Podstawowe informacje o produkcie
Mechanizm z perspektywy specjalisty
Cyclopentolat wykazuje selektywne działanie antagonizujące dla receptorów M1–M5 w obrębie aparatu rzęskowego i tęczówki. Siła działania jest od 5 do 10 razy mniejsza niż atropiny, co skraca czas działania oraz ogranicza występowanie działań niepożądanych ogólnoustrojowych.
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Po aplikacji do worka spojówkowego lek jest szybko wchłaniany przez błony śluzowe oka.
- Dystrybucja: Działanie miejscowe, ale część dawki może zostać wchłonięta do krążenia ogólnego – istotne dla dzieci i osób starszych.
- Metabolizm: W wątrobie przez oksydazę cytochromową; metabolity są nieaktywnymi pochodnymi kwasu benzoesowego.
- Wydalanie: Przede wszystkim z moczem jako metabolity.
- Czas działania: Efekt cykloplegiczny rozpoczyna się po 15–30 minutach, utrzymuje się 6–24 godzin. Pełne widzenie akomodacyjne wraca zwykle po 1–2 dobach.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki w Polsce
Cyclogyl stosuje się głównie:
- Jednorazowo przed badaniami okulistycznymi (pomiar refrakcji, badanie dna oka).
- Jako element leczenia zapaleń przedniego odcinka oka – zwykle krótkoterminowo.
- U dzieci podczas diagnostyki tzw. „leniwego oka” (amblyopii) oraz przy podejrzeniu ukrytej nadwzroczności.
Typowe dawki:
Dawkowanie rano vs wieczorem
Rano
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Cyclogyl stosuje się wyłącznie miejscowo do oka – nie ma obowiązku pozostania na czczo. Posiłki nie wpływają na wchłanianie ani skuteczność leku. W polskich realiach (np. u dzieci) warto, by pacjent najadł się przed planowanym badaniem, by ograniczyć stres oraz ryzyko omdlenia.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcja | Zalecenie |
|---|---|
| Pokarmy | Brak wpływu – można stosować niezależnie od posiłków |
| Alkohol | Nie zaleca się spożywania alkoholu 12 h przed oraz po aplikacji – możliwe nasilenie zawrotów głowy |
| Leki antycholinergiczne (inhalatory, leki spazmolityczne) | Nasilenie efektów systemowych – należy poinformować lekarza |
| Inne krople do oczu | Odczekać co najmniej 10 minut pomiędzy różnymi lekami podawanymi do oka |
| Dzieci i osoby starsze | Bardziej narażeni na działania ogólnoustrojowe w przypadku polipragmazji |
Wskazania
| Wskazanie oficjalne (wg ChPL i MZ) | Wskazanie off-label |
|---|---|
| Diagnostyka refrakcji, rozszerzanie źrenicy do badania dna oka, leczenie stanów zapalnych przedniego odcinka oka | Leczenie krótkowzroczności „progowej” u dzieci, testy na fałszywą/prawdziwą nadwzroczność, diagnostyka neurologiczna (rzadko) |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Grupa wiekowa | Diagnoza refrakcji | Leczenie stanów zapalnych | Uwagi szczególne |
|---|---|---|---|
| Dorośli | 1–2 krople 1% roztworu; powtarzać po 5 min, maks. 2 dawki | 1 kropla 1% 2x dziennie do ustąpienia objawów (max 7 dni) | Zaleca się ostrożność u osób powyżej 65 r.ż. |
| Dzieci | 1 kropla 0,5% lub 1% co 5–10 min; max 2x | 1 kropla 0,5% 2x dziennie do 7 dni | Wskazana obserwacja po podaniu, by uniknąć działań niepożądanych |
| Seniorzy | Jak dorośli, rozważyć niższą dawkę lub rzadziej | Ostrożnie – wyższe ryzyko działań ogólnoustrojowych | Monitorować stany psychiczne i ogólne |
Profil bezpieczeństwa / Skutki uboczne
| Częstość | Objawy miejscowe | Objawy ogólnoustrojowe |
|---|---|---|
| Częste (>1/10) | Pieczenie, zaczerwienienie, uczucie ciała obcego, zwiększone łzawienie, światłowstręt | Suchość błon śluzowych ust, bóle głowy, niewyraźne widzenie |
| Rzadkie (<1/1 000) | Reakcje alergiczne (obrzęk, świąd, miejscowa wysypka), podrażnienie spojówek | Omamy, splątanie, pobudzenie (szczególnie u dzieci lub seniorów); przyspieszenie akcji serca |
- Ostrzeżenia: U dzieci, osób starszych i wyniszczonych może dojść do ciężkich reakcji ogólnoustrojowych (drgawki, pobudzenie, omamy, nadciśnienie).
- Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na składnik, jaskra z wąskim kątem przesączania, przewlekła suchość oka.
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Zastosować po dokładnym umyciu rąk i zdjęciu soczewek kontaktowych.
- Otworzyć lejek, nie dotykając końcówką dozownika ani oka.
- Podczas aplikacji delikatnie odchylić głowę do tyłu, odciągnąć dolną powiekę. Zakroplić zgodnie z zaleceniem lekarza.
- Po podaniu przez 1–2 min delikatnie uciskać kącik oka/nos, by zmniejszyć wchłanianie do krwi.
- Nie prowadzić pojazdów i nie obsługiwać maszyn po podaniu kropli – zaburzenia widzenia mogą utrzymywać się do doby.
- Stosować zgodnie z planem lekarza – nie przekraczać wyznaczonej liczby dawek.
- Przechowywać krople w temperaturze pokojowej; nie używać po upływie ważności.
Alternatywne opcje leczenia (refundowane przez NFZ)
- Tropicamid (Mydriacyl, Tropicamidum): Szybszy początek działania, krótsza cykloplegia, mniej skutków ogólnoustrojowych. Plusy: szybkie efekty, minusy: czasem niewystarczające porażenie akomodacji.
- Atropina (Atropinum sulfuricum): Dłuższy czas działania, silniejsza cykloplegia, większe ryzyko skutków ubocznych. Plusy: silne działanie, minusy: długie zaburzenie widzenia, ryzyko zatrucia.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: Produkt leczniczy zarejestrowany przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych).
- Refundacja: Produkt nierefundowany w diagnostyce; w niektórych wskazaniach leczniczych (cykloplegia/leczenie stanu zapalnego) refundowany częściowo – szczegóły na liście refundacyjnej MZ/NFZ.
- Wydawanie: Tylko na receptę lekarską (w tym e-receptę).
Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Polskie Towarzystwo Okulistyczne (PTO) 2023: Cyclopentolat pozostaje „złotym standardem” diagnostyki refrakcji u dzieci (szczególnie 0,5–10 lat). PTO zaleca jednoczesną obserwację dzieci po podaniu ze względu na ryzyko dysforii i objawów neurologicznych.
- Pracownia Okulistyki Doświadczalnej WUM (2024): Nowoczesne bazy danych wskazują, że cykloplegia cyclopentolatem zapewnia większą wiarygodność diagnostyki nadwzroczności ukrytej niż tropikamidem, jednak efekt zaburzenia widzenia utrzymuje się dłużej.
- EURETINA 2022/2024: Brak potrzeby rutynowego stosowania u osób powyżej 50 r.ż., jeśli nie ma wyraźnych wskazań.
- Bazylea (Lancet Ophthalmol. 2024): Badania nie wykazały znamiennych różnic w bezpieczeństwie między cyclopentolatem a tropikamidem w populacji dziecięcej, ale należy dostosować dawkę do masy ciała!
Źródła:
Dostępność i dostawa
Cyclogyl i preparaty z cyklopentolatem są szeroko dostępne w polskich aptekach. Najczęstsza pojemność: 5 ml lub 10 ml. Ceny wahają się od 15 do 30 zł/osobę. Lek jest dostępny bezpośrednio w aptece, a także z opcją dostawy (odbiór w wybranej placówce lub do domu – zamówienie przez e-receptę).
| Miasto | Dostępność w aptece | Dostawa kurierska/apteczna | Czas oczekiwania |
|---|---|---|---|
| Warszawa | 99% aptek | Tak (same-day lub 24h) | 1 dzień |
| Kraków | 97% aptek | Tak (do 24h) | 1–2 dni |
| Poznań | 96% aptek | Tak (do 2 dni) | 1–2 dni |
| Gdańsk | 95% aptek | Tak (do 2 dni) | 1–2 dni |
| Katowice | 93% aptek | Tak (do 3 dni) | 2–3 dni |
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy Cyclogyl można podać dziecku samodzielnie?
Nie zaleca się samodzielnego podawania leku dzieciom bez obecności lekarza lub wyraźnych instrukcji medycznych. W przypadku dzieci szczególnie istotne jest monitorowanie przez minimum 30 minut po podaniu.
Efekt zaburzenia widzenia trwa do 24 godzin od podania; przez ten czas nie należy prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn.
Decyzję podejmuje lekarz prowadzący. Lek nie powinien być stosowany rutynowo w ciąży i okresie karmienia piersią – tylko jeśli korzyść przewyższa potencjalne ryzyko.
Decyzja zależy od celu terapii – lekarz zleca stosowanie do jednego lub obu oczu w zależności od diagnozy.
Należy niezwłocznie zgłosić się na SOR lub do okulisty dyżurnego – może świadczyć o groźnej reakcji lub rozwijającej się jaskrze z zamykającym się kątem przesączania.
