Podstawowe informacje o produkcie
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Dobrze i szybko wchłania się z przewodu pokarmowego; biodostępność doustna ok. 80-90%.
- Metabolizm: Wątroba (efekt pierwszego przejścia, reakcje hydroksylacji/koniugacji).
- Wydalanie: Głównie z moczem (jako metabolity), niewielka ilość z żółcią.
- Czas półtrwania: 3–6 godzin (efekt biologiczny utrzymuje się nawet 36–72 godziny po podaniu).
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
- Typowe dawki: 0,5–10 mg na dobę (najczęściej 2–6 mg), zależnie od choroby i wieku.
- Stosowany krótko- i długoterminowo. O długotrwałych kuracjach decyduje wyłącznie lekarz.
- Stosowanie ściśle według zaleceń lekarza, najlepiej o stałych godzinach.
- Okres odstawiania: Wymaga stopniowego zmniejszania dawki – samodzielne przerwanie grozi zespołem odstawienia kortykosteroidów.
- Przykłady chorób: astma ciężka, COVID-19, reumatoidalne zapalenie stawów
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Podanie rano: Zgodnie z naturalnym rytmem wydzielania kortyzolu w organizmie – zalecane (zmniejsza ryzyko działań niepożądanych, zwłaszcza związanych z bezsennością i zaburzeniami hormonalnymi).
- Podanie wieczorem: Raczej niezalecane – większe ryzyko działań ubocznych, np. zaburzeń snu.
- Wskazówki: Jeśli lekarz nie wskaże inaczej, zawsze przyjmuj tabletkę rano przy śniadaniu.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
- Zaleca się przyjmowanie po posiłku lub w trakcie posiłku. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko podrażnienia żołądka.
- Przy polskich zwyczajach (obfite śniadanie, mniejszy obiad/kolacja) – najlepiej zażywać lek po śniadaniu.
- Nie zaleca się przyjmowania leku na czczo u osób z chorobą wrzodową lub skłonnością do refluksu żołądkowego.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcja | Co oznacza? |
| Pokarm | Mleko i napoje białkowe mogą wpływać na wchłanianie tylko nieznacznie, ale zaleca się tabletki popijać wodą. |
| Alkohol | Wzrost ryzyka uszkodzenia błony śluzowej żołądka i krwawień z przewodu pokarmowego. |
| Inne leki | - Leki przeciwzapalne (NLPZ, np. ibuprofen, aspiryna) – zwiększają ryzyko wrzodów i krwawień.
- Leki przeciwcukrzycowe – deksametazon może zwiększać poziom glukozy we krwi.
- Leki przeciwpadaczkowe, niektóre antybiotyki – mogą osłabiać działanie deksametazonu.
- Cyklosporyna, szczepionki żywe – ryzyko działań niepożądanych oraz osłabienia odpowiedzi immunologicznej.
|
Wskazania
| Oficjalne wskazania (zgodnie z ChPL i MZ) | Inne zastosowania (off-label, poparte badaniami) |
- Stany zapalne, choroby autoimmunologiczne (np. RZS, toczeń, sarkoidoza)
- Ciężkie reakcje alergiczne
- Obrzęk mózgu
- Astma, POChP zaostrzenia
- Zespół nerczycowy
- Niektóre typy nowotworów (np. białaczka, chłoniaki)
- COVID-19 (przebieg ciężki)
| - Prewencja nudności/wymiotów w chemioterapii
- Wstrząs septyczny
- Leczenie twardziny układowej
|
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci | Seniorzy |
| Astma ciężka | 6–8 mg/dobę (jednorazowo lub w dawkach podzielonych) | 0,15–0,6 mg/kg/dobę | 2–4 mg/dobę. Rozważyć niższe dawki i wolniejsze zwiększanie |
| Obrzęk mózgu | 8–16 mg/dobę, z późniejszą redukcją dawki | 0,25–0,5 mg/kg/dobę | Indywidualizacja terapii, monitorowanie skutków ubocznych |
| COVID-19 (hospitalizacja/ciężki przebieg) | 6 mg/dobę przez 10 dni (schemat wg WHO/EMA) | Nie stosuje się rutynowo poza badaniami klinicznymi | Na ogół jak dla dorosłych, monitorować ryzyko zakażeń i zaburzeń metabolicznych |
| Reakcje alergiczne | 4–8 mg jednorazowo lub przez kilka dni | 0,1–0,2 mg/kg jednorazowo | Początkowo 2–4 mg, stopniowo redukować |
Dokładną dawkę ustala zawsze lekarz prowadzący, w zależności od choroby, masy ciała, wieku i odpowiedzi na leczenie.
Profil bezpieczeństwa / skutki uboczne
| Częstość | Możliwe działania niepożądane |
| Bardzo częste i częste | - Podwyższenie poziomu cukru we krwi (hiperglikemia)
- Wzrost ciśnienia tętniczego
- Obrzęki, przyrost masy ciała, zatrzymanie sodu
- Bezsenność, pobudzenie, zmiany nastroju
- Osłabienie odporności (zakażenia bakteryjne, grzybicze, wirusowe)
- Osteoporoza przy długotrwałej terapii
|
| Rzadkie i bardzo rzadkie | - Nieprawidłowe gojenie się ran, zmiany skórne
- Zaćma, jaskra
- Wrzody żołądka, krwawienia do przewodu pokarmowego
- Niewydolność kory nadnerczy po nagłym odstawieniu
|
| Ostrzeżenia | - Stosowanie szczepionek żywych podczas leczenia Dexamethasonem jest przeciwwskazane.
- Kobiety w ciąży i karmiące piersią: stosowanie tylko w absolutnej konieczności, po uzgodnieniu z lekarzem.
- Osoby przewlekle chore (cukrzyca, choroby serca, ciężka depresja) – wymagana szczególna ostrożność!
|
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Nie przekraczaj zaleconej przez lekarza dawki i czasu stosowania.
- Jeśli pominiesz dawkę — zażyj ją możliwie szybko, ale nie podwajaj kolejnej.
- Zawsze przyjmuj lek rano, popijając niegazowaną wodą, w trakcie/po posiłku.
- Unikaj alkoholu i przyjmowania dodatkowych leków bez konsultacji z lekarzem/farmaceutą.
- Podczas długiego leczenia (kilka tygodni i dłużej): kontroluj ciśnienie, poziom cukru, masę ciała, morfologię.
- Zmianę dawkowania i zakończenie kuracji uzgadniaj tylko z lekarzem.
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
- Prednizon (Prednison, Encorton): powszechnie refundowany. Słabsze działanie przeciwzapalne, krótki czas półtrwania. Częściej wybierany do przewlekłych kuracji.
- Metyloprednizolon: stosowany w chorobach reumatycznych, immunosupresji, czasem preferowany przy cukrzycy.
- Hydrokortyzon: częściej u dzieci, w ostrych sytuacjach endokrynologicznych.
Dobór kortykosteroidu zależy od wskazania, wieku pacjenta, chorób współistniejących oraz refundacji NFZ. Przewagą deksametazonu jest silniejsze i dłuższe działanie; przewagą prednizonu – większa „odwracalność” skutków ubocznych i doświadczenie kliniczne.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: Produkt leczniczy zarejestrowany przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych).
- Recepta: Wymagana recepta lekarska (Rp), zarówno na tabletki, jak i roztwór do wstrzykiwań/krople.
- Refundacja: Część preparatów refundowana z listy leków MZ/NFZ — szczególnie w terapii ostrych stanów, nowotworów, ciężkich chorób autoimmunologicznych.
- Dostępność: Większość aptek w Polsce na stanie; w przypadku braku — szybkie zamówienie magazynowe.
Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022–2025)
- W rekomendacjach Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc (2023) oraz EMA, deksametazon potwierdzono jako lek pierwszego wyboru w leczeniu ciężkiego przebiegu COVID-19 wymagającego tlenoterapii lub respiratora ('Dexamethasone in Hospitalized Patients with Covid-19', N. Engl. J. Med 2021; 384:693-704).
- Polskie Towarzystwo Reumatologiczne (2024): w leczeniu autoimmunologicznych chorób zapalnych deksametazon znajduje zastosowanie głównie w krótkoterminowych zaostrzeniach oraz do czasu uzyskania efektu terapii podstawowej.
- Zalecenia kliniczne 2024 / NFZ: Deksametazon nie jest lekiem pierwszego wyboru w długotrwałych kuracjach ze względu na ryzyko powikłań metabolicznych i hormonalnych.
Dostępność i dostawa
| Opakowania | Tabletki (0,5 mg x 20 szt.) | Tabletki (4 mg x 10 szt.) | Roztwór do wstrzykiwań (8 mg/2 ml x 5 amp.) |
| Cena orientacyjna (2024) | 12–18 zł | 22–32 zł | 45–65 zł |
| Dostawa kurierem Warszawa | 0–1 dzień | 0–1 dzień | 0–1 dzień |
| Dostawa kurierem Kraków | 1–2 dni | 1–2 dni | 1–2 dni |
| Poznań, Wrocław, Gdańsk | 1–2 dni | 1–2 dni | 1–2 dni |
| Odbiór osobisty w aptece ogólnodostępnej | Najczęściej „od ręki”, w przypadku braku – 24–48h | Najczęściej „od ręki” | W 24–48h |
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy Deksametazon można odstawić samodzielnie?
Nie. Leczenie należy kończyć stopniowo, pod kontrolą lekarza. Nagłe odstawienie grozi groźnym zespołem odstawienia (niewydolność nadnerczy, osłabienie, spadek ciśnienia, bóle mięśni). - Czy Deksametazon można przyjmować podczas zakażenia wirusowego (np. grypa, COVID-19)?
Tylko pod ścisłą kontrolą lekarza. W niektórych przypadkach (np. ciężki COVID-19) lek jest zalecany, ale w lekkich infekcjach nie powinien być stosowany ze względu na ryzyko powikłań. - Czy Deksametazon wpływa na masę ciała?
Tak – może powodować zwiększony apetyt, zatrzymanie wody i przyrost masy ciała, zwłaszcza przy długotrwałej terapii. Dbaj o zdrową dietę i regularne kontrole u lekarza. Ryzyko dla płodu/niemowlęcia jest obecne, dlatego lekarz ocenia korzyść/ryzyko. - Czy trzeba stosować suplementację (wapń, witamina D3) w trakcie leczenia?
Tak, zalecana jest suplementacja wapnia i witaminy D, zwłaszcza przy terapii dłużej niż 4 tygodnie, by zminimalizować ryzyko osteoporozy.
