Celexa (Citalopram) – Kompendium dla Pacjentów
Wyjaśnienie dla specjalisty:
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Citalopram szybko i prawie całkowicie wchłania się z przewodu pokarmowego; biodostępność wynosi około 80%.
- Maksymalne stężenie (Cmax): Osiągane po 2–4 godzinach od przyjęcia dawki doustnej.
- Metabolizm: Głównie w wątrobie (CYP2C19, CYP3A4, CYP2D6) do nieaktywnych i częściowo aktywnych metabolitów.
- Wydalanie: Około 12% dawki jest wydalane przez nerki w postaci niezmienionej; reszta przez nerki i z kałem w postaci metabolitów.
- Okres półtrwania: 33–40 godzin; pozwala na dawkowanie raz na dobę.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Citalopram stosuje się głównie w leczeniu depresji oraz zaburzeń lękowych. Standardowo początkowa dawka wynosi 20 mg raz na dobę, ale lekarz może ją dostosować w zależności od objawów i tolerancji. Lek należy przyjmować regularnie, najlepiej o tej samej porze każdego dnia. Leczenie powinno być prowadzone pod stałą kontrolą lekarza psychiatry lub lekarza rodzinnego mającego doświadczenie w leczeniu zaburzeń psychiatrycznych.
- Nie należy przerywać leczenia samodzielnie.
- Pełen efekt terapeutyczny może być widoczny dopiero po 2–4 tygodniach.
- Lek nie uzależnia, ale nagłe odstawienie może spowodować objawy odstawienia.
- W przypadku pominięcia dawki – należy ją przyjąć jak najszybciej, chyba że zbliża się pora kolejnej.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Rano:
- Zalecane dla większości osób – poprawia nastrój w ciągu dnia, zmniejsza ryzyko bezsenności.
- Wieczorem:
- Można rozważyć w przypadku występowania objawów senności po leku.
- Wskazówka: Najważniejsza jest regularność – stosować zawsze o tej samej porze.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
- Można przyjmować niezależnie od posiłków – jedzenie nie wpływa znacząco na wchłanianie leku.
- W polskich warunkach – jeśli lek podrażnia żołądek, można go zażyć podczas śniadania.
- Należy unikać spożywania alkoholu (patrz: Interakcje).
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Typ interakcji | Przykłady | Zalecenia |
| Pokarm | nie ma istotnych interakcji | Przyjmować niezależnie od posiłku |
| Alkohol | piwo, wódka, wino | Należy unikać (nasilenie działań niepożądanych, osłabienie sprawności psychofizycznej) |
| Leki | - Inne leki psychotropowe (SSRI, SNRI, MAO-I)
- Niektóre leki przeciwbólowe (tramadol, NLPZ)
- Antybiotyki (erytromycyna, linezolid)
- Według zaleceń lekarza – możliwe ryzyko ZSS (zespół serotoninowy)
| Konsultacja z lekarzem przed rozpoczęciem nowego leczenia |
| Zioła i suplementy | Dziurawiec, preparaty z tryptofanem | Unikać (możliwość interakcji z serotoniną) |
Wskazania
| Wskazanie | Status | Uwagi |
| Leczenie dużej depresji (F32.1–F33) | Oficjalne | Lek pierwszego wyboru według Ministerstwa Zdrowia |
| Zaburzenia lękowe (lęk uogólniony, lęk społeczny) | Oficjalne | Stosowany, gdy leczenie psychoterapeutyczne jest nieskuteczne |
| Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD) | Off-label | Zalecany w przypadku nietolerancji innych SSRI |
| Zespoły stresu pourazowego (PTSD), bulimia | Off-label | Decyzja lekarza indywidualnie |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Grupa pacjentów | Początkowa dawka | Dawka typowa | Maksymalna dawka dobowa |
| Dorośli | 20 mg raz na dobę | 20–40 mg raz na dobę | 40 mg |
| Seniorzy (≥ 65 lat) | 10 mg raz na dobę | 10–20 mg raz na dobę | 20 mg (ze względu na ryzyko wydłużenia QT) |
| Młodzież (12–18 lat) | 10 mg raz na dobę | 10–20 mg raz na dobę | 20 mg |
| Dzieci <12 lat | Nie zaleca się rutynowo (brak rejestracji i danych klinicznych) |
Profil bezpieczeństwa/skutki uboczne
| Częstość | Typowe działania niepożądane | Zalecenie |
| Bardzo często (>10%) | - Senność lub bezsenność
- Suchość w jamie ustnej
- Nudności
- Zaburzenia żołądkowe
| Zazwyczaj przemijają po kilku dniach stosowania |
| Często (1–10%) | - Zwiększona potliwość
- Bóle głowy
- Zaburzenia łaknienia, masa ciała
- Obniżone libido
| W razie utrzymywania się – konsultacja z lekarzem |
| Rzadko (<1%) | - Wydłużenie odstępu QT (EKG)
- Zespół serotoninowy
- Drgawki
| Natychmiastowa konsultacja lekarska |
- Pacjenci z chorobami serca powinni wykonać EKG przed rozpoczęciem leczenia.
- Zgłaszać lekarzowi każdy nietypowy objaw (np. kołatanie serca, omdlenia, nadmierne pobudzenie).
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania – Porady apteczne
- Zażywaj lek regularnie, najlepiej o tej samej porze dnia.
- Nie odstawiaj leku nagle bez konsultacji z lekarzem.
- Nie łącz citalopramu z alkoholem ani z dziurawcem.
- Jeśli po ok. 4 tygodniach nie poczujesz poprawy, zgłoś się do lekarza.
- W przypadku ciąży, planowania ciąży lub karmienia piersią – konsultacja wymagana.
- Nie prowadź pojazdów do czasu sprawdzenia, jak lek na Ciebie działa.
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
- Sertralina – refundowana, podobny profil działania (może bardziej pobudzać niż citalopram).
- Escitalopram – aktywny izomer citalopramu, coraz częściej wybierany, wysoka skuteczność przy niższych dawkach.
- Paroksetyna – refundowana, silne działanie, częściej wywołuje objawy odstawienia po zaprzestaniu.
- Fluoksetyna – refundowana, długi okres półtrwania, szczególnie polecana osobom z depresją z lękiem.
- Amitryptylina, wenlafaksyna – alternatywy dla trudniejszych przypadków depresji, bardziej złożony profil działań niepożądanych.
Decyzję o wyborze leku powinien podjąć lekarz, biorąc pod uwagę indywidualny stan zdrowia pacjenta, możliwe przeciwwskazania i działania niepożądane.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych) – pełna rejestracja leków zawierających citalopram w Polsce.
- Refundacja: NFZ (Narodowy Fundusz Zdrowia) – citalopram dostępny jest z refundacją na wybrane wskazania (depresja, zaburzenia lękowe) zgodnie z listą refundacyjną MZ (Ministerstwo Zdrowia).
- Wymagania dot. recepty: Lek dostępny tylko na podstawie ważnej recepty lekarskiej (Rp).
- W przypadku braku refundacji – orientacyjna cena opakowania (30 tabl. 20 mg): 10–30 zł (stan na 2024 r.).
Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022–2025)
- PTP 2022: Polskie Towarzystwo Psychiatryczne zaleca citalopram jako lek pierwszego rzutu w depresji umiarkowanej i ciężkiej, zarówno jako monoterapia, jak i w połączeniu z psychoterapią (psychiatria.org.pl).
- MCN 2023: Metaanalizy potwierdzają dobrą tolerancję i skuteczność citalopramu u pacjentów powyżej 65 r.ż., o ile stosuje się niższe dawki i ambulatoryjne monitorowanie EKG (źródło).
- European Medicines Agency (EMA), 2022–2024: Podkreśla ograniczenie maksymalnej dawki do 20 mg u osób starszych z powodu ryzyka wydłużenia odstępu QT.
- Cochrane 2024: Citalopram porównywany do sertraliny – nie wykazuje istotnych różnic w skuteczności, jednak lepiej tolerowany przy problemach gastrycznych.
Dostępność i dostawa
- Wszystkie postacie citalopramu (10, 20, 40 mg) są szeroko dostępne w aptekach stacjonarnych i internetowych.
- Najczęściej kupowane opakowania: 30, 60, 100 tabletek.
- Realizacja e-recepty możliwa na terenie całej Polski.
| Miasto | Czas realizacji zamówienia online/odbioru w aptece | Or. cena detaliczna (30 tabl. 20 mg, 2024) |
| Warszawa | 1–2 dni robocze | 10–15 zł (ref.), 25–30 zł (pełnopłatny) |
| Kraków, Wrocław, Gdańsk | 1–2 dni robocze | 10–18 zł (ref.), 28–32 zł (pełnopłatny) |
| Łódź, Poznań, Lublin | 1–3 dni robocze | do 35 zł (pełnopłatny, szeroki wybór odpowiedników) |
| Mniejsze miasta | 2–4 dni robocze | 15–38 zł |
FAQ – Najczęstsze pytania pacjentów
- Czy citalopram uzależnia?
Nie, lek nie wykazuje właściwości uzależniających. Nagłe odstawienie może jednak wywołać objawy odstawienne, dlatego należy zawsze konsultować zakończenie leczenia z lekarzem. - Kiedy poczuję poprawę po rozpoczęciu leczenia?
Pierwszych efektów można spodziewać się po 2–4 tygodniach regularnego stosowania. Pełny efekt terapeutyczny może pojawić się nawet po 6 tygodniach. - Czy mogę pić alkohol podczas leczenia?
Zaleca się unikanie alkoholu, ponieważ może on nasilać działania niepożądane i osłabiać efekt terapeutyczny leku. - Czy citalopram można przyjmować z innymi lekami psychotropowymi?
Nigdy nie należy samodzielnie łączyć leków psychotropowych. Koordynacja powinna odbywać się pod kontrolą lekarza, aby uniknąć niebezpiecznych interakcji, m.in. ryzyka zespołu serotoninowego. - Czy lek wpływa na prowadzenie pojazdów?
U niektórych osób może wystąpić senność, zawroty głowy czy zaburzenia koncentracji – najlepiej przez pierwsze dni kuracji unikać prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.
