiast zgłosić się do lekarza.
- Stosować zgodnie z zaleceniem lekarza co do długości i częstotliwości kuracji.
- W trakcie trwania terapii unikać ekspozycji na silne światło słoneczne lub solarium.
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
- Erytromycyna (maść oczna, doustnie) – podobny zakres działania, refundowana; mniej ryzykowna u dzieci.
- Fusidynian sodu (maść, krem) – silne działanie na gronkowce, refundowany, wygodny w użyciu.
- Kloramfenikol (maść oczna, krople, doustnie) – szerokie spektrum, refundowany; potencjalne ryzyko działań niepożądanych u niemowląt.
- Neomycyna + bacytracyna (maść) – skuteczna w zakażeniach skóry, refundowana.
- Porównanie: Oksytetracyklina rzadziej wywołuje alergie kontaktowe niż neomycyna, ale jest mniej skuteczna wobec gronkowców opornych na metycylinę (MRSA).
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Terramycyna zarejestrowana przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych); w maści dostępna na receptę lekarską (Rp.).
- Refundacja: Maści oczna i skórna (część opakowań preparatów) refundowane z listy MZ i NFZ dla wybranych wskazań.
- Dostępność doustna przez import docelowy po decyzji lekarza specjalisty i uzyskaniu zgody NFZ.
- Wymagana recepta farmaceutyczna lub lekarska; nie jest dostępna w sprzedaży pozaaptecznej.
Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022-2025)
- Badania polskie wykazują wysoką skuteczność maści oksytetracyklinowej w leczeniu bakteryjnych zapaleń spojówek opornych na leki z grupy fluorochinolonów (Źródło: Kędzierska A. i in., Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej 2023).
- Ministerstwo Zdrowia (wytyczne 2024) zaleca ograniczanie stosowania tetracyklin doustnych do konkretnych wskazań ze względu na narastającą oporność bakteryjną.
- Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami Europejskiego Towarzystwa Okulistycznego (2025), maści oksytetracyklinowej nie należy stosować w przypadku wirusowych i grzybiczych zakażeń spojówek.
Dostępność i dostawa
| Opakowanie | Orientacyjna cena (2024) | Dostępność (apteki stacjonarne) | Dostawa kurierska – czas realizacji |
|---|---|---|---|
| Maść oczna 3 mg/g tubka 5 g | 6–12 zł (refundacja 30–50%) | W większości aptek | 1-2 dni (Warszawa, Kraków, Poznań, Wrocław) |
| Maść skórna 3%/5% 15 g | 12–20 zł | 50–70% aptek | 2-3 dni (Łódź, Gdańsk, Szczecin) |
| Tabletki doustne (import docelowy) | 120–180 zł/20 tabl. (dopłata indywidualna po decyzji NFZ) | Brak dostępności natychmiastowej | do 14 dni (wszystkie miasta po uzyskaniu zgody NFZ) |
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy mogę stosować Terramycynę dłużej niż 7 dni?
Leczenie powinno być ograniczone do minimalnego czasu skutecznego działania, najczęściej 5–7 dni. Dłuższe stosowanie tylko pod kontrolą lekarza – może prowadzić do powikłań (np. grzybica). - Czy maść Terramycyna może być stosowana u małych dzieci?
Maść oczna i skórna może być stosowana u dzieci powyżej 8. roku życia. U młodszych dzieci – tylko na zlecenie lekarza, ze względu na ryzyko przebarwień zębów i wrażliwość na składniki leku. - Czy można prowadzić pojazdy po zastosowaniu maści ocznej?
Bezpośrednio po aplikacji może występować zamglenie widzenia – zaleca się odczekać kilkanaście minut przed wejściem za kierownicę. - Jak przechowywać Terramycynę?
W temperaturze do 25°C, chronić przed światłem i wilgocią. Przechowywać poza zasięgiem dzieci. Po otwarciu zużyć według zaleceń producenta (najczęściej do 4 tygodni). - Czy można stosować Terramycynę w ciąży i podczas karmienia piersią?
Tylko na wyraźne zalecenie lekarza, przede wszystkim unika się doustnych tetracyklin w ciąży (szczególnie III trymestr), maści oczna i skórna – pojedyncze, krótkotrwałe zastosowanie pod nadzorem lekarza.
