Sleepose (Melatonina) – kompleksowy opis produktu dla pacjentów
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Melatonina szybkoprzyswajalna po podaniu doustnym, osiąga maksymalne stężenie we krwi po ok. 20–60 minutach.
- Metabolizm: Metabolizowana głównie w wątrobie przez układ cytochromu P450 (CYP1A2).
- Wydalanie: Wydalana przez nerki w postaci metabolitów (najczęściej 6-sulfatoksymelatonina).
- Czas półtrwania: Około 30–60 minut dla zwykłych tabletek, przedłużony dla tabletek o modyfikowanym uwalnianiu (do 2–3 h).
- Czas działania: 3–5 godzin.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Melatonina jest znana głównie jako skuteczny środek na trudności z zasypianiem i zaburzenia rytmu snu, np. u osób pracujących zmianowo, podróżujących przez strefy czasowe („jet lag”), seniorów, osób przewlekle zestresowanych lub chorych przewlekle. W polskich warunkach — gdzie stres, światło niebieskie w wieczornych godzinach oraz zmiana pór roku wpływają na sen — melatonina jest często wybierana zamiast leków nasennych o działaniu uzależniającym. Zwykle stosuje się 0,5–2 mg wieczorem, 30–60 minut przed snem; wyższe dawki (3–5 mg) – wyłącznie pod kontrolą lekarza.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Zalecane: Przyjmowanie melatoniny wieczorem, zwykle 30–60 minut przed snem.
- Dawkowanie rano: Nie jest zalecane — podanie rano zaburza rytm dobowy, może powodować senność w ciągu dnia i dezorganizację snu.
- Wskazówki: Stosować o stałej porze, najlepiej codziennie o tej samej godzinie, aby zachować regularność rytmu dobowego.
- Nagłe zmiany pory przyjmowania: mogą prowadzić do złagodzenia lub nasilania efektów działania melatoniny oraz zaburzać sen.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Przyjmowanie melatoniny na czczo powoduje szybsze wchłonięcie i skuteczniejsze działanie. Jednak można ją zażywać także po lekkim posiłku (unikając obfitych, tłustych kolacji), co jest szczególnie ważne w polskich realiach, gdzie kolacje bywają sycące. Należy pamiętać, że tłuste i ciężkostrawne dania mogą opóźniać działanie
- Zalecenie: Przyjmować 0,5–1 godz. po lekkiej kolacji lub przed snem, ale nie bezpośrednio po obfitym posiłku.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Czynnik | Wpływ | Zalecenie |
|---|---|---|
| Alkohol | Osłabia i opóźnia działanie melatoniny, nasila działania niepożądane | Nie spożywać alkoholu w trakcie leczenia |
| Leki nasenne (benzodiazepiny, zolpidem) | Możliwe nasilenie senności i zaburzeń koordynacji | Konsultacja lekarska przed łączeniem |
| Leki przeciwdepresyjne (fluoksetyna, sertralina) | Możliwe nasilenie działania uspokajającego | Obserwować reakcję organizmu |
| Antykoncepcja hormonalna | Może zwiększać stężenie melatoniny | Możliwe dostosowanie dawki |
| Pokarmy tłuste, mleko | Opóźniają wchłanianie | Unikać ciężkich posiłków przed snem |
| Grepfruty i sok grejpfrutowy | Hamują metabolizm melatoniny | Nie spożywać z melatoniną |
| Leki przeciwpadaczkowe | Mogą wpływać na skuteczność melatoniny | Konsultacja lekarska |
Wskazania do stosowania
| Wskazanie | Status wskazania | Charakterystyka |
|---|---|---|
| Bezsenność u osób powyżej 55 r.ż. | Oficjalne | Działanie potwierdzone badaniami klinicznymi |
| Zaburzenia rytmu snu u osób pracujących zmianowo | Off-label | Konsultacja z lekarzem |
| Jet lag (zespół nagłej zmiany strefy czasowej) | Oficjalne (EMA, Europejskie zalecenia) | Efektywna do skracania czasu adaptacji do nowej strefy |
| Zaburzenia snu u dzieci z autyzmem/ADHD | Off-label | Wskazanie specjalistyczne |
| Leczenie wspomagające depresji sezonowej* | Off-label | Stosowane wspomagająco |
*Dodatkowo, według niektórych badań, preparaty melatoniny mogą być rozważane w leczeniu wspomagającym w zaburzeniach lękowych oraz jako wsparcie przy odstawieniu leków nasennych.
Dawkowanie według wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci/ młodzież | Seniorzy |
|---|---|---|---|
| Bezsenność | 1–2 mg 30–60 min przed snem | 0,5–1 mg (wyłącznie pod kontrolą specjalisty) | 1 mg (zwykle mniejsze dawki) |
| Jet lag | 2–3 mg na krótko przed snem w nowej strefie czasowej | Nie zaleca się rutynowego stosowania | 1–2 mg |
| Praca zmianowa | 1–2 mg na 1–2 h przed planowanym snem | Do ustalenia z lekarzem | 1 mg |
| Zaburzenia neuropsychiatryczne | Do 5 mg (wyłącznie pod kontrolą specjalisty) | 0,5–3 mg – wyłącznie wskazanie specjalistyczne | Rozważyć mniejsze dawki |
Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne
Melatonina jest uznawana za bezpieczny środek, niemniej jednak — jak każdy lek — może powodować efekty uboczne, szczególnie przy nieprawidłowym stosowaniu lub przekroczeniu zalecanych dawek.
- Częste działania niepożądane:
- Senność w ciągu dnia
- Bóle głowy
- Zawroty głowy
- Nudności, dolegliwości żołądkowe
- Rzadkie działania niepożądane:
- Uczucie niepokoju
- Kołatanie serca
- Nadmierna drażliwość
- Ostrzeżenia:
- Nie zaleca się prowadzenia pojazdów po zażyciu melatoniny
- Ostrożnie stosować u osób z chorobami wątroby i nerek
- Należy unikać łącznego stosowania z lekami wpływającymi na układ nerwowy
| Kategoria | Częstość | Przykłady |
|---|---|---|
| Częste | >1/100 | Senność, ból głowy |
| Rzadkie | <1/1 000 | Niepokój, tachykardia |
| Bardzo rzadkie | <1/10 000 | Reakcje alergiczne |
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Stosować tylko w problemach ze snem, w uzgodnieniu z lekarzem lub farmaceutą.
- Nie przekraczać zaleconych dawek.
- Unikać stosowania preparatu stale przez długi czas (powyżej 3 miesięcy — tylko pod opieką specjalisty).
- Nie rozpoczynać lub nie przerywać leczenia nagle — stopniowo dostosowywać dawkę według zaleceń lekarza.
- W przypadku wystąpienia poważnych skutków ubocznych lub nietypowych reakcji — przerwać stosowanie i skonsultować się z lekarzem.
- Pamiętać o zdrowym stylu życia, regularnych godzinach snu i ograniczaniu ekspozycji na sztuczne światło wieczorem.
Alternatywne opcje leczenia
- Leki Z (np. zolpidem, zopiklon) – skuteczne, szybkie działanie; wyłącznie na receptę, ryzyko uzależnienia
- Leki przeciwhistaminowe (np. hydroksyzyna) – mogą działać nasennie, ale częściej powodują suchość w ustach i senność w dzień
- Leki przeciwdepresyjne o działaniu uspokajającym (np. trazodon) – używane off-label na bezsenność przewlekłą, na receptę
- Preparaty ziołowe (np. waleriana, melisa, chmiel) – dostępne bez recepty, łagodne działanie
- Terapia poznawczo-behawioralna bezsenności (CBT-I) – rekomendowana przez NFZ; najskuteczniejsza długofalowo, bez efektów ubocznych leków
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja i kontrola – Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL)
- Melatonina w dawkach do 1 mg – suplement diety, poniżej progu rejestracji leku
- Dawki powyżej 1 mg – rejestrowane w URPL jako produkt leczniczy, na receptę
- Refundacja NFZ – nie obejmuje melatoniny, zarówno suplementów, jak i leków
- Wymóg recepty od lekarza – powyżej 1 mg; niektóre preparaty dostępne wyłącznie po uzasadnieniu medycznym (np. u dzieci z autyzmem – decyzja indywidualna lekarza specjalisty)
- Brak obowiązku konsultacji psychiatrycznej przy pierwszym przepisaniu
Najnowsze badania i zalecenia kliniczne (2022–2025)
- Melatonina o przedłużonym uwalnianiu przynosi najlepsze rezultaty u osób starszych z pierwotną bezsennością (źródło: Polskie Towarzystwo Badań nad Snem, 2023).
- Długoterminowe stosowanie w umiarkowanych dawkach nie wykazuje toksyczności, ale wymaga monitoringu (Journal of Sleep Research, 2024).
- EMA oraz Europejskie Towarzystwo Neurologiczne zalecają ostrożność przy stosowaniu u dzieci, z uwagi na brak wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa.
- Nie zaleca się łączenia melatoniny z innymi lekami nasennymi bez wyraźnego wskazania lekarskiego (Zalecenia Polskiego Towarzystwa Psychiatrii, 2024).
- Stosowanie melatoniny w profilaktyce jet lagu jest oficjalnie wspierane przez Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC), 2023.
Dostępność i dostawa
- Najpopularniejsze opakowania: 30 tabletek (0,5–5 mg), 60 tabletek, kapsułki w opakowaniach po 30/60/120 szt.
- Orientacyjna cena: (stan na czerwiec 2024) – od 12 zł (opak. 30x1 mg, suplement), do 40–60 zł (opakowania lecznicze, 30 tab. 5 mg)
| Miasto | Dostawa apteczna (odbiór osobisty) | Dostawa kurierska | Dostępność |
|---|---|---|---|
| Warszawa | 0–1 dzień | 1–2 dni | Dobra |
| Kraków | 0–1 dzień | 1–2 dni | Dobra |
| Gdańsk | 0–2 dni | 1–2 dni | Dobra |
| Wrocław | 0–2 dni | 1–2 dni | Dobra |
| Zielona Góra | 1–3 dni | 2 dni | Średnia |
| Białystok | 1–3 dni | 2 dni | Średnia |
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy melatonina uzależnia?
Nie. Melatonina nie wykazuje potencjału uzależniającego, nawet przy dłuższym stosowaniu. Zaleca się jednak przestrzeganie dawek i nieprzekraczanie zalecanego czasu stosowania bez konsultacji z lekarzem. - Czy można prowadzić samochód po zażyciu melatoniny?
Nie zaleca się prowadzenia pojazdów do 8 godzin po przyjęciu melatoniny, szczególnie po wyższych dawkach. Może wystąpić senność, spadek koncentracji i opóźnienie reakcji. - Czy mogę stosować melatoninę razem z innymi lekami nasennymi?
Decyzję o takiej terapii zawsze powinien podjąć lekarz — łączenie melatoniny z lekami Z lub benzodiazepinami zwiększa ryzyko senności i innych skutków ubocznych. - Czy dzieci mogą stosować melatoninę?
Tak, ale wyłącznie pod kontrolą lekarza specjalisty, zwykle w zaburzeniach ze spektrum autyzmu lub ADHD. - Czy melatonina może pomóc na zmianę czasu (jet lag)?
Tak. Jest jednym z najskuteczniejszych środków skracających czas adaptacji organizmu do nowej strefy czasowej. Zaleca się stosować zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty.
