Sprycel (Dasatynib) – Kompleksowy opis dla pacjenta
Wyjaśnienie dla specjalistów:
Dasatynib jest inhibitorem wielokinazowym, wykazującym aktywność wobec kinaz białkowych (BCR-ABL, SRC, c-KIT, EPHA2, PDGFRβ). Hamuje w sposób kompetycyjny wiązanie ATP w centrum aktywnym kinaz, co ogranicza fosforylację substratów istotnych dla proliferacji i przeżycia komórek nowotworowych.
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Po podaniu doustnym dasatynib jest szybko wchłaniany – maksymalne stężenie we krwi uzyskuje w ciągu 0,5–3 godzin.
- Metabolizm: Lek metabolizowany jest głównie w wątrobie przez enzym CYP3A4; powstają nieaktywne metabolity.
- Wydalanie: Wydalany głównie z kałem (85%), w mniejszym stopniu z moczem (4%).
- Czas półtrwania: Około 3–5 godzin (możliwe wydłużenie u pacjentów z niewydolnością wątroby).
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Sprycel jest stosowany głównie w leczeniu dorosłych oraz dzieci z następującymi schorzeniami: Przewlekła białaczka szpikowa (CML), w fazie przewlekłej, akceleracji lub kryzy blastycznej, szczególnie u pacjentów opornych na imatynib.
Dawkowanie rano vs wieczorem
Lek można przyjmować zarówno rano, jak i wieczorem
- Rano – łatwiejsza kontrola (niezależnie od snu), polecane osobom prowadzącym stały tryb dnia.
- Wieczorem – dla osób odczuwających senność lub łagodne skutki uboczne w ciągu dnia.
Wskazówka:
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Dasatynib można stosować niezależnie od posiłku
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Typ interakcji | Przykłady z polskiej apteki/żywienia | Zalecenia |
|---|---|---|
| Pokarmy i napoje | Sok grejpfrutowy, napoje energetyczne, mleko | Nie popijać leku tymi płynami; najlepiej używać wody. |
| Alkohol | Wódka, piwo, wino | Zaleca się unikanie alkoholu ze względu na ryzyko uszkodzenia wątroby i interakcje z lekami hematologicznymi. |
| Leki | Inhibitory pompy protonowej (omeprazol, pantoprazol), leki przeciwgrzybicze azolowe, leki przeciwpadaczkowe (fenytoina, karbamazepina), niektóre antybiotyki (klarytromycyna), produkty z dziurawcem | Lekarz powinien wiedzieć o wszystkich innych lekach. Nigdy nie łączyć bez konsultacji z farmaceutą lub hematologiem. |
Wskazania
| Wskazanie | Oficjalne | Off-label |
|---|---|---|
| Przewlekła białaczka szpikowa (CML) | Tak | Tak (np. u dzieci poniżej 1 r.ż. w uzasadnionych przypadkach) |
| Białaczka limfoblastyczna (Ph+ ALL) | Tak | Tak (np. wznowa choroby lub nietolerancja innych inhibitorów kinaz) |
| Inne nowotwory z ekspresją kinaz docelowych | Nie | Tak (wybrane badania kliniczne, ale poza programami NFZ) |
Dawkowanie według wskazań klinicznych
| Wskazanie / grupa | Dawka początkowa | Maks. dawka dzienna | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Dorośli (CML, faza przewlekła) | 100 mg 1x dziennie | 100 mg | Zmiana wg tolerancji i skuteczności |
| Dorośli (CML, faza akceleracji/kryza blastyczna, Ph+ ALL) | 140 mg 1x dziennie | 140 mg | Podział dawki możliwy po konsultacji z lekarzem |
| Dzieci (CML, Ph+ ALL) | 60 mg/m² 1x dziennie (max 100 mg/dobę) | 100 mg | Dawkowanie indywidualne w zależności od powierzchni ciała |
| Seniorzy > 65 lat | Jak dorośli | Jak dorośli | Możliwe dostosowanie dawki w przypadku chorób współistniejących |
Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne
| Częstość | Rodzaj działań niepożądanych | Objawy |
|---|---|---|
| Bardzo częste (>1/10) | Myelosupresja | Zmniejszenie liczby leukocytów, trombocytów lub erytrocytów (anemia, infekcje, siniaki) |
| Częste (1/10–1/100) | Zaburzenia żołądkowo-jelitowe | Nudności, biegunki, bóle brzucha |
| Częste | Retencja płynów | Obrzęki kończyn, duszność |
| Rzadkie (<1/1000) | Zaburzenia sercowe | Wydłużenie QT w EKG, zaburzenia rytmu |
| Sporadyczne | Nadciśnienie płucne | Duszność, łatwe męczenie się |
| Bardzo rzadkie | Reakcje alergiczne | Wysypka, świąd, trudności w oddychaniu |
Ostrzeżenia:
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania – porady polskiego farmaceuty
- Zawsze stosuj się do zaleceń lekarza i farmaceuty.
- Nie modyfikuj dawki samodzielnie, nie opuszczaj dawek.
- Tabletki połykaj w całości, popijając wodą; nie należy kruszyć ani dzielić bez zgody farmaceuty.
- Trzymaj lek poza zasięgiem dzieci, przechowuj w temperaturze poniżej 25°C.
- Regularnie rób badania morfologii i funkcji wątroby zgodnie z zaleceniami lekarza.
- W przypadku wystąpienia gorączki, zakażeń, krwawień lub innych niepokojących objawów – niezwłocznie zgłoś się do lekarza.
- Unikaj stosowania leków dostępnych bez recepty, suplementów oraz ziół bez konsultacji ze specjalistą.
Alternatywne opcje leczenia (refundacja NFZ, porównanie)
| Lek | Status refundacji NFZ | Główne zalety | Główne wady |
|---|---|---|---|
| Imatynib (Glivec, generyki) | Tak | Najdłużej stosowany inhibitor BCR-ABL, duże doświadczenie lekarzy, dostępność wielu dawek | Możliwa oporność, częstsze skutki uboczne w długotrwałym stosowaniu |
| Nilotynib (Tasigna) | Tak | Bardziej selektywny, mniejsze ryzyko niektórych działań niepożądanych | Wysoki koszt leku, konieczność przyjmowania na czczo |
| Bosutynib | Tak (w wybranych programach) | Efektywny u pacjentów opornych na inne leki | Ryzyko silnych działań żołądkowo-jelitowych |
| Ponatynib | Tak (w wybranych przypadkach) | Najwyższa skuteczność w przypadku mutacji T315I | Wysokie ryzyko działań zakrzepowo-zatorowych, wymaga ścisłego monitorowania |
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: Sprycel posiada pozwolenie na dopuszczenie do obrotu w Unii Europejskiej (EMA) oraz w Polsce (URPL), decyzja nr R/0281.
- Status prawny: Lek wydawany wyłącznie na receptę, dostępny w wybranych aptekach szpitalnych i ogólnodostępnych na podstawie recepty specjalistycznej (Rpz).
- Refundacja: Objęty programem lekowym NFZ – refundacja w warunkach szpitalnych i ambulatoryjnych zgodnie z listą refundacyjną Ministra Zdrowia.
- Kontrola: Podlega sprawozdawczości NFZ oraz ocenie skuteczności terapii (zgodnie z wytycznymi PTOK i ESMO).
Najnowsze badania i wskazówki kliniczne (2022–2025)
- W latach 2022–2024 opublikowano w czasopismach Leukemia oraz Haematologica wyniki programów obserwacyjnych w Polsce, potwierdzające wysoką skuteczność i tolerancję dasatynibu jako terapii pierwszego i drugiego rzutu (Zawadzki et al. Hematologia 2023).
- Zalecenia Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów (2023) podkreślają konieczność indywidualizacji leczenia oraz regularnego monitorowania cytogenetycznego.
- Badania międzynarodowe (np. ESMO Guidelines 2022) zwracają uwagę na kontrolę działań sercowo-naczyniowych i konieczność częstej oceny funkcji wątroby.
- Nowością jest wprowadzenie dawek pediatrycznych w leczeniu dzieci, które są refundowane i monitorowane w polskich ośrodkach referencyjnych.
Dostępność i dostawa w Polsce
- Najpopularniejsze opakowania: 30 i 60 tabletek (dawki: 50 mg, 70 mg, 100 mg, 140 mg).
- Orientacyjna cena dla pacjenta poza refundacją: od 15 000 zł/opakowanie 60 tabletek (100 mg). W programach lekowych – bezpłatnie.
| Miasto | Typowy czas realizacji recepty | Dostępność |
|---|---|---|
| Warszawa | 1–3 dni robocze | Bardzo dobra (większość aptek szpitalnych) |
| Kraków | 2–4 dni robocze | Dobra (zgłoszenie zamówienia do apteki 1–2 dni wcześniej) |
| Gdańsk | 2–5 dni robocze | Średnia (chętnie realizowane w aptekach sieciowych) |
| Poznań | 1–3 dni robocze | Bardzo dobra |
| Białystok, Lublin, Opole | 4–7 dni roboczych | Ograniczona, zalecany kontakt z apteką szpitalną |
FAQ – Najczęstsze pytania pacjentów
- Czy mogę przyjmować Sprycel z kawą lub herbatą?
Tak, jeżeli nie masz problemów z żołądkiem i lekarz nie zaleci inaczej. Unikaj tylko soku grejpfrutowego i dużych ilości mleka przy połykaniu tabletki.
Czas leczenia ustala lekarz hematolog. W wielu przypadkach terapia trwa nawet kilka lat, a czasem dożywotnio, o ile lek jest skuteczny i dobrze tolerowany.
Umiarkowana aktywność jest wskazana, ale należy unikać sportów kontaktowych z ryzykiem urazów i skonsultować każdy plan treningowy z lekarzem.
Przyjmij ją jak najszybciej, jeśli przypomnisz sobie tego samego dnia. W razie zbliżającej się pory kolejnej dawki – pomiń zapomnianą i wróć do schematu, nie podwajaj dawki.
Nie, dasatynib może zaszkodzić dziecku. Konieczna jest skuteczna antykoncepcja podczas leczenia i przez minimum 3 miesiące po zakończeniu terapii. Nie zaleca się karmienia piersią podczas stosowania leku.
