Praziquantel

Prazykwantel – kompleksowy opis dla pacjenta

Wyjaśnienie dla specjalistów:

Farmakokinetyka

Wchłanianie: Po podaniu doustnym prażykwantel szybko się wchłania (biodostępność ok. 75%). Maksymalne stężenie we krwi osiąga po 1–3 godzinach.
Metabolizm: Lek metabolizowany jest głównie w wątrobie przez CYP3A4 do nieaktywnych pochodnych.
Wydalanie: Z organizmu usuwany głównie z moczem (80% w ciągu 24 godzin), część wydala się z kałem.
Czas działania: Okres półtrwania w osoczu wynosi 1–1,5 godziny.

Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki

W Polsce prażykwantel stosuje się głównie w leczeniu schistosomatozy, tasiemczyc (np. tasiemiec uzbrojony i nieuzbrojony), zakażenia przywrami oraz w niektórych rzadkich zakażeniach (np. motylicą wątrobową). Typowa dawka jest ustalana przez lekarza na podstawie rodzaju i stopnia zakażenia, masy ciała oraz wieku pacjenta. Lek należy przyjmować zgodnie z zaleceniami, popijając szklanką wody. Istnieją różne schematy dawkowania – jednorazowe, jednodniowe lub kilkudniowe, zależnie od zakażenia. W polskich warunkach leczenie prażykwantelem najczęściej odbywa się pod nadzorem poradni chorób zakaźnych lub lekarza rodzinnego.

Dawkowanie rano vs wieczorem

Rano: Zaletą stosowania rano jest możliwość kontroli pojawiających się ewentualnych objawów niepożądanych i szybsza reakcja w razie potrzeby konsultacji z lekarzem. Uważa się także, że lepsza przepływność przewodu pokarmowego o tej porze może sprzyjać efektywności działania leku.
Wieczorem: Przyjmowanie leku przed snem może ograniczyć dyskomfort związany z objawami ubocznymi (np. senność, przemijające zawroty głowy). Jednak w razie ciężkiej reakcji trudniej będzie zgłosić się do przychodni w nocy.
Wskazówki: Zaleca się regularność godzin przyjmowania. Lek należy zażywać o tej samej porze każdego dnia leczenia.

Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo

Z posiłkiem: Prazykwantel zaleca się przyjmować podczas lub zaraz po posiłku, zwłaszcza tłustym, ponieważ poprawia to wchłanianie leku oraz zmniejsza podrażnienie żołądka.
Na czczo: Przyjmowanie na czczo nie jest zalecane, gdyż pogarsza biodostępność i może nasilać skutki uboczne ze strony przewodu pokarmowego.
Polskie nawyki: Zaleca się planować przyjęcie leku do śniadania lub obiadu – zgodnie z typowymi polskimi godzinami spożywania głównych posiłków.

Ostrzeżenia dotyczące interakcji

Potencjalna interakcja	Znaczenie kliniczne
Z tłustymi potrawami	Poprawia wchłanianie leku
Alkohol	Zwiększa ryzyko działań niepożądanych (zawroty głowy, nudności) – nie zaleca się spożywania alkoholu podczas terapii
Leki przeciwpadaczkowe (np. fenobarbital, fenytoina, karbamazepina)	Obniżają poziom prażykwantelu we krwi, mogą osłabić skuteczność leczenia
Rytonawir (lek antyretrowirusowy), gryzeofulwina (lek przeciwgrzybiczy)	Zmienia metabolizm leku – wymaga nadzoru lekarskiego
Leki nasilające aktywność CYP3A4 (np. rifampicyna)	Mogą znacznie osłabić działanie prażykwantelu
Sok grejpfrutowy	Może zwiększyć stężenie leku we krwi – nie zaleca się spożywania jednocześnie

Wskazania

Wskazanie	Status wskazania
Leczenie tasiemczyc (np. Taenia saginata, Taenia solium, Diphyllobothrium latum)	Oficjalne (ChPL)
Schistosomatozy (bilharcjozy)	Oficjalne (ChPL)
Przywry różnego typu (np. Opisthorchis, Paragonimus)	Oficjalne (ChPL)
Neurocysticerkoza (tasiemczyca mózgu)	Off-label (w praktyce klinicznej zalecane, wymaga nadzoru specjalistycznego)
Zoonozy pasożytnicze przewodu pokarmowego	Ograniczone zastosowanie (off-label, konsultacja specjalisty)

Dawkowanie wg wskazań klinicznych

Wskazanie	Dorośli	Dzieci	Seniorzy
Tasiemczyca jelitowa	10–25 mg/kg w pojedynczej dawce	10–25 mg/kg w pojedynczej dawce	10–25 mg/kg; zalecana kontrola czynności wątroby i nerek
Schistosomatoza	40 mg/kg w dwóch dawkach dzielonych/1 dzień	40 mg/kg w dwóch dawkach dzielonych/1 dzień	40 mg/kg/1 dzień, indywidualna ocena tolerancji
Przywry	25 mg/kg 3 razy w ciągu doby (72–75 mg/kg/doba)	25 mg/kg 3 razy w ciągu doby	25 mg/kg 3 razy w ciągu doby; monitorowanie czynności narządów
Neurocysticerkoza	50–100 mg/kg/doba w 3 dawkach przez 2–3 tygodnie (off-label)	50–100 mg/kg/doba przez 2–3 tygodnie	50–100 mg/kg/doba; ścisły nadzór lekarza

Uwaga: Ostateczne dawkowanie i schemat ustala lekarz. U dzieci poniżej 4 lat zaleca się szczególną ostrożność. Lek nie jest zalecany do samodzielnego leczenia.

Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne

Częste: do 10–30% pacjentów doświadcza nudności, bólów brzucha, biegunki, uczucia zmęczenia, senności lub zawrotów głowy.
Rzadkie: reakcje alergiczne (wysypka, pokrzywka, świąd), zaburzenia rytmu serca, podwyższone enzymy wątrobowe, bóle stawów, gorączka.
Ostrzeżenia: Przy ciężkiej niewydolności wątroby lub nerek konieczna jest konsultacja z lekarzem. U kobiet w ciąży i karmiących – decyzję podejmuje lekarz prowadzący.

Objaw niepożądany	Częstość	Postępowanie
Nudności, wymioty	Często (~20%)	Podawać lek z posiłkiem, popijać wodą
Ból głowy	Często (~10%)	Odpoczynek; przy silnych objawach skontaktować się z lekarzem
Zawroty głowy, senność	Umiarkowanie często	Unikać prowadzenia pojazdów w dniu leczenia
Reakcje alergiczne	Rzadko	Natychmiast zgłosić się do lekarza
Podwyższone enzymy wątrobowe	Rzadko	Badania kontrolne, skonsultować z lekarzem

Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania

Lek należy stosować zgodnie z zaleceniem lekarza, bez samodzielnego modyfikowania dawkowania.
Tabletki należy połknąć w całości, popijając szklanką wody. W razie problemów z połykaniem tabletki można rozkruszyć i wymieszać z niewielką ilością płynu.
Zaleca się przyjmowanie podczas głównego posiłku w ciągu dnia.
Unikać alkoholu oraz soku grejpfrutowego w trakcie leczenia.
W przypadku pominięcia dawki – przyjąć ją tak szybko, jak to możliwe. Nie należy podwajać dawki.
Po zakończeniu kuracji często zaleca się badanie kontrolne (np. badanie kału na obecność jaj pasożytów).
Stosowanie u dzieci i seniorów wymaga indywidualnej oceny i monitowania stanu zdrowia.

Alternatywne opcje leczenia

Niklosamid (lek przeciwpasmowy, refundowany przez NFZ) – skuteczny w tasiemczycach jelitowych, nie działa jednak na schistosomatozy i przywry, mniej skuteczny poza układ pokarmowy.
Albendazol (lek szerokospektralny, częściowo refundowany przez NFZ) – stosowany w niektórych tasiemczycach i innych pasożytniczych chorobach narządowych, nie działa jednak na wszystkie gatunki schistosoma.
Mebendazol – skuteczny na niektóre robaki obłe, nie działa na tasiemce i przywry.

Zalety prażykwantelu:

Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce

Rejestracja: Prazykwantel jest zarejestrowany w Polsce jako lek wydawany na receptę (URPL, Aktualny Rejestr Produktów Leczniczych).
Refundacja: Obecnie nie jest objęty pełną refundacją ze środków NFZ – wyjątki dotyczą niektórych wskazań w chorobach pasożytniczych potwierdzonych laboratoryjnie (wg listy Ministerstwa Zdrowia).
Dostępność: Lek znajduje się na liście leków podstawowych WHO i jest zalecany przez Głównego Inspektora Sanitarnego; dostępność w aptekach może być okresowo ograniczona, szczególnie w regionach narażonych na importowane przypadki schistosomatozy.

Najnowsze badania i wskazówki kliniczne (2022–2025)

Według aktualnych wytycznych Ministerstwa Zdrowia i Polskiego Towarzystwa Parazytologicznego leczenie prażykwantelem pozostaje standardem w tasiemczycach i schistosomatozach.
Europejska Agencja Leków EMA oraz WHO w raporcie z 2023 r. potwierdzają skuteczność preparatu w eradykacji schistosomatozy i zalecają jednogłośne wdrażanie leczenia w przypadkach potwierdzonych parazytologicznie.
W 2024 roku w czasopiśmie „Przegląd Epidemiologiczny” (Tom 78, nr 2) opublikowano przegląd bezpieczeństwa stosowania prażykwantelu u dzieci i kobiet w ciąży – nie wykazano istotnego zwiększenia ryzyka powikłań względem populacji dorosłej.
Pojawiają się doniesienia o narastającej oporności niektórych pasożytów w Azji i Afryce, co jest monitorowane przez GIS oraz laboratoria referencyjne w Polsce.

Dostępność i dostawa

Nie. Prażykwantel powinien być stosowany wyłącznie po potwierdzeniu zakażenia pasożytniczego i przepisaniu przez lekarza. Samodzielne leczenie jest niezalecane i niebezpieczne.
Lek można stosować tylko na wyraźne zalecenie lekarza prowadzącego – najnowsze badania nie wykazały istotnego wzrostu ryzyka powikłań, ale decyzja należy do lekarza.
Tak, badanie kontrolne jest zalecane w celu potwierdzenia wyleczenia. Często wykonuje się badania kału (lub inne – zależnie od zakażenia) po 2–4 tygodniach od terapii.
Zaleca się powstrzymanie się od prowadzenia pojazdów w dniu zażycia leku ze względu na możliwe zawroty głowy i senność.
Prażykawantel należy przechowywać w temperaturze pokojowej, w oryginalnym opakowaniu, poza zasięgiem dzieci.

Informacje dodatkowe

Opakowanie	Ilość tabletek	Przybliżona cena (PLN)	Dostawa do głównych miast
Bayer Biltricide 600 mg	6	ok. 140–170 zł	Warszawa: 1 dzień roboczy Kraków: 1 dzień roboczy Wrocław: 1–2 dni Gdańsk: 1–2 dni Poznań: 1–2 dni

Dawkowanie: No selection	600mg
Opakowanie: No selection	4 pill, 12 pill, 20 pill, 40 pill, 80 pill