Estrace (Estradiol) – kompleksowy opis leku dla pacjentów
Dla specjalisty:
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Po podaniu doustnym estradiol podlega efektowi pierwszego przejścia – biodostępność ok. 5%. Aktualne formy transdermalne (plastry, żele) zapewniają wyższe stężenia biologicznie czynne.
- Metabolizm: Estradiol metabolizowany jest głównie w wątrobie do estronu i estriolu.
- Wydalanie: Wydalany z moczem i żółcią, głównie jako nieaktywne metabolity.
- Czas półtrwania: 1–2 godz. (postać doustna); efekty biologiczne utrzymują się dłużej ze względu na kumulację w tkankach.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
W Polsce estradiol stosuje się głównie u kobiet w okresie menopauzy, pacjentek z pierwotną niewydolnością jajników, a także pomocniczo w leczeniu niektórych zaburzeń miesiączkowania i jako składnik terapii hormonalnej osób transpłciowych (MTF). Typowe dawki ustala lekarz, zwykle rozpoczynając od najniższych; modyfikacja następuje w zależności od efektu i tolerancji.
- Tabletki – należy przyjmować codziennie o stałej porze, najczęściej rano lub wieczorem.
- Plaster należy zmieniać co 3–4 dni – przykleić na czystą, suchą skórę pośladka/uda, omijać okolice piersi.
- Krem/globulki dopochwowe używać wg wskazań lekarza, zwykle wieczorem.
W polskich realiach pacjentki często kontynuują terapię przez kilka lat – zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, nie dłużej niż wymaga to kontrola objawów.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Rano: Łatwiej wyrobić nawyk, korzystne dla osób aktywnych. Minimalizuje możliwość zapomnienia o dawce.
- Wieczorem: Kremy/globulki dopochwowe zaleca się przyjmować na noc, zmniejsza to ryzyko wycieku leku.
- Wskazówka: Regularność najważniejsza! Najlepiej ustalić stałą porę z własnym rytmem dnia. Dawki należy przyjmować zgodnie z zaleceniem lekarza, a w przypadku pominięcia – nie podwajać kolejnej, lecz przyjąć następną w zwykłym terminie.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Pokarm może nieznacznie wpływać na wchłanianie tabletek estradiolu, lecz nie ma wyraźnych przeciwwskazań do stosowania po posiłku. Osoby z wrażliwym żołądkiem mogą odczuwać mniej dolegliwości przyjmując lek po śniadaniu. Plastry, żele i formy dopochwowe są niezależne od posiłków, dlatego pasują do polskich nawyków żywieniowych.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Typ interakcji | Lek/pokarm/substancja | Opis/Zalecenia |
|---|---|---|
| Pokrarmy | Grejpfrut, sok grejpfrutowy | Może zwiększać stężenie estradiolu – należy unikać nadmiernego spożycia |
| Alkohol | Nap. wysokoprocentowe | Może nasilać ryzyko działań niepożądanych wątrobowych |
| Leki | Fenytoina, karbamazepina, ryfampicyna, ziele dziurawca | Obniżenie skuteczności estradiolu – ostrożnie! |
| Leki | Inhibitory CYP3A4 (ketokonazol, erytromycyna) | Zwiększenie stężenia estradiolu – możliwa toksyczność |
| Pokarmy | Tłuste potrawy | Mogą opóźniać wchłanianie doustnej postaci leku |
Wskazania
| Wskazanie | Oficjalne (zarejestrowane) | Off-label |
|---|---|---|
| Leczenie objawów menopauzy | Tak | – |
| Zapobieganie osteoporozie po menopauzie | Tak | – |
| Zaburzenia miesiączkowania | Tak | – |
| Terapia substytucyjna u kobiet po usunięciu jajników | Tak | – |
| Terapia hormonalna osób transpłciowych (MTF) | – | Tak (wg konsensusów międzynarodowych i praktyki klinicznej w Polsce) |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dawkowanie: dorośli | Dawkowanie: dzieci | Dawkowanie: seniorzy |
|---|---|---|---|
| Menopauza (tabletki) | 1–2 mg/dobę | Nie dotyczy | 1 mg/dobę (zalecana ostrożność) |
| Terapia plaster/żel | Plaster 25–100 μg/24h; żel 0,5–1,5 mg/dobę | Nie zaleca się | najniższe skuteczne dawki |
| Zaburzenia miesiączkowania | 0,5–2 mg/dobę przez 21 dni cyklu | 0,2–0,5 mg/dobę (wg indywidualnych wskazań) | - |
| Terapia u osób transpłciowych | 2–4 mg/dobę (doustnie) lub plastr 50–100 μg/24h | Nie dotyczy | – |
Profil bezpieczeństwa i działania niepożądane
- Częste: tkliwość/wrażliwość piersi, bóle głowy, nudności, zaburzenia miesiączkowania, ból brzucha, obrzęki kończyn.
- Sporadyczne: zaburzenia nastroju, wzrost libido, wysypka, swędzenie, wzrost masy ciała.
- Rzadkie/poważne: zakrzepica żył głębokich, udar mózgu, zawał, choroby wątroby, nowotwory estrogenozależne (rak piersi, błony śluzowej macicy).
| Częstość | Działanie niepożądane |
|---|---|
| >10% | Tkliwość piersi, nudności, bóle głowy |
| 1–10% | Zmiany nastroju, wysypka, obrzęki, krwawienia z dróg rodnych |
| <1% | Zakrzepica, udar, incydenty sercowo-naczyniowe, powikłania zakrzepowo-zatorowe |
Ostrzeżenia:
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Zawsze przyjmować lek zgodnie z zaleceniami lekarza i farmaceuty.
- Nie przerywać leczenia samodzielnie – ewentualne objawy odstawienia powinny być omówione z lekarzem.
- Wskazane regularne wizyty kontrolne: USG ginekologiczne, cytologia, mammografia raz na 1–2 lata, badanie ginekologiczne.
- Regularnie kontrolować ciśnienie tętnicze i profil lipidowy.
- Kobiety karmiące i w ciąży – przeciwwskazane!
- Nie wolno stosować celem antykoncepcji.
- Przechowywać lek w miejscu niewidocznym i niedostępnym dla dzieci.
Alternatywne opcje leczenia
- Preparaty złożone estrogenowo-progesteronowe (Climonorm, Femoston): Zalecane jeśli kobieta posiada macicę – ryzyko raka endometrium zmniejszone.
- Leki niehormonalne (np. tibolon, bazedoxifen): Wskazane przy przeciwwskazaniach do estrogenów – brak efektu na tkankę sutkową i endometrium.
- Fitoestrogeny (Soja, Cimicifuga): Działanie łagodne, stosowane doraźnie. Niewielka skuteczność potwierdzona badaniami.
- Leki refundowane przez NFZ: Estradiol (wybrane postacie), Estrofem, Estalis, u wybranych pacjentek po zaopiniowaniu przez lekarza.
Porównanie:
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Estradiol dopuszczony do obrotu przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych).
- Recepta elektroniczna lub papierowa wymagana na zakup każdego preparatu.
- Niektóre postacie leku podlegają refundacji wg aktualnej listy refundacyjnej MZ/NFZ (np. estradiol 1 mg, 2 mg, plastry, w wybranych wskazaniach – menopauza, chirurgiczna menopauza, zaburzenia miesiączkowania).
- Lek dostępny wyłącznie w aptekach stacjonarnych i internetowych posiadających zezwolenia.
Najnowsze badania i wytyczne kliniczne (2022–2025)
- Aktualne wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników potwierdzają, że najniższa skuteczna dawka estradiolu przez możliwie najkrótszy czas jest optymalnym standardem (Wytyczne PTGiP 2023).
- Badania z lat 2022–2024 (np. Menoscore, Consensus Statement on Menopausal HT, Menarini 2023) potwierdziły przewagę systemów transdermalnych u kobiet z ryzykiem metabolicznym i powikłaniami sercowo-naczyniowymi.
- Polskie Centrum ds. HTZ rekomenduje indywidualizowane podejście i ocenę stosunku korzyści do ryzyka u każdej pacjentki.
- Cytowane piśmiennictwo: Menopauza – Standardy Postępowania, Gin. Pol. 2023; International Menopause Society 2024; K. Meczekalski Menopausal Hormone Therapy, Praktyka Lekarska 2022.
Dostępność i dostawa
Estrace i inne preparaty estradiolu są dostępne w praktycznie każdej aptece w Polsce, zarówno w dużych miastach, jak i online (po przesłaniu e-recepty). Dostępne opakowania (np. 28, 84 tabletki; plastry 4, 8, 24 szt.), zależnie od postaci i producenta.
| Miasto | Dostępność w aptekach (średnio) | Dostępność online (dostawa) | Czas realizacji e-recepty |
|---|---|---|---|
| Warszawa | Wysoka | 1 dzień | 2-4 godziny |
| Kraków | Wysoka | 1-2 dni | maks. 1 dzień |
| Łódź | Bardzo wysoka | 1 dzień | tego samego dnia |
| Gdańsk | Średnia | 1-2 dni | 1 dzień |
| Wrocław | Wysoka | 1 dzień | kilka godzin |
Orientacyjna cena:
Najczęstsze pytania pacjentów (FAQ)
- Czy Estrace można przyjmować razem z innymi lekami hormonalnymi?
Nie – wyłącznie pod kontrolą lekarza. Połączenie estradiolu z progesteronem jest standardowe u kobiet z macicą; nie wolno samodzielnie łączyć różnych preparatów hormonalnych. - Czy podczas przyjmowania Estrace mogę prowadzić samochód?
Tak, lek nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów, o ile nie występują objawy niepożądane (np. zawroty głowy, zaburzenia widzenia). - Czy Estrace można stosować w czasie ciąży lub karmienia piersią?
Nie. Lek jest przeciwwskazany w ciąży i okresie karmienia. - Jak długo można przyjmować estradiol?
Tak długo, jak istnieją wskazania kliniczne – standardowo kilka lat. O długości terapii decyduje lekarz; konieczna jest regularna kontrola i aktualizacja zaleceń. - Czy Estrace lub inne formy estradiolu są refundowane w Polsce?
Tak, niektóre preparaty i wskazania objęte są refundacją zgodnie z listą Ministerstwa Zdrowia. O szczegóły zawsze zapytaj farmaceutę lub lekarza.
Pamiętaj:
