Levothyroxine – kompleksowy przewodnik dla pacjenta
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Ok. 60–80% dawki wchłania się przez jelito cienkie; najsilniejsze wchłanianie na czczo.
- Metabolizm: Przekształcana głównie w wątrobie i nerkach do trójjodotyroniny (T3) i retrokalcytoniny (RT3); sprzęganie z białkami osocza (ok. 99%).
- Wydalanie: Z żółcią i moczem, częściowo przez układ pokarmowy.
- Czas działania: Okres półtrwania to 6–7 dni (krótszy u dzieci i kobiet ciężarnych).
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Lewotyroksyna jest stosowana u osób z niedoczynnością tarczycy – niezależnie od przyczyny (autoimmunologicznej, pozabiegowej, po izotopach itp.). Typowe dawki u dorosłych rozpoczynają się od 25–50 mcg, stopniowo dostosowywane co 4–6 tygodni pod kontrolą TSH. Ostateczna dawka to 1,2–1,7 mcg/kg masy ciała/dobę
- Stosuj regularnie, najlepiej o tej samej porze każdego dnia.
- Zawsze popijaj szklanką wody.
- Nie przerywaj leczenia bez konsultacji z lekarzem.
- Kontroluj poziom TSH (najczęściej co 4–12 tygodni na początku leczenia, później 1–2 razy w roku).
Dawkowanie rano vs wieczorem – kiedy najlepiej?
Standardową praktyką w Polsce jest przyjmowanie lewotyroksyny rano, na czczo (co najmniej 30 minut przed posiłkiem). Rośnie jednak liczba badań (np. Jostarndt et al., 2022
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo?
Wchłanianie lewotyroksyny jest ZNACZNIE lepsze na czczo. Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, lek należy przyjmować minimum 30 minut (a najlepiej godzinę) przed śniadaniem, popijając wodą. Jeżeli to problematyczne, możliwe jest przyjmowanie na noc – co najmniej 3 godziny po ostatnim posiłku. Wybrane polskie produkty śniadaniowe (owsianki, nabiał, kawa) mogą opóźnić lub osłabić działanie leku.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcje | Przykłady | Zalecenie |
|---|---|---|
| Pokarm | Błonnik, soja, mleko, kawa, produkty pełnoziarniste | Przyjmować 30–60 min przed jedzeniem |
| Leki zobojętniające kwas żołądkowy | Wapń, magnez, aluminium; IPP (omeprazol, pantoprazol) | Zachować 4 godziny odstępu |
| Inne leki | Żelazo, cholestyramina, sewelamer, fenobarbital, karbamazepina | Skonsultować dawkowanie z lekarzem |
| Alkohol | Nadmierne spożycie alkoholu | Unikać, wpływ na metabolizm leku |
Wskazania do stosowania lewotyroksyny
| Wskazanie | Oficjalne (URPL/MZ) | Off-label |
|---|---|---|
| Niedoczynność tarczycy | Tak | N/D |
| Szczątkowa czynność tarczycy po usunięciu/ablacji | Tak | N/D |
| Leczenie supresyjne w raku tarczycy | Tak | N/D |
| Zaburzenia miesiączkowania (u kobiet z niedoczynnością tarczycy) | N/D | Tak |
| Niepłodność wtórna do niedoczynności tarczycy | N/D | Tak |
| Zaburzenia metaboliczne | N/D | Tak (tylko pod kontrolą endokrynologa) |
Dawkowanie według wskazań klinicznych
| Grupa wiekowa/wskazanie | Dawka początkowa | Dawka docelowa | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Dorośli, niedoczynność tarczycy | 25–50 mcg/d | 1,2–1,7 mcg/kg m.c./d | Dostosowanie co 4–6 tygodni |
| Kobiety w ciąży | O 30–50% wyższa niż przed ciążą | Indywidualnie wg TSH | Kontrola co 4 tygodnie |
| Dzieci (do 18 lat) | 12,5–50 mcg/d | Do 2–5 mcg/kg m.c./d (<1 rok), mniej u starszych | Częsta kontrola |
| Osoby starsze (>65 lat, choroby serca) | 12,5–25 mcg/d | Ostrożna titracja | Pocz. niższa dawka, wolniejsze zwiększanie |
Profil bezpieczeństwa i działania niepożądane
- Bardzo częste (≥10%): brak efektów ubocznych przy prawidłowej dawce
- Częste (1–10%): objawy nadczynności: kołatanie serca, niepokój, drżenie rąk, nietolerancja ciepła, potliwość, spadek masy ciała, biegunka
- Rzadkie (<1%): wysypka, świąd, łysienie, bóle stawów, nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca
- Bardzo rzadkie (<0,01%): reakcje alergiczne, przełom tarczycowy
W przypadku przedawkowania mogą wystąpić groźne dla życia objawy sercowe (zaburzenia rytmu, migotanie przedsionków).
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Tabletki nie należy rozgryzać ani dzielić, chyba że na to zezwala producent (np. linia podziału).
- W przypadku pominięcia dawki – przyjąć niezwłocznie, jeśli do kolejnej dawki zostało ponad 6 godzin; jeśli mniej – pominąć dawkę.
- Unikać nagłych zmian diety bogatej w błonnik lub soję.
- Przeciwwskazana samodzielna zmiana dawki!
- Jeśli zaobserwujesz przyspieszone bicie serca, nerwowość lub nadmierną potliwość – zgłoś się do lekarza.
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
| Nazwa handlowa | Substancja | Refundacja | Opis/pros & cons |
|---|---|---|---|
| Euthyrox | Lewotyroksyna | Tak | Najpopularniejszy, szeroki zakres dawek, łatwa dostępność |
| Letrox | Lewotyroksyna | Tak | Drobne różnice w substancjach pomocniczych, mniejsze tabletki |
| Eltroxin | Lewotyroksyna | Tak | Dostępność mniejsza niż Euthyrox, korzystna cena |
| L-Thyroxin Henning | Lewotyroksyna | Tak, wybrane wskazania | Może być trudniej dostępny, polecany przy nietolerancjach laktozy |
Dostępność innych opcji: preparaty z liotyroniną (T3) nie są obecnie refundowane ani szeroko stosowane w Polsce. Preparaty naturalne z suszonej tarczycy (NDT) nie są dostępne w polskich aptekach.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Lewotyroksyna podlega rejestracji przez URPL, MZ – Rozporządzenie Ministra Zdrowia.
- Dostępna wyłącznie na receptę lekarską (Rp).
- Refundacja zgodnie z wykazem leków refundowanych NFZ – szczegółowe kryteria: np. potwierdzona niedoczynność tarczycy, po operacyjnym leczeniu raka tarczycy.
- Nie wymaga recepty Rpw, brak odrębnych ograniczeń przewozowych za granicę (do 3 miesięcznych opakowań na użytek własny).
Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Wytyczne Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego 2022: potwierdzają konieczność przyjmowania na czczo, możliwe stosowanie wieczorem u wybranych pacjentów; następna kontrola TSH minimum po 6 tygodniach od zmiany dawki.
Źródło: www.pto.med.pl - Badania międzynarodowe (np. Jostrandt R. i wsp., 2022, 'Morning vs Evening Intake of Levothyroxine', Thyroid 2022): podobna skuteczność i biodostępność przy wieczornym i porannym stosowaniu – pod warunkiem zachowania odstępu od posiłku.
- Aktualne przeglądy Cochrane (2023): nie zaleca się stosowania lewotyroksyny u osób z subkliniczną niedoczynnością tarczycy bez objawów, z wyjątkiem pacjentek planujących ciążę.
- Nowości w refundacji (NFZ 2024): zmniejszony udział własny pacjenta dla dzieci, kobiet w ciąży i po leczeniu nowotworów tarczycy.
Dostępność i dostawa w Polsce
| Opakowania | Orientacyjna cena (2024) |
|---|---|
| 50 tabletek 50 mcg | 10–25 zł (dofinansowanie NFZ może obniżyć koszt do ok. 3–6 zł) |
| 100 tabletek 100 mcg | 15–35 zł (z refundacją 7–13 zł) |
| Miasto | Dostępność w aptekach* (godziny) | Dostawa do domu (dni robocze) |
|---|---|---|
| Warszawa | W 90% aptek, zwykle "od ręki" | 1–2 |
| Kraków | W 89% aptek, do 2 godzin rezerwacja | 1–2 |
| Poznań | ~85% aptek, do 4 godzin rezerwacja | 1–2 |
| Gdańsk | ~85% aptek, do 5 godzin rezerwacja | 1–3 |
| Wrocław | ~80% aptek, do 6 godzin rezerwacja | 1–3 |
*Dane na podstawie portali e-apteka.pl, abczdrowie.pl oraz systemu e-Recepta (06.2024).
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy można przyjmować lewotyroksynę z innymi lekami rano?
Najlepiej zachować przynajmniej 30–60 minut odstępu od innych leków doustnych. Szczególnie wapń, żelazo, magnez – przyjmuj minimum 4 godziny po lewotyroksynie. - Czy można popijać tabletkę kawą lub mlekiem?
Nie. Popijaj zawsze szklanką wody. Kawa, mleko oraz produkty z błonnikiem osłabiają wchłanianie leku. - Zapomniałem/am przyjąć dawkę – co robić?
Jeśli minęło mniej niż 6 godzin – przyjmij tabletkę. Jeśli więcej – pomiń tę dawkę i wróć do harmonogramu. Nie podwajaj następnej dawki! - Czy mogę odstawić lek po 'ustabilizowaniu' tarczycy?
Lewotyroksyna zwykle przyjmowana jest do końca życia przy przewlekłej niedoczynności tarczycy. Odstawienie możliwe tylko po decyzji lekarza i u wybranych pacjentów. - Czy można zamieniać Euthyrox na Letrox i odwrotnie?
Tak, ale wskazana jest konsultacja z lekarzem lub farmaceutą – każda zmiana preparatu może wymagać ponownej kontroli TSH.
