Plaquenil (Hydroksychlorochina) – Opis dla Pacjenta
Dla specjalisty:
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Lek dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając maksymalne stężenie we krwi po 3–4 godzinach.
- Dystrybucja: Silnie wiąże się z białkami osocza, gromadzi się w tkankach takich jak wątroba, śledziona, siatkówka oka.
- Metabolizm: Metabolizowana głównie w wątrobie, częściowo wydalana w postaci niezmienionej z moczem i żółcią.
- Okres półtrwania: Około 40–50 dni (długotrwałe wydalanie z organizmu).
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
- Typowe dawki: Dla dorosłych zazwyczaj 200–400 mg na dobę, w 1–2 dawkach podzielonych. Dawka jest dostosowywana indywidualnie przez lekarza.
- Jak stosować: Lek przyjmować regularnie o tej samej porze dnia, najlepiej z posiłkiem, co zmniejsza ryzyko dolegliwości żołądkowych.
- Polskie realia: Ze względu na długi czas działania pierwsze efekty mogą pojawić się dopiero po 4–12 tygodniach stosowania. Lek przyjmuje się przewlekle – nie należy odstawiać bez konsultacji z lekarzem.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Dawkowanie rano: Może ułatwiać kontrolę regularności i zmniejszać ryzyko problemów żołądkowych, jeśli jedzone jest śniadanie.
- Dawkowanie wieczorem: Czasami zalecane w przypadku występowania działań niepożądanych związanych z sennością lub aby zoptymalizować tolerancję żołądkowo-jelitową.
- Zalecenia: Najważniejsza jest regularność – porę przyjmowania należy dopasować do własnych nawyków (np. posiłków), aby uniknąć pominięcia dawki.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
- Z jedzeniem: Zalecane spożywanie leku podczas lub po posiłku, najlepiej tłustszym (np. z nabiałem lub mięsem), co jest spójne z polskimi nawykami śniadaniowymi i obiadowymi – poprawia wchłanianie i zmniejsza ryzyko dolegliwości żołądkowych.
- Na czczo: Może zwiększać ryzyko bólów brzucha, nudności, zgagi.
- Przekąski: Przy cięższych dolegliwościach żołądkowych warto poprzeć tabletkę niewielką przekąską (np. kromka chleba z masłem).
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Czynnik | Możliwa interakcja | Zalecenia |
|---|---|---|
| Pokarm | Opóźnia, ale nieznacznie zwiększa wchłanianie | Przyjmować z posiłkiem |
| Alkohol | Ryzyko uszkodzenia wątroby i nasilenia działań niepożądanych | Unikać lub ograniczyć do minimum |
| Leki przeciwdrgawkowe | Zwiększa ryzyko drgawek | Ostrożność, skonsultować z lekarzem |
| Leki przeciwcukrzycowe | Zwiększa działanie leków, ryzyko hipoglikemii | Monitorować poziom glukozy, dostosować dawkę w porozumieniu z lekarzem |
| Leki kardiologiczne (np. beta-blokery, leki wydłużające QT) | Wydłużenie odstępu QT, zaburzenia rytmu serca | Monitorować EKG, nie stosować z niektórymi lekami (haloperydol, amiodaron); konsultacja kardiologiczna |
| Leki zobojętniające sok żołądkowy | Zmniejszenie wchłaniania Plaquenilu | Stosować z przerwą min. 4 godzin od leku |
Wskazania
| Wskazanie | Status w Polsce | Uwagi |
|---|---|---|
| Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) | Oficjalne, refundowane | Choroba przewlekła, wymagane monitorowanie |
| Toczeń rumieniowaty układowy (SLE) | Oficjalne, refundowane | Wskazanie podstawowe, stosowany przewlekle |
| Toczeń DLE (skórny) | Oficjalne | Stosowanie u dermatologa |
| Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów | Off-label | Decyzja lekarza pediatry |
| COVID-19 | Brak rejestracji | Nie zalecany poza badaniami klinicznymi |
| Profilaktyka i leczenie malarii | Oficjalne (rzadko używany w Polsce) | Wyjątkowo, według zaleceń epidemiologicznych |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci (waga >35 kg) | Seniorzy |
|---|---|---|---|
| RZS/Toczeń (SLE) | 200–400 mg/dobę (w 1–2 dawkach) | Do 6,5 mg/kg mc./dobę (maks. 400 mg) | Jak dorośli; rozważyć mniejszą dawkę ze względu na metabolizm |
| Malaria (leczenie) | Początkowo 800 mg, następnie 400 mg po 6, 24 i 48 h | Indywidualizacja; zgodnie z zaleceniami | Zmniejszenie dawki w przypadku niewydolności nerek/wątroby |
| Malaria (profilaktyka) | 400 mg raz w tygodniu; rozpocząć na 1 tydzień przed wyjazdem | Jak wyżej, dostosować do masy ciała | Monitorowanie skutków ubocznych |
Profil bezpieczeństwa / skutki uboczne
| Częstość | Skutek uboczny | Zalecenia |
|---|---|---|
| Częste (>1/100) | Nudności, biegunka, bóle brzucha, wysypka, świąd, bóle głowy | Często przemijające, zgłaszać lekarzowi jeśli nasilone |
| Mniej częste (>1/1000) | Zmiany nastroju, bezsenność, drętwienie kończyn, zaburzenia widzenia | Zgłosić natychmiast lekarzowi, kontrola okulistyczna co 6–12 mies. |
| Rzadkie (<1/1000) | Uszkodzenie siatkówki (retinopatia), zaburzenia rytmu serca, reakcje alergiczne | Przerwać lek i pilnie skontaktować się z lekarzem |
| Bardzo rzadkie (<1/10 000) | Leukopenia, trombocytopenia, niewydolność wątroby/nerkowa | Kontrolne badania krwi i funkcji narządów |
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania (porady farmaceuty)
- Stosować zgodnie z zaleceniem lekarza, nie przerywać kuracji bez konsultacji.
- Regularne wizyty kontrolne, zwłaszcza okulistyczne (raz na 6–12 miesięcy ze względu na ryzyko retinopatii).
- Monitorować objawy niepożądane oraz badania laboratoryjne (morfologia, próby wątrobowe, EKG).
- Unikać stosowania innych leków bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą.
- Przechowywać lek w oryginalnym opakowaniu w temperaturze do 25°C, poza zasięgiem dzieci.
- W przypadku pominięcia dawki zażyć ją jak najszybciej po przypomnieniu, ale nie dublować kolejnej.
- Podczas terapii unikać nadmiernej ekspozycji na słońce; stosować ochronę UV.
- Nie prowadzić pojazdów do czasu poznania własnej reakcji na lek.
Alternatywne opcje leczenia
- Metotreksat – refundowany, skuteczny w RZS, wymaga regularnej kontroli morfologii i enzymów wątrobowych, możliwe działania niepożądane żołądkowo-jelitowe.
- Leflunomid – alternatywa dla metotreksatu, także refundowany, korzystny w RZS, wymaga monitoringu wątroby.
- Azatiopryna – stosowana w SLE i niektórych schorzeniach autoimmunologicznych, refundowana; ryzyko supresji szpiku.
- Biologiczne leki modyfikujące przebieg choroby (np. adalimumab, etanercept, rituksymab) – refundowane w wybranych wskazaniach i po spełnieniu kryteriów programu lekowego NFZ; skuteczne, ale droższe i wymagające ścisłego nadzoru lekarskiego.
- Mykofenolan mofetylu – wybierany czasami w SLE nerkowym; refundacja w zależności od wskazania.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Status rejestracyjny: Zarejestrowany przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych) w zakresie leczenia malarii, tocznia i RZS.
- Status prawny: Wydawany wyłącznie z przepisu lekarza (lek Rx, grupa "B" w wykazie wydania).
- Refundacja: Lek refundowany przez NFZ we wskazaniach reumatoidalne zapalenie stawów i toczeń rumieniowaty; odpłatność 30% lub ryczałt (stan na czerwiec 2024 r.).
- Monitorowanie: Wskazane kontrole lekarskie, badania okultystyczne oraz diagnostyka laboratoryjna przed i w trakcie leczenia.
Najnowsze badania i wytyczne kliniczne (2022–2025)
- Aktualne wytyczne Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego (PTR, 2022): Hydroksychlorochina pozostaje lekiem pierwszego wyboru w SLE, zalecana także jako lek podtrzymujący remisję w RZS.
- Badania międzynarodowe (Lancet Rheumatology, 2023; EULAR Guidelines 2023): Potwierdzają korzystny profil bezpieczeństwa, podkreślają konieczność monitorowania okulistycznego i prewencji powikłań sercowych.
- Eksperci podkreślili (2024): Nie stosować w COVID-19 poza badaniami klinicznymi – brak udowodnionej skuteczności w tym wskazaniu, wg stanowiska EMA i polskiego MZ.
- Ważna publikacja (Medycyna Praktyczna, 2022): Zalecono ostrożne stosowanie u osób starszych i z chorobami współistniejącymi.
Dostępność i dostawa
| Opakowanie | Ilość tabletek | Orientacyjna cena (2024) | Dostępność (aptekowa) | Średni czas dostawy |
|---|---|---|---|---|
| Plaquenil 200 mg | 30 | ok. 44 zł (refundacja: dopłata pacjenta 9–17 zł) | W większości aptek stacjonarnych i internetowych na receptę | 1 dzień (Warszawa, Kraków, Poznań), do 2 dni (mniejsze miasta) |
| Plaquenil 200 mg | 60 | ok. 87 zł (refundacja: dopłata pacjenta 17–32 zł) | Wybrane apteki internetowe, zamówienie na receptę | 1–3 dni (cała Polska) |
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy Plaquenil powoduje przebarwienia skóry lub wzrost podatności na słońce?
Odpowiedź:
Odpowiedź:
Odpowiedź:
Odpowiedź:
Odpowiedź: Tak, często łączy się go np. z metotreksatem, glikokortykosteroidami lub lekami biologicznymi. O wszelkich interakcjach i ewentualnych modyfikacjach leczenia zawsze decyduje lekarz prowadzący.
