Phenergan (Promethazine)

Phenergan (Prometazyna) – kompendium dla pacjenta

Dla specjalistów: prometazyna ma również właściwości cholinolityczne i miejscowo znieczulające, może wpływać na centralny układ nerwowy (sedacja, zahamowanie rdzenia). Wykazuje też umiarkowany profil przeciwmuskarynowy.

Farmakokinetyka

Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki

• Typowa dawka u dorosłych: 25–50 mg wieczorem (jako lek uspokajający/przeciwalergiczny); 10–25 mg 2–3 razy na dobę w objawach alergii.
• Dzieci (powyżej 2. roku życia): 0,1–0,5 mg/kg mc. jednorazowo lub do 2–3 razy na dobę – zawsze zgodnie z zaleceniem lekarza.
• Praktyczne zalecenia: lek przyjmować regularnie (w tych samych godzinach), najlepiej wieczorem – ułatwia zasypianie, niweluje świąd/alergie nocne. Nie prowadzić pojazdów.
• Szczególne wskazania w Polsce: leczenie pokrzywki, świądu, wspomaganie terapii stanów lękowych, leczenie choroby lokomocyjnej (off-label).

Dawkowanie rano vs wieczorem

• Wieczorem: najczęściej stosowane z uwagi na działanie uspokajające, senność. Pomaga w bezsenności i świądzie nocnym.
• Rano: niezalecane z uwagi na ryzyko senności, spadku koncentracji i wydłużenia reakcji.
• Zalecenie: jeśli lek działa usypiająco, lepiej przyjmować przed snem. W przypadku ciężkich objawów alergii dawki można podzielić wg zaleceń lekarza.

Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo?

• Można stosować niezależnie od posiłków. Pokarm nie wpływa znacząco na wchłanianie prometazyny.
• Zaleca się spożywanie po lekkim posiłku w przypadku problemów żołądkowych (np. nudności), co jest zgodne z polskimi nawykami śniadaniowo-obiednimi.
• Unikać alkoholu, ciężkostrawnych i tłustych posiłków (mogą nasilać senność).

Ostrzeżenia dotyczące interakcji

Wskazania – oficjalne i off-label

Dawkowanie wg wskazań klinicznych

Profil bezpieczeństwa – skutki uboczne

• Częste: senność, suchość w ustach, zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, nadmierna sedacja.
• Rzadkie: wysypka, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia widzenia, retencja moczu (zwłaszcza u starszych mężczyzn).
• Bardzo rzadkie/poważne: reakcje alergiczne (obrzęk twarzy/gardła), agranulocytoza, wydłużenie QT w EKG, drgawki.

Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania

1. Stosuj prometazynę dokładnie wg wskazań lekarza – nie przekraczaj przepisanej dawki.
2. Nie prowadź pojazdów i nie obsługuj maszyn w trakcie terapii – lek obniża sprawność psychofizyczną.
3. Unikaj alkoholu i innych środków działających depresyjnie na OUN.
4. W przypadku pominięcia dawki: zażyj lek przy najbliższej okazji, jeśli do kolejnej dawki pozostało >4h; nigdy nie bierz podwójnej dawki.
5. Przechowuj lek w temperaturze pokojowej, z dala od dzieci.
6. Regularne stosowanie (o stałych porach) sprzyja skuteczności i minimalizuje działania niepożądane.
7. W razie wątpliwości skontaktuj się z farmaceutą lub lekarzem – polskie apteki oferują bezpłatne konsultacje w tym zakresie.

Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)

• Lewocetyryzyna, loratadyna, desloratadyna – nowoczesne leki II generacji, mniej senności, szerszy zakres refundacji, preferowane u kierowców i osób pracujących umysłowo.
• Klemastyna, hydroksyzyna – leki I generacji, podobny mechanizm, dostępne na receptę, ryzyko sedacji.
• Cetyryzyna (również dla dzieci) – dostępna bez recepty, refundowana w określonych przypadkach przez NFZ.
• Plusy prometazyny: silne działanie sedacyjne, skuteczność w świądzie, możliwość stosowania dożylnego.
• Minusy prometazyny: wyższe ryzyko senności, interakcji i powikłań kardiologicznych niż II generacja leków.

Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce

• Rejestracja: prometazyna jest zarejestrowana przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych).
• Status MZ/NFZ: nie wszystkie preparaty są refundowane; refundacja dotyczy głównie jednostek chorobowych stwierdzonych oficjalnie przez lekarza. Część preparatów – wyłącznie na import docelowy lub do stosowania szpitalnego.
• Wymagana recepta: do wykupienia każdej postaci leku konieczna jest aktualna recepta lekarska.
• Sprzedaż internetowa: wyłącznie odbiór osobisty w aptece po okazaniu recepty (zgodnie z polskim prawem).

Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022–2025)

• Prometazyna, zgodnie z najnowszymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Alergologicznego (2023), powinna być stosowana w przypadkach opornych na leczenie II generacją leków przeciwhistaminowych oraz u pacjentów dorosłych z wyraźną przewagą objawów nocnych.
• Zalecana jest ostrożność u osób starszych z uwagi na ryzyko upadków, zaburzenia rytmu serca (raport EMA, 2022).
• Wskazania do stosowania prometazyny są ograniczane w krajach UE ze względu na profil bezpieczeństwa, szczególnie u dzieci poniżej 2. roku życia oraz w kontekście długotrwałej terapii.
• Dane z metaanaliz (Lancet 2023, Przegląd Pediatryczny 2024) potwierdzają wysoką skuteczność prometazyny w leczeniu świądu i pokrzywki przewlekłej, przy umiarkowanym ryzyku powikłań.
• Ponad 60% polskich lekarzy deklaruje stosowanie prometazyny jako leku wspomagającego – zwłaszcza w razie nietolerancji nowoczesnych leków antyhistaminowych.
• Zalecenia dotyczące unikania łączenia z lekami depresyjnymi OUN i alkoholem są potwierdzone przez najnowsze badania z JAMA Psychiatry (2023).

Bibliografia:

Dostępność i dostawa

Prometazyna jest dostępna w większości aptek stacjonarnych na terytorium Polski – zarówno w dużych miastach, jak i mniejszych miejscowościach (wg stanu na 2024 r.). Lek nie jest dostępny w sprzedaży wysyłkowej (poza szpitalami).