Maxolon (Metoclopramid) – kompleksowy opis produktu leczniczego
Dla specjalistów: metoklopramid działa antagonizując ośrodkowe receptory D₂ i, w mniejszym stopniu, receptor 5-HT3
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Szybkie i prawie całkowite po podaniu doustnym (biodostępność ok. 80%).
- Metabolizm: W wątrobie, głównie przez glukuronidację i siarczanowanie.
- Wydalanie: Przez nerki, głównie w postaci metabolitów. Ok. 10-20% wydalane w postaci niezmienionej.
- Czas działania: Początek działania po ok. 30–60 minutach (doustnie); czas działania: 1,5–2 godziny (dawka pojedyncza).
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Metoklopramid jest często stosowany w leczeniu nudności i wymiotów różnego pochodzenia (np. po chemioterapii, migrenie, pooperacyjnych), a także w zaburzeniach motoryki przewodu pokarmowego (gastropareza). W Polsce lek jest też wykorzystywany wspomagająco przy zgadze nietolerującej leczenia innymi lekami.
- Typowe dawki dla dorosłych: 10 mg do 3 razy na dobę.
- Stosowanie: Zwykle pół godziny przed posiłkiem, popijając szklanką wody.
- Wytyczne polskie: Nie zaleca się stosowania metoklopramidu dłużej niż 5 dni, zwłaszcza u dzieci i młodzieży.
W praktyce polskiej lekarz dobiera dawkowanie indywidualnie, szczególnie w przewlekłych schorzeniach przewodu pokarmowego.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Zalety porannego stosowania: Skuteczniejsze zapobieganie nudnościom związanym ze wczesnymi posiłkami i lekami.
- Zalety wieczornego stosowania: Łagodzenie objawów związanych z przyjmowaniem kolacji lub w trakcie nocnych dolegliwości.
- Wady stosowania wieczorem: Większe ryzyko uczucia senności, u niektórych osób trudności z zasypianiem (rzadko).
- Wskazówki: Najważniejsza jest regularność – przyjmowanie leku o podobnych porach każdego dnia.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo?
Maxolon/metoklopramid powinien być przyjmowany około 30 minut przed jedzeniem. Dzięki temu lek optymalnie wspiera opróżnianie żołądka oraz łagodzi nudności pojawiające się po posiłkach. W polskich realiach, gdzie spożywanie dużych, tłustych posiłków (np. obiad, kolacja) jest powszechne, taka strategia przynosi najlepsze efekty.
- Stosowanie na czczo: Zwiększa szybkość działania, ale nie jest konieczne (chyba że lekarz zaleci inaczej).
- Przy posiłkach wysokotłuszczowych: Lek może mieć wydłużony czas działania.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcja | Opis | Zalecenie |
|---|---|---|
| Pokarm | Pokarm opóźnia wchłanianie leku, tłuste jedzenie może wydłużać jego działanie | Stosować 30 min przed posiłkiem |
| Alkohol | Nasila działanie uspokajające i zaburzenia koordynacji | Unikać spożywania alkoholu podczas terapii |
| Leki przeciwpsychotyczne (np. haloperidol) | Mogą nasilać objawy pozapiramidowe (drżenia, niepokój ruchowy) | Szczególna ostrożność, konsultacja z lekarzem |
| Leki przeciwdepresyjne (SSRI, MAO) | Zwiększone ryzyko zespołu serotoninowego | Kontrola lekarska, zgłaszanie niepokojących objawów |
| Digoksyna, cyklosporyna | Metoklopramid może zwiększyć wchłanianie/zwiększyć stężenie tych leków | Monitorowanie działań niepożądanych |
Wskazania do stosowania
| Wskazanie oficjalne | Wskazania „off-label” |
|---|---|
|
|
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci (1–18 lat) | Seniorzy (>65 lat) |
|---|---|---|---|
| Nudności/wymioty | 10 mg 3 x dobę, max. 5 dni | 0,1–0,15 mg/kg mc., max. 10 mg 3 x dobę, max. 5 dni | 5–10 mg 2–3 x dobę; rozpocząć od niższej dawki, obserwować objawy niepożądane |
| Gastropareza | 10 mg 3 x dobę przez okres ustalony przez lekarza | Rzadko stosowana, wyłącznie pod kontrolą gastroenterologa | Podobnie jak dla dorosłych, ale ostrożnie |
| Leczenie wspomagające w migrenie | 10 mg jednorazowo na początku napadu | Nie zalecane, chyba że zaleci neurolog | Ostrożnie, preferowane niższe dawki |
Profil bezpieczeństwa i możliwe działania niepożądane
| Często | Rzadko | Ostrzeżenia szczególne |
|---|---|---|
|
|
|
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Zawsze stosować lek zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty.
- Nie przekraczać dawki i długości terapii (najczęściej 5 dni).
- W razie pominięcia dawki — nie należy stosować podwójnej dawki; kolejną dawkę przyjąć o zwykłej porze.
- Monitorować objawy niepożądane, szczególnie u osób w wieku podeszłym i dzieci.
- W razie pojawienia się objawów takich jak drżenia, nadmierna senność, sztywność mięśni — należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
Alternatywne opcje leczenia (refundowane przez NFZ)
- Ondansetron – antagonista receptorów 5-HT₃, skuteczny w zapobieganiu wymiotom, zwłaszcza po chemioterapii. Zalety: rzadsze działania niepożądane neurologiczne; wady: wyższa cena, refundacja tylko w wybranych wskazaniach.
- Domperidon – prokinetyk o mniejszym wpływie ośrodkowym; rzadziej wywołuje objawy pozapiramidowe. Zalety: lepszy profil bezpieczeństwa w niektórych grupach; wady: potencjalny wpływ na rytm serca (wydłużenie QT).
- Itopryd – prokinetyk, brak wpływu na osłonę dopaminergiczną OUN; zalecany w zaburzeniach motoryki przewodu pokarmowego. Zalety: korzystny profil działań niepożądanych; wady: mniej skuteczny w nudnościach wywołanych lekami.
- Aprepitant – antagonist neurokininy, refundowany głównie w onkologii. Rzadko stosowany ambulatoryjnie ze względu na koszt.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: Lek zatwierdzony przez URPL, pod kontrolą Ministerstwa Zdrowia.
- Status refundacji: Refundowany przez NFZ w określonych wskazaniach (m.in. nudności i wymioty po chemioterapii); dostępność zależy od postaci farmaceutycznej i wskazania.
- Wymagania dotyczące recepty: Wydawany wyłącznie na podstawie recepty lekarskiej, również elektronicznej (e-recepta).
Najnowsze badania oraz wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Nowe polskie i europejskie zalecenia (np. PTG, ESPEN 2022–2023) nadal ograniczają długoterminowe stosowanie metoklopramidu ze względu na ryzyko objawów neurologicznych, zwłaszcza u dzieci i osób starszych (MZ, 2023; EMA, 2022).
- Badania wskazują na skuteczność metoklopramidu jako leku pierwszego rzutu w krótkotrwałym leczeniu ostrych nudności i wymiotów (Sprzężony Przegląd Onkologiczny 2023; JAMA, 2024).
- Nadal badane są nowe strategie ograniczania objawów pozapiramidowych, m.in. przez genotypowanie pacjentów pod kątem polimorfizmu CYP2D6.
- Literatura: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego 2022, EMA/PRAC recommendation 2023, JAMA. 2024; 331(2):172–181.
Dostępność i dostawa
- Lek szeroko dostępny w aptekach stacjonarnych i internetowych w całej Polsce.
- Popularne opakowania: 30, 50 oraz 100 tabletek; ampułki 5 x 2 ml.
- Orientacyjna cena (2024): 12–30 zł za opakowanie 30 tabl.
| Miasto | Czas dostawy (aptek internetowych) |
|---|---|
| Warszawa | 24–48 h |
| Kraków | 1–2 dni robocze |
| Gdańsk | 1–3 dni robocze |
| Poznań | 1–2 dni robocze |
| Wrocław | 24–48 h |
| Mniejsze miasta | 2–4 dni robocze |
FAQ – najczęściej zadawane pytania pacjentów
- Czy Maxolon/metoklopramid można stosować podczas ciąży?
Lek należy stosować wyłącznie pod nadzorem lekarza; dozwolony w przypadkach wyższego ryzyka powikłań związanych z nudnościami/wymiotami (np. hiperemesis gravidarum).
Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi nie dłużej niż 5 dni, chyba że lekarz zaleci inaczej w szczególnych sytuacjach klinicznych.
Może wywoływać senność; zaleca się zachowanie ostrożności przy prowadzeniu pojazdów i obsłudze maszyn.
Przyjąć następną dawkę o zwykłej porze, nie stosować podwójnej dawki, aby uzupełnić pominiętą.
Nie, lek jest dostępny wyłącznie na receptę lekarską (Rp).
