Spironolakton – kompleksowy opis leku dla Pacjenta Spironolakton konkurencyjnie antagonizuje receptory aldosteronowe w kanalikach dalszych nefronu i kanaliku zbiorczym, prowadząc do zwiększonej diurezy sodu i wydalania wody przy zmniejszeniu utraty potasu i magnezu. Pozareceptorowo wykazuje działanie antyandrogenne przez blokowanie syntezy androgenów i wiązania z receptorem dihydrotestosteronowym. Dla specjalisty
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Dobrze wchłaniany z przewodu pokarmowego (biodostępność ok. 65%).
- Czas osiągania maksymalnego stężenia: Około 2–6 godzin po podaniu doustnym.
- Metabolizm: W wątrobie do aktywnych metabolitów (m.in. kanrenon).
- Okres półtrwania: Spironolakton ok. 1–2 godz.; aktywne metabolity 8–16 godz.
- Wydalanie: Głównie z moczem (i częściowo z żółcią przez przewód pokarmowy).
- Czas działania klinicznego: 24–72 godziny (możliwe utrzymywanie efektu przy dłuższym stosowaniu).
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki (polskie realia)
Spironolakton stosuje się najczęściej przy przewlekłej niewydolności serca, nadciśnieniu tętniczym (w skojarzeniu z innymi lekami), obrzękach (np. w marskości wątroby, zespole nerczycowym), hiperaldosteronizmie pierwotnym i rzadziej – w leczeniu trądziku u kobiet. Lek ten ma szczególne znaczenie w praktyce polskiej kardiologii i nefrologii.
Zaleca się ścisłą kontrolę stężeń potasu, kreatyniny, ciśnienia tętniczego oraz masy ciała. Pacjent powinien prowadzić dzienniczek leczenia i regularnie kontaktować się z lekarzem lub farmaceutą.
- Typowe dawki: 25–100 mg na dobę (w zależności od wskazań i tolerancji).
- Aby poprawić bezpieczeństwo terapii, większość schematów stosowania rozpoczyna się od dawki minimalnej, stopniowo zwiększając ją pod kontrolą specjalisty.
- Lek jest dostępny w korzystnych cenach (często refundowany przez NFZ) – szczegóły poniżej.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Rano: Zaleca się u osób z tendencją do moczenia nocnego oraz tych, którzy chcą uniknąć częstszego oddawania moczu w nocy.
- Wieczorem: U osób mniej narażonych na nocną polakiurię; lek nie wykazuje wyraźnie silnego działania diuretycznego jak klasyczne diuretyki pętlowe, dlatego czas podania można dostosować do preferencji i trybu życia pacjenta.
- Wskazówka: Najważniejsze jest regularne przyjmowanie leku o stałej porze dnia, co korzystnie wpływa na stabilność działania i profil bezpieczeństwa.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
- Pokarm może nieznacznie zwiększać biodostępność spironolaktonu.
- Lek można przyjmować zarówno podczas, jak i niezależnie od posiłku. Dla polskich pacjentów sugeruje się spożycie leku podczas śniadania lub obiadu, co zwiększa komfort i sprzyja regularności.
- Uwaga: Jedzenie bogate w potas (np. banany, pomidory, orzechy, soki warzywne) – należy zachować szczególną ostrożność i skonsultować dietę z lekarzem/dietetykiem, by nie doprowadzić do hiperpotasemii.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Typ interakcji | Przykłady i zalecenia |
|---|---|
| Inne leki moczopędne oszczędzające potas |
|
| Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE-I), sartany |
|
| Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) |
|
| Pokarmy bogate w potas |
|
| Alkohol |
|
| Digoksyna, leki przeciwarytmiczne |
|
Wskazania (oficjalne i off-label)
| Wskazanie | Status (PL) | Uwagi |
|---|---|---|
| Przewlekła niewydolność serca (II–IV NYHA) | Oficjalne | Leczenie skojarzone z innymi lekami (ACE-I, beta-blokery) |
| Obrzęki u dorosłych (np. marskość wątroby, zespół nerczycowy) | Oficjalne | Stopniowe zwiększanie dawki; monitorowanie elektrolitów |
| Nadciśnienie tętnicze pierwotne | Oficjalne | W skojarzeniu, szczególnie u osób z niewydolnością serca i/lub z hipokaliemią |
| Hiperaldosteronizm pierwotny (zespół Conna) | Oficjalne | Przygotowanie do zabiegu operacyjnego lub leczenie długoterminowe |
| Leczenie trądziku (kobiety) | Off-label | Nie zarejestrowano w PL do leczenia trądziku, ale stosowane ze względu na działanie antyandrogenne |
| Hirsutyzm (nadmierne owłosienie kobiet) | Off-label | Terapia wspomagająca, pod kontrolą endokrynologa |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci | Seniorzy |
|---|---|---|---|
| Niewydolność serca | 25–50 mg/d, zwykle 1×/dobę | 1–3 mg/kg m.c./d, w dawkach podzielonych | Początkowo 12,5 mg/d, powolna titracja |
| Obrzęki (wątroba, nerki) | 50–200 mg/d (indywidualizacja dawki) | 1–3 mg/kg m.c./d | Początkowo 25 mg/d, dostosować ostrożnie |
| Nadciśnienie tętnicze | 25–50 mg/d, w skojarzeniu | 1 mg/kg m.c./d | Jak u dorosłych, z ostrożnością |
| Hiperaldosteronizm | 100–400 mg/d, pod kontrolą | - | Najniższa skuteczna dawka |
| Leczenie trądziku/hirsutyzmu (off-label) | 50–100 mg/d, wyłącznie na zlecenie lekarza | - | Nie stosować bez konsultacji |
Profil bezpieczeństwa / skutki uboczne
| Typowe działania niepożądane | Częstość występowania |
|---|---|
| Hiperpotasemia (zbyt wysokie stężenie potasu) | Częste (szczególnie przy współistniejących chorobach nerek) |
| Zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, biegunka, wymioty) | Umiarkowane |
| Obniżenie ciśnienia tętniczego, zawroty głowy | Częste |
| Powiększenie i/lub tkliwość piersi (ginekomastia, mastalgia) | Częste u mężczyzn, rzadkie u kobiet |
| Wysypki skórne, świąd | Rzadkie |
| Impotencja, zaburzenia miesiączkowania | Niezbyt częste |
| Toksyczność wątroby, reakcje alergiczne | Bardzo rzadko |
Ostrzeżenia:
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Zażywaj lek o stałej porze, najlepiej rano lub w połowie dnia.
- Nie przerywaj leczenia samodzielnie – nagłe odstawienie grozi nawrotem choroby.
- Regularnie kontroluj poziom potasu i czynność nerek (szczególnie u osób z współistniejącymi schorzeniami).
- Unikaj pokarmów bogatych w potas (banany, pomidory, napoje izotoniczne) – porady żywieniowe skonsultuj z dietetykiem lub lekarzem.
- Powiadom lekarza o nowych lekach lub zmianach samopoczucia (np. nudności, osłabienie, kołatania serca).
- W przypadku pominięcia dawki – przyjmij ją możliwie jak najszybciej, ale nie podwajaj dawki.
- Aktywność fizyczną dostosuj do zaleceń lekarskich.
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
- Eplerenon (Inspra, refundowany):
- Bardziej selektywny antagonista aldosteronu, mniejsze ryzyko działań niepożądanych hormonalnych (ginekomastia).
- Wyższa cena w porównaniu do spironolaktonu, mniej dostępny w niektórych aptekach.
- Amiloryd (Amipar, refundowany):
- Stosowany rzadko, głównie jako lek dodatkowy, mniej skuteczny przy ciężkiej niewydolności serca.
- Diuretyki tiazydowe (Hydrochlorothiazidum, Indapamid):
- Nie oszczędzają potasu – mogą powodować hipokaliemię, alternatywa dla pacjentów z nietolerancją spironolaktonu.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Spironolakton jest zarejestrowany przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych) i wpisany do wykazu leków refundowanych przez Ministerstwo Zdrowia.
- Refundacja dotyczy głównie schorzeń z oficjalnych wskazań (patrz wyżej).
- Wymaga recepty lekarskiej; obecnie możliwa także e-recepta, w tym przedłużana przez lekarza POZ lub specjalistę.
- Dostępność w aptekach stacjonarnych i internetowych jest duża; zamówienie internetowe z odbiorem w wybranej lokalizacji często już tego samego dnia.
- Preparaty apteczne są regularnie kontrolowane przez GIF (Główny Inspektorat Farmaceutyczny).
Najnowsze badania i wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Według najnowszych zaleceń Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz European Society of Cardiology (ESC 2023), spironolakton należy do kluczowych leków w niewydolności serca z frakcją wyrzutową poniżej 40% i znajduje się w 1. linii leczenia obok ACE-I/ARB, beta-blokerów i flozyn.
- Badanie EMPEROR-Reduced (2022) oraz polskie rejestry (PL-CHF) potwierdzają wydłużenie życia i poprawę jakości funkcjonowania pacjentów stosujących spironolakton.
- Publikacje: Ponikowski P. et al. Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure (ESC 2023); Zasady leczenia obrzęków i leczenia antyandrogenowego – stanowiska Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego (2023–2024).
Dostępność, opakowania, orientacyjne ceny i dostawa
| Opakowanie | Ilość tabletek/kapsułek | Dawka | Orientacyjna cena (refundowana/pełnopłatna) | Dostawa do miast* (dni robocze) |
|---|---|---|---|---|
| Spironol Hasco | 30 tab. | 25 mg | 5 zł / 14 zł | Warszawa – 0–1, Kraków – 1, Wrocław – 1, Gdańsk – 1, Poznań – 1 |
| Spironolactone Teva | 60 tab. | 25 mg | 8 zł / 25 zł | Warszawa – 0–1, inne duże miasta – 1–2 |
| Spirix | 20 tab. | 100 mg | 9 zł / 23 zł | Warszawa – 0–1, inne duże miasta – 1–2 |
| Verospiron | 30 kaps. | 50 mg | 6 zł / 19 zł | Poznań – 1, Łódź – 1, Szczecin – 1–2 |
*Realizacja dostawy zależy od wybranej apteki oraz aktualnej dostępności magazynowej; odbiór osobisty lub kurierem/aptekomatem.
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy spironolakton powoduje częste oddawanie moczu?
Tak, lek działa moczopędnie, ale w porównaniu do innych diuretyków (np. furosemidu) efekt ten jest łagodniejszy. Zaleca się przyjmowanie leku wcześniej w ciągu dnia. - Czy muszę zmieniać dietę podczas leczenia?
Wskazane jest ograniczenie spożycia produktów bogatych w potas. Dietę warto ustalać indywidualnie z dietetykiem, szczególnie przy chorobach współistniejących. - Czy spironolakton można łączyć z alkoholem?
Zaleca się ograniczenie lub unikanie alkoholu, ponieważ może nasilać działanie hipotensyjne oraz ryzyko zaburzeń elektrolitowych. - Czy kobiety w ciąży lub karmiące mogą przyjmować spironolakton?
Stosowanie w ciąży i laktacji jest przeciwwskazane, chyba że lekarz zdecyduje inaczej ze względu na szczególne wskazania. Zawsze należy skonsultować się z ginekologiem lub położnikiem. - Jak długo można stosować spironolakton?
O czasie leczenia decyduje lekarz prowadzący – lek nierzadko stosuje się przewlekle, przy zachowaniu regularnej kontroli laboratoryjnej.
