Colchicum autumnale – kompleksowy opis leku dla pacjentów
Dla specjalistów:
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego (biodostępność do 45%).
- Dystrybucja: Osiąga maksymalne stężenie w osoczu po 0,5–3 godzinach od podania doustnego. Duża objętość dystrybucji, szczególnie w tkankach wątroby, nerek i szpiku.
- Metabolizm: Metabolizowana głównie w wątrobie przez cytochromy CYP3A4.
- Wydalanie: Wydalana z moczem (do 20%) oraz z żółcią; częściowo przez jelita.
- Czas działania: Okres półtrwania wynosi 9–30 godzin.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Najczęstsze wskazania do stosowania kolchicyny obejmują atak dny moczanowej, przewlekłą profilaktykę dny, leczenie rodzinnej gorączki śródziemnomorskiej, zapalenie osierdzia. Zarówno schemat leczenia, jak i czas trwania terapii ustala lekarz na podstawie stanu klinicznego pacjenta.
- Typowe dawki to: 1 mg na dobę profilaktycznie lub w dawkach podzielonych; w ostrym ataku: początkowa dawka 1 mg, po 1 godzinie dodatkowo 0,5 mg (maksymalnie 2 mg/dobę).
- Tabletkę należy popić szklanką wody.
- Unikać przyjmowania na czczo u osób z chorobami żołądka (np. wrzodami), natomiast niektóre polskie schematy zalecają przyjmowanie bez względu na posiłek.
- Lek może być stosowany przewlekle, ale dawka powinna być indywidualizowana, zwłaszcza u osób starszych i z zaburzeniami czynności nerek/wątroby.
- W Polsce lek jest przepisywany głównie przez lekarzy reumatologów, internistów, kardiologów.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Dawkowanie rano: Może być korzystne dla osób, które mają objawy nasilające się w ciągu dnia; zapewnia wyższe stężenie leku w godzinach aktywności.
- Dawkowanie wieczorem: U niektórych pacjentów (np. z napadami bólu w nocy) – zaleta działania osłonowego podczas snu, ale nieco większe ryzyko żołądkowo-jelitowych działań niepożądanych.
- Zalecenie: Stosować o tej samej porze dnia, najlepiej według indywidualnych potrzeb i w porozumieniu z lekarzem prowadzącym.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Kolchicynę można przyjmować niezależnie od posiłków
W Polsce typowa dieta obfita w białko i produkty wysokopurynowe (mięso, wędliny, podroby) sprzyja napadom dny; nie wpływa bezpośrednio na działanie kolchicyny, ale zaleca się jednoczesną modyfikację diety
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcje z pokarmem | Brak znaczących interakcji, jednak należy unikać grejpfrutów i soków grejpfrutowych (mogą zwiększyć stężenie leku przez wpływ na CYP3A4). |
|---|---|
| Alkohol | Wskazana abstynencja lub znaczne ograniczenie (alkohol nasila objawy dny, może uszkadzać wątrobę i zwiększać ryzyko działań niepożądanych). |
| Leki |
|
Wskazania
| Oficjalne wskazania | Off-label (pozarejestracyjne) |
|---|---|
|
|
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci | Seniorzy (>65 lat) |
|---|---|---|---|
| Ostry napad dny moczanowej | 1 mg, po 1 godz. dodatkowo 0,5 mg; max 2 mg/doba | Rzadko zalecane; dawkę ustala lekarz indywidualnie | Zmniejszone dawki (0,5 mg 1–2x na dobę); staranna kontrola pod kątem toksyczności |
| Profilaktyka dny | 0,5–1 mg/doba | 0,5 mg/doba (tylko pod ścisłym nadzorem) | 0,5 mg/doba lub rzadziej; monitorowanie czynności nerek/wątroby |
| Zapalenie osierdzia | 0,5–1 mg/doba przez 3–6 miesięcy | Brak danych rejestracyjnych; decyzja należy do kardiologa | Niższe dawki; indywidualizacja |
Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne
| Rodzaj działania niepożądanego | Częstość występowania | Dodatkowe informacje |
|---|---|---|
| Objawy żołądkowo-jelitowe (biegunka, bóle brzucha, nudności, wymioty) | Bardzo często (>10%) | Można łagodzić przyjmowaniem leku podczas posiłku |
| Osłabienie mięśni, miopatia | Rzadko | Ryzyko zwiększa się przy jednoczesnym stosowaniu statyn |
| Uszkodzenie szpiku (niedokrwistość, leukopenia) | Bardzo rzadko | Regularne badania kontrolne zalecane przy długotrwałej terapii |
| Reakcje alergiczne, wysypka | Bardzo rzadko | Należy natychmiast zgłosić lekarzowi |
| Uszkodzenie wątroby, nerek | Bardzo rzadko | Ryzyko wzrasta u pacjentów z chorobami tych narządów |
- Ostrzeżenie: Przedawkowanie kolchicyny jest niebezpieczne i może prowadzić do ciężkich powikłań zagrażających życiu! W razie objawów zatrucia (silne wymioty, biegunka, osłabienie, zaburzenia rytmu serca) natychmiast zgłosić się do szpitala.
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Przechowuj lek w miejscu niedostępnym dla dzieci, w temperaturze poniżej 25°C.
- Nie przekraczaj dawki przepisanej przez lekarza.
- Stosuj lek o tej samej porze dnia, popijając szklanką wody.
- W przypadku pominięcia dawki – przyjmij jak najszybciej, ale nie podwajaj następnej dawki.
- Regularnie zgłaszaj się na wyznaczone badania kontrolne (krew, funkcje nerek i wątroby).
- Unikaj samoleczenia i samodzielnych zmian dawki.
- Konsultuj wszelkie inne przyjmowane leki z lekarzem lub farmaceutą – nawet ziołowe (np. dziurawiec, grejpfruty).
Alternatywne opcje leczenia
- Allopurynol (Milurit, Allupol) – najczęściej stosowany lek do przewlekłego obniżania stężenia kwasu moczowego. Zaleta: szeroko refundowany przez NFZ. Wada: nie działa w ostrym ataku, wymaga profilaktyki kolchicyną/NLPZ w fazie wprowadzania.
- Febuksostat (Adenuric) – alternatywa dla allopurynolu, wyższa cena, refundacja w wybranych przypadkach.
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) (Ibuprofen, diklofenak) – stosowane w ostrych napadach, doraźnie.
- Kortykosteroidy doustne (np. prednizon) – wskazane przy przeciwwskazaniach do kolchicyny/NLPZ.
Kolchicyna pozostaje podstawowym lekiem w profilaktyce i leczeniu ostrych ataków dny moczanowej oraz u pacjentów, u których inne opcje są nieskuteczne lub przeciwwskazane.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: Kolchicyna jest zarejestrowana w Polsce jako lek Rx (receptowy) – decyzja URPL, bieżąca lista dostępnych preparatów: Rejestr Produktów Leczniczych.
- Status refundacyjny: Wybrane preparaty kolchicyny są częściowo refundowane przez NFZ w konkretnych wskazaniach (głównie dna moczanowa, rzadkie choroby reumatologiczne). Szczegóły na stronie NFZ.
- Recepta: Wydawany wyłącznie na receptę zwykłą, czasami recepta roczna (dla wybranych przewlekłych schorzeń); ilość leku pod kontrolą lekarza.
Najnowsze badania i wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Polskie Towarzystwo Reumatologiczne – rekomenduje kolchicynę jako lek pierwszej linii w terapii ostrych napadów dny oraz profilaktycznie podczas wdrażania leczenia urykourykowego (Mazurkiewicz A i wsp., 2022).
- American College of Cardiology & ESC (Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne, 2023–2024): kolchicyna skuteczna w nawrotach zapalenia osierdzia, także w niewielkich dawkach (Colchicine in Cardiology, JACC, 2023).
- Nowe metaanalizy 2024: Potwierdzono, że niskie, indywidualizowane dawki są równie skuteczne, a bezpieczniejsze niż dawki wysokie; nacisk na ścisłą indywidualizację terapii oraz monitorowanie (Myśliwiec W. i wsp., Przegląd Reumatologiczny, 2024).
- Kolchicyna badana jest jako potencjalny lek kardioprotekcyjny; suplementarne korzyści dla pacjentów z chorobami serca rozważane, ale wciąż wymagają potwierdzenia.
Wybrane źródła: Mazurkiewicz A. et al., Reumatologia 2022; Nowak B., Kardiologia Polska 2023; JACC Review 2023, ESC Guidelines 2024.
Dostępność i dostawa
| Opakowanie | Ilość tabletek | Orientacyjna cena (2024, pełnopłatność) | Dostępność/apteki |
|---|---|---|---|
| Kolchicyna 0,5 mg | 30 tabl. | ok. 50–80 zł | Duże apteki sieciowe, apteki internetowe |
| Kolchicyna 1 mg | 20 tabl. | ok. 70–110 zł | Punkty apteczne w miastach wojewódzkich, rzadziej apteki lokalne |
| Miasto | Dostawa do apteki stacjonarnej | Dostawa przez aptekę internetową (odbiór osobisty lub wysyłka zgodna z prawem) |
|---|---|---|
| Warszawa, Kraków, Wrocław | 1–2 dni robocze | 1–2 dni robocze |
| Gdańsk, Poznań, Szczecin | 2–3 dni robocze | 2–3 dni robocze |
| Lublin, Białystok, Rzeszów, Olsztyn | do 5 dni roboczych | do 4 dni roboczych |
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- 1. Czy mogę prowadzić samochód po zażyciu kolchicyny?
Tak, o ile nie występują działania niepożądane (senność, zawroty głowy, osłabienie). W razie wystąpienia tych objawów należy unikać prowadzenia pojazdów. . Niektóre leki mogą nasilać działania niepożądane lub wywołać groźne interakcje. - 4. Czy w razie ataku dny mogę zwiększyć dawkę leku samodzielnie?
Nie. Przekroczenie dobowej dawki kolchicyny grozi zatruciem. Skonsultuj się z lekarzem w celu optymalizacji leczenia. - 5. Czy lek jest bezpieczny dla osób starszych?
Można go stosować u seniorów, ale konieczna jest niższa dawka i częsta kontrola czynności nerek/wątroby, ze względu na większą podatność na skutki uboczne.
