Colchicine (Colchicum autumnale) – Kompleksowy opis dla pacjentów
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Colchicyna podawana doustnie wchłania się szybko z przewodu pokarmowego, osiągając maksymalne stężenie we krwi w ciągu 1–2 godzin.
- Metabolizm: Metabolizowana głównie w wątrobie (system CYP3A4). Wydalanie leku zachodzi częściowo w postaci niezmienionej z moczem.
- Wydalanie: Głównie przez nerki, w mniejszym stopniu przez przewód pokarmowy (z żółcią).
- Czas działania: Okres półtrwania od 4 do 31 godzin w zależności od funkcji nerek i wątroby.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Colchicine
- Typowa dawka w ostrym ataku: 1 mg początkowo, po 1 godzinie 0,5 mg (nie przekraczać 1,5 mg/dobę; nie więcej niż 3 mg/kurację przy jednym rzucie, odstępstwa tylko na zalecenie lekarza).
- Profilaktyka: 0,5–1 mg na dobę.
W praktyce:
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Rano: Przyjmowanie leku rano pozwala obserwować ewentualne działania niepożądane w ciągu dnia, co bywa szczególnie ważne przy pierwszych dawkach oraz u pacjentów starszych.
- Wieczorem: U pacjentów doświadczających nasilonych objawów dny w nocy, wieczorne stosowanie może łagodzić objawy nocne, umożliwiając spokojniejszy sen.
- Regularność: Najważniejsza jest systematyczność. Zawsze stosuj lek o tej samej porze, zgodnie z zaleceniem lekarza.
Uwaga: Nie należy dwu-/trzykrotnie przekraczać dawki celem szybszego ustąpienia bólu – jest to niebezpieczne i może prowadzić do poważnych powikłań!
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
- Na czczo: Najlepsze wchłanianie. U osób z wrażliwym żołądkiem może wystąpić nudności, ból brzucha – wtedy można popić niewielką ilością wody, nie zwiększając objętości posiłku.
- Po posiłku: Można przyjmować po lekkim posiłku (np. śniadanie/kolacja typowa dla polskiej diety: np. chleb żytni, twarożek, kasza) w celu zmniejszenia dolegliwości żołądkowo-jelitowych.
- Polskie nawyki żywieniowe: Unikać ciężkostrawnych, tłustych potraw oraz alkoholu, które mogą wzmagać skutki uboczne.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcja | Potencjalny skutek | Zalecenie |
|---|---|---|
| Sok grejpfrutowy, cytrusy | Podniesione stężenie leku we krwi | Unikać spożywania podczas terapii |
| Alkohol | Wzmożone podrażnienie przewodu pokarmowego; ryzyko nasilenia dny moczanowej | Ograniczyć/wykluczyć |
| Leki przeciwgrzybicze (np. ketokonazol, itrakonazol), makrolidy (klarytromycyna), cyklosporyna, statyny | Ryzyko toksyczności Colchicyny, rabdomiolizy | Konsultacja z lekarzem, zmiana leków lub monitorowanie |
| Leki osłabiające czynność nerek/wątroby | Wydłużony czas działania, większe ryzyko działań niepożądanych | Monitorowanie stężeń, korekta dawki |
Wskazania (oficjalne i poza rejestracyjne tzw. „off-label”)
| Wskazanie | Status rejestracyjny | Komentarz |
|---|---|---|
| Dna moczanowa (leczenie ataku) | Oficjalne | Najczęstsze w Polsce wskazanie |
| Profilaktyka dny moczanowej | Oficjalne | Stosowany w przewlekłym leczeniu |
| Gorączka śródziemnomorska (FMF) | Oficjalne | Rzadsze wskazanie w Polsce |
| Zapalenie osierdzia | Off-label | Coraz częściej stosowana po 2022 r., zwłaszcza w połączeniu z NLPZ |
| Prewencja amyloidozy AA | Off-label | Leczenie specjalistyczne |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Grupa pacjentów / Wskazanie | Dawkowanie początkowe | Dawkowanie podtrzymujące | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Dorośli (atak dny moczanowej) | 1 mg, po 1h 0,5 mg | 0,5 mg 1-2× dziennie | Nie przekraczać 1,5 mg/doba |
| Dzieci <12 lat | 0,5 mg/dobę | 0,5 mg/dobę (max 1 mg/dobę) | Wskazania specjalistyczne (FMF) |
| Seniorzy >65 lat | 0,5 mg (indywidualnie) | 0,5 mg/dobę | Ostrożność przy niewydolności nerek/wątroby |
| Zapalenie osierdzia (dorośli) | 0,5–1 mg/dobę | 0,5 mg/dobę do 3 miesięcy | Zgodnie z wytycznymi ESC/MZ |
Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne
| Częstość | Skutek uboczny | Postępowanie |
|---|---|---|
| Bardzo często (>10%) | Biegunka, nudności, ból brzucha | Zmniejszyć dawkę, pić więcej płynów, zgłosić lekarzowi |
| Często (1–10%) | Wymioty, utrata apetytu, wysypka skórna | Obserwować, w razie utrzymywania się odstawić lek |
| Rzadko (<1%) | Uszkodzenie wątroby, supresja szpiku, rabdomioliza | Pilnie zgłosić się do lekarza |
| Bardzo rzadko | Drgawki, zaburzenia rytmu serca, neuropatie | Odstawić lek, natychmiastowa konsultacja lekarska |
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania (porady farmaceuty)
- Przyjmuj lek o regularnych porach, popijając wodą niegazowaną.
- Nie stosuj większych dawek niż zalecono – zwiększasz ryzyko ciężkich powikłań.
- U osób starszych lub z chorobami nerek/wątroby stosuj mniejsze dawki i regularne kontrole.
- Nie mieszaj z sokiem grejpfrutowym i alkoholem.
- W razie pojawienia się biegunek, silnego bólu brzucha lub objawów alergii skonsultuj się z lekarzem.
- Poinformuj lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, także tych dostępnych bez recepty.
- Unikaj diety wysokopurynowej (podroby, czerwone mięso, tłuste potrawy, piwo).
Alternatywne opcje leczenia – refundacja, porównanie
- Allopurynol (np. Allopurinol Polfarmex): Leki pierwszego wyboru w przewlekłym leczeniu dny, refundowany przez NFZ – obniża poziom kwasu moczowego. Może być stosowany przez większość chorych, niewskazany w ostrym napadzie.
- Febuksostat (np. Adenuric): Opcja dla nietolerujących allopurynolu, również refundowany w przewlekłej hyperurykemii. Wyższa cena, bardziej wyselekcjonowana grupa chorych.
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, np. ibuprofen): Skuteczne w ostrym napadzie dny, ale często przeciwwskazane u osób starszych i z chorobami przewodu pokarmowego/nerek.
- Glikokortykosteroidy (np. prednizon): Dla pacjentów z przeciwwskazaniami do pozostałych terapii.
- Wszystkie powyższe leki w części przypadków refundowane przez NFZ zgodnie ze wskazaniami; decyzję o doborze terapii podejmuje lekarz.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych (URPL): Colchicine posiada ważne pozwolenie na dopuszczenie do obrotu w Polsce w określonych wskazaniach.
- Ministerstwo Zdrowia (MZ): Colchicine pojawia się na liście refundacyjnej w określonych schorzeniach (dna moczanowa, FMF).
- NFZ: Refundacja zgodnie z aktualnym Obwieszczeniem refundacyjnym – sprawdź w aptece/poradni konkretne warunki odpłatności.
- Recepta: Wydawane tylko na receptę lekarską (Rp), czas trwania i dawkowanie – zgodnie z decyzją lekarza.
- W przypadku preparatów recepturowych – realizacja możliwa tylko w aptekach z odpowiednim wyposażeniem.
Najnowsze badania i wskazówki kliniczne (2022–2025)
- W 2022 i 2023 roku Europejskie i Polskie Towarzystwo Reumatologiczne podtrzymały zalecenie leczenia ostrych i przewlekłych postaci dny moczanowej colchicyną jako jednym z leków pierwszego wyboru, uwzględniając wskazania i modyfikacje dawek zależnie od wieku, wydolności nerek oraz interakcji lekowych (source: EULAR, Polskie Towarzystwo Reumatologiczne).
- W leczeniu zapalenia osierdzia coraz częściej rekomenduje się niskie dawki colchicyny – badania z 2023 roku wskazują na zmniejszenie nawrotowości (ESC 2023; Polska Grupa Ekspertów Kardiologii).
- Największe ryzyko powikłań dotyczy pacjentów w podeszłym wieku, z chorobami nerek oraz osób stosujących leki z grupy inhibitorów CYP3A4 – badania nad bezpieczeństwem publikowane m.in. w „Medycyna Praktyczna” (2024).
- Wg najnowszych wytycznych (PTRe 2024), istnieje pilna potrzeba monitorowania funkcji nerek i wątroby podczas każdej dłuższej terapii colchicyną.
- Zaleca się łączenie colchicyny z allopurynolem lub febuksostatem w przewlekłej hiperurykemii (NFZ Obwieszczenie refundacyjne 2024).
Dostępność i dostawa (orientacyjne ceny, opakowania, czas dostawy)
| Produkt/Opakowanie | Liczba tabletek | Cena orientacyjna (PLN) | Refundacja | Czas dostawy (Warszawa, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk) |
|---|---|---|---|---|
| Colchicine 1 mg | 20 | 29–39 zł | Tak/nie (zależnie od wskazania) | 1–2 dni (duże miasta), 2–4 dni (małe miejscowości) |
| Colchicum-Dispert 0,5 mg | 20 | 25–34 zł | Tak/nie | 1–2 dni |
| Preparaty recepturowe | wg recepty | 28–55 zł | Tak, w niektórych wskazaniach | 2–3 dni (w wybranych aptekach) |
Uwaga:
FAQ – najczęściej zadawane pytania
- Czy Colchicine można kupić bez recepty?
Nie. Colchicine dostępna jest wyłącznie na receptę lekarską w Polsce. przyjmuj podwójnej dawki. W razie wątpliwości skonsultuj się z lekarzem/farmaceutą. - Jak długo można przyjmować Colchicine?
Czas leczenia zależy od diagnozy i reakcji organizmu, najczęściej od kilku dni (ostry napad) do miesięcy (profilaktyka, leczenie przewlekłe). Regularna kontrola u lekarza i monitorowanie morfologii oraz pracy nerek są niezbędne.
