Podstawowe informacje o produkcie
Wyjaśnienie dla specjalistów:
W mechanizmie działania litu uczestniczą procesy związane z modyfikacją przekaźnictwa nerwowego: hamowanie fosfoinozytolowego cyklu wtórnych przekaźników, modulacja aktywności GSK-3β, wpływ na receptory NMDA, regulacja neurotransmisji glutaminianu, a także oddziaływanie na układ serotoninergiczny i noradrenergiczny.
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Bardzo dobre, dostępność biologiczna doustna przekracza 95%.
- Maksymalne stężenie: Osiągane po 1-3 godzinach od podania tabletki.
- Metabolizm: Lit nie jest metabolizowany w wątrobie; wydalanie odbywa się głównie przez nerki – około 95% w postaci niezmienionej z moczem.
- Okres półtrwania: U dorosłych 18-36 godzin; u osób starszych dłuższy.
- Stężenie terapeutyczne: 0,6-1,2 mmol/l (oznaczane we krwi!).
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
- Typowe dawki: Większość dorosłych w terapii podtrzymującej przyjmuje 600-1200 mg dziennie w dawkach podzielonych.
- Stosowanie: Tabletkę należy połykać w całości, popijając szklanką wody. Nie żuć, nie rozgryzać.
- Monitorowanie: Zaleca się regularną kontrolę litu we krwi (przynajmniej co 3-6 miesięcy, częściej przy zmianie dawki).
- Uwaga! W Polsce lit najczęściej stosowany jest w chorobie afektywnej dwubiegunowej, rzadziej w ciężkich depresjach nawracających.
Dawkowanie rano vs wieczorem
Lek można przyjmować zarówno rano, jak i wieczorem – wybór zależy od tolerancji oraz ewentualnych skutków ubocznych (np. senność, zaburzenia koncentracji). W praktyce polscy psychiatrzy często zalecają podział całkowitej dawki dobowej na 2-3 porcje (rano i wieczorem), aby ograniczyć działania niepożądane, lecz przy dobrym tolerowaniu – podanie całości wieczorem może być wygodniejsze. Wskazówki:
- Ważne jest, by zażywać lit zawsze o tej samej porze dnia.
- Jeśli pojawi się senność – zalecane jest przyjmowanie wieczorem.
- Jednorazowe opuszczenie dawki nie powinno prowadzić do podwajania kolejnej dawki.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Lit można przyjmować z posiłkami lub niezależnie od jedzenia, jednak spożywanie leku w trakcie i po posiłku – popularny model w Polskich domach – zwykle zmniejsza ryzyko działań niepożądanych, takich jak nudności i bóle żołądka. Zalecenia praktyczne:
- Przyjmuj lit mniej więcej o tych samych porach, najlepiej po śniadaniu lub kolacji.
- Unikaj gwałtownych zmian nawyków dietetycznych (szczególnie soli/sodu!), ponieważ wpływają na wydalanie litu.
- Bardzo ważne: NIE wprowadzaj diet eliminujących sól bez konsultacji ze specjalistą!
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcja | Opis/Zalecenie |
|---|---|
| Pokarm | Wysoka zawartość soli przyspiesza wydalanie litu (spada skuteczność). Ograniczenie soli spowalnia wydalanie, co może prowadzić do zatrucia. |
| Alkohol | Unikać, ponieważ nasila ryzyko działań niepożądanych na ośrodkowy układ nerwowy oraz zwiększa toksyczność litu. |
| Leki moczopędne (tiazydowe, oszczędzające potas) | Groźne! Zwiększają poziom litu we krwi. Konieczna ścisła kontrola. |
| Inhibitory ACE, sartany (na nadciśnienie) | Zwiększają stężenie litu, podnoszą ryzyko toksyczności. |
| Niesterodowe leki przeciwzapalne (NLPZ) | Mogą podnosić stężenie litu – za wyjątkiem aspiryny. |
| SSRIs, leki przeciwpadaczkowe | Stosować z ostrożnością pod nadzorem lekarskim (możliwe potencjalnie groźne interakcje neurologiczne). |
Wskazania
| Wskazanie | Oficjalne (URPL) | Off-label (poza ChPL) |
|---|---|---|
| Leczenie i zapobieganie nawrotom choroby afektywnej dwubiegunowej | Tak | – |
| Leczenie ciężkiej depresji nawracającej (w skojarzeniu) | Tak | – |
| Leczenie zaburzeń schizoafektywnych | – | Tak |
| Leczenie agresji w chorobach psychicznych (m.in. demencja) | – | Tak |
| Leczenie migreny, klasterowego bólu głowy | – | Tak (rzadko) |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Grupa pacjentów | Typowy zakres dobowy | Uwagi |
|---|---|---|
| Dorośli | 600–1200 mg, 2–3 razy dziennie | Dostosowanie do osiągnięcia skutecznego stężenia (0,6–1,2 mmol/l), monitoring krwi |
| Dzieci (powyżej 12 lat) | Zwykle 15–20 mg/kg mc./dobę | Wyłącznie pod opieką psychiatry dziecięcego |
| Seniorzy (>65 lat) | 300–600 mg, 1–2 razy dziennie | Niższe dawki, wydłużony okres półtrwania – większe ryzyko działań niepożądanych |
Profil bezpieczeństwa / Skutki uboczne
Częste działania niepożądane:
- Drżenie rąk
- Nudności, bóle żołądka, biegunka
- Zwiększone pragnienie i częstsze oddawanie moczu
- Przyrost masy ciała
- Obniżona sprawność poznawcza (osłabienie pamięci, koncentracji)
Rzadkie/ciężkie działania niepożądane:
- Toksyczność litu (senność, zaburzenia równowagi, drgawki, zaburzenia rytmu serca) – WYMAGA NATYCHMIASTOWEGO KONTAKTU Z LEKARZEM!
- Niedoczynność lub nadczynność tarczycy
- Przewlekła niewydolność nerek – konieczność regularnej kontroli funkcji nerek
- Zmiany skórne (np. trądzik)
Zasady bezpieczeństwa:
- Unikać odwodnienia – należy pić co najmniej 1,5-2 l płynów dziennie.
- Regularnie badać poziom litu, kreatyninę, TSH, elektrolity.
- Przy objawach odwodnienia (wymioty, biegunka, upały) należy pilnie skonsultować leczenie.
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Zawsze stosuj się do zaleceń lekarza i nie zmieniaj samodzielnie dawki.
- Nie przerywaj leczenia bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem – ryzyko nawrotu choroby.
- Staraj się prowadzić regularny tryb życia, unikać gwałtownych zmian w diecie (szczególnie unikać nagłego ograniczania/obfitości soli kuchennej).
- Przyjmuj lek o stałych porach dnia, najlepiej wraz z posiłkiem.
- Jeśli zapomnisz dawki – przyjmij ją jak najszybciej, ale nie łącz z następną planowaną dawką.
- Regularnie badaj poziom litu we krwi.
- Informuj każdego lekarza o stosowaniu litu (ważne przy innych lekach, hospitalizacji itd.).
Alternatywne opcje leczenia (refundowane przez NFZ) – skrót porównawczy
- Kwas walproinowy (Depakine, Convulex) – skuteczny w leczeniu i profilaktyce CHAD, szybciej działa niż lit, ale ryzyko uszkodzenia wątroby.
- Lamotrygina (Lamitrin, Lamotrix) – dobry profil bezpieczeństwa, zwłaszcza w profilaktyce depresji w CHAD.
- Karbamazepina (Amizepin) – skuteczna, ale więcej działań niepożądanych (uczulenia, hematologiczne).
- Leki przeciwpsychotyczne nowej generacji (olanzapina, kwetiapina, arypiprazol) – mogą być stosowane w ostrych epizodach i do profilaktyki, korzystny profil tolerancji, ale często prowadzą do wzrostu masy ciała.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: URPL, WMiPB (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych)
- Refundacja: Lit jest refundowany przez NFZ w chorobie afektywnej dwubiegunowej oraz epizodach nawracającej depresji u dorosłych. Od stycznia 2024 obowiązuje limit finansowania i wymóg określonego wskazania ICD-10.
- Status prawny: Lek na receptę, wydawany wyłącznie z zaleceniem lekarza psychiatry lub lekarza POZ z odpowiednią adnotacją.
Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Najważniejsze światowe i polskie wytyczne (m.in. PTPS 2023,Polskie Towarzystwo Psychiatrii Sądowej, NICE 2022, World Federation of Societies of Biological Psychiatry 2023) nadal rekomendują lit jako lek pierwszego wyboru w profilaktyce manii i depresji.
- Wg analizy Polskich Badań Epidemiologicznych 2022, lit jest skuteczny w ponad 60% przypadków stabilizacji długotrwałej w CHAD.
- Nowe badania podkreślają korzyści profilaktyczne: pacjenci przyjmujący lit o 50% rzadziej wymagają hospitalizacji w ciągu 3 lat.
- Wskazano jednak na konieczność regularnych badań funkcji nerek i tarczycy – podkreślają to zalecenia NFZ 2024.
Dostępność i dostawa
- Opakowania: Tabletki 30, 60 lub 100 sztuk (w zależności od producenta), najczęściej 250 mg.
- Cena orientacyjna: (stan na czerwiec 2024, refundacja) 10–25 zł/opakowanie 100 tabl. (zależnie od odpłatności, uprawnień itp.)
- Wysyłka: Lek dostępny w hurtowniach praktycznie codziennie, większość aptek realizuje zamówienie do 24 h (wyjątki: weekendy, lokalne braki).
| Miasto | Średni czas dostawy do apteki |
|---|---|
| Warszawa | 0–1 dzień (zarówno e-recepta jak i odbiór osobisty) |
| Kraków | 0–1 dzień |
| Gdańsk | 1 dzień |
| Wrocław | 1 dzień |
| Białystok, Rzeszów, Olsztyn | 1–2 dni |
| Mniejsze miejscowości | 1–3 dni (możliwa konieczność indywidualnego zamówienia) |
FAQ – najczęściej zadawane pytania
- Czy lit uzależnia?
Nie, lit nie wywołuje uzależnienia fizycznego ani psychicznego. Jednak leczenie powinno odbywać się pod stałą kontrolą lekarza, a samodzielne odstawienie może grozić nawrotem choroby. - Czy można przyjmować lit w ciąży/okresie karmienia?
Lek ten jest przeciwwskazany w pierwszym trymestrze ciąży (ryzyko wad rozwojowych); ewentualne stosowanie możliwe wyłącznie po dokładnej analizie korzyści i ryzyka przez lekarza psychiatrę lub ginekologa. Karmienie piersią – niezalecane. - Czy mogę stosować dietę niskosodową w trakcie terapii?
Nie powinno się samodzielnie modyfikować spożycia soli podczas leczenia litem – nagłe zmiany diety mogą grozić zatruciem lub spadkiem skuteczności leku. - Czy mogę uprawiać sport i pić dużo wody stosując lit?
Tak, ale trzeba dbać o właściwe nawodnienie, szczególnie latem i podczas wysiłku fizycznego – unikać odwodnienia, co obniża tolerancję leku. - Jak długo trwa leczenie litem?
Zwykle jest to leczenie długofalowe, często wieloletnie – decyzję o zakończeniu terapii podejmuje lekarz psychiatra po wnikliwej analizie stanu pacjenta.
