Provera (Medroksyprogesteron Acetate) – Przewodnik po leku dla Pacjentów
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Tabletki doustne – biodostępność ok. 100%; postać domięśniowa – wolne i przedłużone uwalnianie.
- Metabolizm: W wątrobie, głównie przez układ CYP3A4.
- Wydalanie: Przede wszystkim z moczem w postaci metabolitów.
- Czas działania: Tabletki – działanie do 24 h; zawiesina domięśniowa (Depo-Provera) – skuteczność antykoncepcyjna do 12–14 tygodni po jednym wstrzyknięciu.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
- Typowe dawki: Zależą od wskazania – przykładowo 5–10 mg raz dziennie doustnie lub 150 mg domięśniowo co 12 tygodni.
- Jak stosować: Tabletki należy przyjmować regularnie, najlepiej o tej samej porze każdego dnia, popijając szklanką wody.
- W przypadku zastrzyków domięśniowych, podanie odbywa się w punkcie szczepień lub przychodni, co 12 tygodni.
- Polskie realia: Lek jest stosunkowo często przepisywany w leczeniu zaburzeń miesiączkowania, endometriozy czy jako antykoncepcja długodziałająca.
- Stosowanie dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentki oraz wskazań lekarskich.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Rano: Przyjmowanie leku rano może ułatwiać zapamiętanie dawki, szczególnie, gdy leki wiązane są z innymi aktywnościami porannymi. Może zmniejszyć ryzyko wystąpienia senności w ciągu dnia.
- Wieczorem: Przyjmowanie na noc może być korzystne w razie lekkiego działania uspokajającego lub jeśli pacjentka doświadcza senności po leku.
- Wskazówki: Najważniejsza jest regularność – codziennie o tej samej porze. Dostosowanie pory dnia powinno być uzgodnione z lekarzem, w zależności od indywidualnych reakcji organizmu.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Provera może być zażywana zarówno na czczo, jak i po posiłku – pokarm nie wpływa istotnie na wchłanianie leku. Dla niektórych pacjentek przyjmowanie po jedzeniu może zmniejszać ryzyko wystąpienia nudności. W polskich warunkach warto rozważyć zażywanie po śniadaniu lub kolacji, dopasowując do codziennej rutyny.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Grupa czynników | Możliwa interakcja | Zalecenia |
|---|---|---|
| Leki (np. przeciwpadaczkowe) | Fenobarbital, karbamazepina, fenytoina mogą osłabiać działanie Provera | Informować lekarza o wszystkich stosowanych lekach |
| Inhibitory CYP3A4 (np. ketokonazol) | Mogą zwiększać stężenie medroksyprogesteronu | Monitorować działania niepożądane |
| Pokarm | Brak istotnych interakcji | Można stosować z posiłkiem lub na czczo |
| Alkohol | Brak specyficznych interakcji, ale zaleca się umiarkowanie | Nie należy nadużywać alkoholu podczas leczenia |
Wskazania
| Wskazanie | Status (rejestracyjne / off-label) | Uwagi |
|---|---|---|
| Zaburzenia miesiączkowania (np. brak miesiączki, nieregularne cykle) | Rejestracyjne | |
| Endometrioza | Rejestracyjne | |
| Antykoncepcja długodziałająca (zawiesina domięśniowa) | Rejestracyjne | Depo-Provera |
| Przerost endometrium | Rejestracyjne | Zwykle w skojarzeniu z estrogenami |
| Leczenie niektórych nowotworów (rak endometrium, rak piersi – wybrani pacjenci) | Rejestracyjne / off-label | Decyzja onkologa |
| Niepłodność wywołana brakiem owulacji | Off-label |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci/młodzież | Seniorzy |
|---|---|---|---|
| Zaburzenia miesiączkowania | 5–10 mg doustnie przez 5–10 dni w miesiącu | Nie zaleca się | Jak dorośli |
| Endometrioza | 10 mg doustnie przez 90 kolejnych dni | Nie zaleca się | Jak dorośli |
| Antykoncepcja (Depo-Provera) | 150 mg domięśniowo co 12 tygodni | Nie zaleca się u osób poniżej 18 r.ż.* | Szczególna ostrożność |
| Leczenie uzupełniające w onkologii | 200–500 mg/d, indywidualnie | Według decyzji lekarza | Możliwość zmiany dawkowania |
*Preparaty z medroksyprogesteronem nie są zarejestrowane do antykoncepcji u młodzieży < 18 lat ze względu na ryzyko zaburzeń mineralizacji kości. Zawsze decyzja lekarska!
Profil bezpieczeństwa/skutki uboczne
| Częstość | Możliwe działania niepożądane | Postępowanie |
|---|---|---|
| Bardzo częste (>10%) | Nieregularne krwawienia, zatrzymanie miesiączki, przyrost masy ciała | Konsultacja przy utrzymujących się objawach |
| Częste (1–10%) | Bóle głowy, obniżenie libido, trądzik, nudności, tkliwość piersi | Obserwacja, możliwa modyfikacja terapii |
| Rzadkie (0,01–0,1%) | Reakcje alergiczne, depresja, zaburzenia zakrzepowo-zatorowe | Przerwanie leczenia i pilny kontakt z lekarzem |
| Bardzo rzadkie | Osteoporoza (przy długotrwałym stosowaniu, zwłaszcza u młodych) | Suplementacja wapnia, kontrola u lekarza |
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Przyjmuj lek o stałej porze każdego dnia, popijając szklanką wody.
- Nie pomijaj dawek – jeśli zapomnisz, przyjmij ją jak najszybciej; pomiń, jeśli zbliża się czas kolejnej.
- Przechowuj lek w temperaturze < 25°C, w miejscu niedostępnym dla dzieci.
- Nie stosuj po upływie terminu ważności.
- Regularnie zgłaszaj się na wizyty kontrolne wg zaleceń lekarza.
- Stosuj zdrową dietę bogatą w wapń i witaminę D, szczególnie podczas długotrwałego leczenia.
- Nie stosuj leku w ciąży ani podczas karmienia piersią bez konsultacji z lekarzem.
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
- Tabletki antykoncepcyjne złożone (dwuskładnikowe): szeroki wybór preparatów refundowanych, skuteczne, ale wymagające codziennego przyjmowania, możliwe działania niepożądane związane z estrogenami.
- Levonorgestrel (system domaciczny, np. Mirena): refundacja dla określonych wskazań, bardzo skuteczne, długa ochrona (do 5 lat), wyższy koszt początkowy.
- Wkładki domaciczne bez hormonów: tańsze, skuteczne, brak działania hormonalnego; nie każda pacjentka toleruje.
- Hormonalne środki antykoncepcyjne dla kobiet po 35 r.ż. (singielki progestagenowe): np. Desogestrel, refundowany dla wybranych grup.
- Leki z dienogestem: stosowane w leczeniu endometriozy, refundowane przy konkretnych wskazaniach.
Porównanie:
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Provera i jej odpowiedniki są dopuszczone do obrotu przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych).
- MZ (Ministerstwo Zdrowia) oraz NFZ (Narodowy Fundusz Zdrowia) regulują listy refundacyjne; część wskazań jest refundowana według bieżącego obwieszczenia MZ.
- Wymagana jest recepta lekarska – e-recepta lub tradycyjna.
- Depo-Provera (ampułkostrzykawka 150 mg) – zwykle refundowana dla wybranych wskazań (zaburzenia hormonalne, endometrioza).
- Przed wydaniem leku farmaceuta weryfikuje uprawnienia i poprawność recepty.
Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022–2025)
- W 2023 roku polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników potwierdziło skuteczność Provera w leczeniu przerostu endometrium oraz endometriozy (PTGiP, 2023).
- Badania z 2022 r. (“Adverse Effects of Progestins: A Comprehensive Review”, Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej) podkreślają ryzyko redukcji gęstości mineralnej kości przy przewlekłej iniekcji domięśniowej, szczególnie u młodych dziewcząt.
- Zaleca się indywidualizację terapii, uwzględniając czynniki ryzyka zakrzepicy, wieku czy wywiadu rodzinnego (K. Pertyński, “Progestageny w ginekologii,” Medycyna Praktyczna, 2024).
- Zwraca się uwagę na możliwość bezpiecznego stosowania u pacjentek z ryzykiem powikłań zakrzepowych, gdzie estrogeny są przeciwwskazane.
- Europejska Agencja Leków (EMA) zaleca monitorowanie skutków ubocznych oraz kontrolę gęstości kości w trakcie długotrwałego leczenia.
Dostępność i dostawa
Provera i Depo-Provera są dostępne w aptekach na terenie całej Polski. W większości dużych miast leki można zrealizować w ciągu 24 h od daty recepty. Orientacyjne ceny (czerwiec 2024):
| Opakowanie | Średnia cena detaliczna | Dostępność (Warszawa) | Dostawa do domu (czas) |
|---|---|---|---|
| Provera 5 mg, 30 tabl. | 28–35 zł | 24h (większość aptek) | 1–2 dni |
| Provera 10 mg, 30 tabl. | 45–55 zł | 24h | 1–2 dni |
| Depo-Provera 150 mg/1 ml, 1 ampułkostrzykawka | 65–85 zł (z refundacją: 12–18 zł) | 24–48h | 1–4 dni |
- Wysyłka do głównych miast Polski (np. Kraków, Poznań, Wrocław, Gdańsk, Łódź) w ciągu 1–2 dni od realizacji recepty przez aptekę internetową.
- W przypadku leków na receptę wymagane jest okazanie recepty/aplikacji e-recepty podczas odbioru lub dostawy.
FAQ – Najczęstsze pytania i odpowiedzi
- Czy Provera można stosować w ciąży?
Nie–lek jest przeciwwskazany w ciąży. Jeśli pacjentka podejrzewa ciążę w trakcie terapii, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. - Czy Provera wpływa na płodność po zakończeniu terapii?
Po odstawieniu doustnej Provera płodność zwykle powraca w ciągu kilku tygodni. Po Depo-Provera powrót cykli miesiączkowych i płodności może się opóźnić (nawet do 10–12 miesięcy). - Czy mogę stosować Provera razem z innymi lekami hormonalnymi?
Nie zawsze. Niektóre kombinacje są przeciwwskazane – należy każdorazowo skonsultować leki hormonalne z lekarzem. - Czy podczas leczenia można prowadzić samochód?
Tak, ale w razie wystąpienia senności lub zawrotów głowy należy zachować ostrożność. - Czy są jakieś przeciwwskazania dietetyczne lub zakaz picia alkoholu?
Nie ma szczególnych zakazów dietetycznych. Umiarkowane spożycie alkoholu jest akceptowalne, ale zawsze należy zachować ostrożność.
W razie pytań lub wątpliwości skonsultuj się ze swoim lekarzem lub farmaceutą.
