Capnat (Kapecytabina) — kompleksowy opis dla pacjenta
Dla specjalisty:
Kapecytabina jest prolekiem, metabolizowanym w wątrobie przez karboksylesterazę do 5'-deoksy-5-fluorocytydyny, a następnie deaminowanym do 5'-deoksy-5-fluorourydyny i w obrębie guza przekształcanym do 5-fluorouracylu katalizowanego przez aktywność tymidynowej fosforylazy, której poziom jest wysoki właśnie w tkance nowotworowej.
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Szybkie — lek osiąga szczytowe stężenie w osoczu po ok. 1,5 godzinie od podania doustnego.
- Metabolizm: Przede wszystkim w wątrobie, a następnie w guzie; końcowy metabolit — 5-FU — działa głównie w miejscu nowotworu.
- Wydalanie: Głównie z moczem (95%) w postaci metabolitów, częściowo z kałem.
- Czas półtrwania: Około 40-80 minut (kapecytabina); metabolit (5-FU) - kilka minut.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Kapecytabina jest szeroko stosowana w nowotworach przewodu pokarmowego (rak jelita grubego, odbytnicy, trzustki), jak również w leczeniu raka piersi. W Polsce często jest stosowana w terapii skojarzonej oraz jako leczenie uzupełniające po operacji. Roztropne stosowanie oraz monitorowanie parametrów krwi i funkcji wątroby oraz nerek jest konieczne.
- Typowe dawki: 1250 mg/m2 powierzchni ciała dwa razy dziennie przez 14 dni, potem 7 dni przerwy, cyklicznie.
- Jak podawać: Tabletki połykać w całości, popijając minimum 200 ml wody.
- Monitoring: Niezbędne regularne badania morfologii, parametrów wątrobowych, nerkowych oraz ocena ogólna stanu pacjenta.
- W polskich warunkach: Możliwość uzyskania refundacji, konsultacje onkologiczne, wsparcie psychologiczne i dietetyczne.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Rano: Zapewnienie regularności, łatwiejsze przypomnienie (poranne rytuały). Zmniejszone ryzyko pomyłek.
- Wieczorem: Lepsze dostosowanie do cyklu snu i posiłków. U niektórych pacjentów łagodniejsze działania niepożądane (np. nudności).
- Wskazówki: Najważniejsze jest stałe stosowanie co 12 godzin (np. 7:00 i 19:00). Każda zmiana rytmu należy omówić z lekarzem.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
- Zaleca się przyjmowanie w ciągu 30 minut po posiłku w celu zmniejszenia ryzyka podrażnienia przewodu pokarmowego i poprawy tolerancji.
- Należy uwzględniać tradycyjny rozkład posiłków w Polsce: śniadanie i kolacja jako momenty przyjmowania leku.
- Unikać bardzo tłustych, ciężkostrawnych posiłków, które mogą spowalniać wchłanianie.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcja | Opis | Zalecenia |
| Pokarm | Opóźnia i zmniejsza wchłanianie, ale zwiększa bezpieczeństwo terapeutyczne | Przyjmować zawsze po posiłku |
| Alkohol | Może zwiększać ryzyko uszkodzenia wątroby i nasilać działania niepożądane | Unikać podczas leczenia |
| Leki przeciwzakrzepowe (np. warfaryna) | Możliwość nasilenia działania przeciwzakrzepowego (krwawienia) | Monitorować INR, konsultować z lekarzem |
| Fenytoina | Możliwy wzrost poziomu i objawy toksyczności | Monitorować stężenie fenytoiny |
| Allopurynol | Może osłabiać skuteczność kapecytabiny | Stosować alternatywnie pod kontrolą lekarza |
Wskazania
| Wskazanie | Oficjalne (PL) | Off-label (uzasadnione klinicznie) |
| Rak jelita grubego | Tak | Tak (nowotwory zaawansowane, leczenie paliatywne) |
| Rak piersi | Tak | Tak (szczególnie przypadki oporne na inne cytostatyki) |
| Rak żołądka | Tak | Zdarza się, wg zaleceń konsylium |
| Rak trzustki | Nie | Off-label, w uzasadnionych przypadkach |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Populacja | Dawkowanie standardowe | Uwagi |
| Dorośli (rak jelita, piersi) | 1250 mg/m2 2×/dobę przez 14 dni, następnie 7 dni przerwy | Maksymalnie 2500 mg/m2/dobę |
| Seniorzy (>65 lat) | 1000 mg/m2 2×/dobę (zalecana redukcja dawki) | Monitorować objawy niepożądane |
| Dzieci i młodzież | Nie zalecane — brak danych klinicznych | Możliwe użycie off-label w wyjątkowych przypadkach onkologicznych |
| Zaburzenia nerek | Stopień umiarkowany: 75% dawki początkowej; ciężkie: nie stosować | Modyfikacja w zależności od GFR, konieczna konsultacja nefrologiczna |
Profil bezpieczeństwa i działania niepożądane
- Częste (>10%): Nudności, biegunka, osłabienie, zespół ręka–stopa (zaczerwienienie, złuszczanie skóry dłoni i stóp), utrata apetytu
- Sporadyczne (1–10%): Zapalenie jamy ustnej, bóle brzucha, gorączka, zakażenia, reakcje skórne
- Rzadkie (<1%): Niewydolność wątroby, ciężka neutropenia, zakrzepica, reakcje alergiczne, zaburzenia psychiczne
| Objaw | Częstość | Zalecania |
| Nudności, wymioty | >30% | Przyjmować leki osłonowe na żołądek, jeść małe porcje |
| Biegunka | 20–30% | Pić dużo płynów, zgłosić uporczywe objawy lekarzowi |
| Zespół ręka–stopa | 10–20% | Stosować kremy do rąk, unikać gorących kąpieli |
| Neutropenia | <10% | Monitorować morfologię, unikać kontaktu z chorymi |
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Zażywaj lek ściśle wg zaleceń lekarza – nie zmieniaj dawki na własną rękę!
- Nie przerywaj leczenia bez konsultacji — nagłe odstawienie może pogorszyć rokowanie.
- W przypadku pominięcia dawki — przyjmij ją jak najszybciej, jeśli do kolejnej pozostało >6 h; jeśli mniej — pomiń dawkę.
- Nie rozgryzaj i nie dziel tabletek — połykać w całości, popijając wodą.
- Dbaj o skórę dłoni/stóp — stosuj kremy natłuszczające, noś wygodne obuwie.
- Regularnie zgłaszaj się na badania kontrolne!
- Pytaj farmaceutę o interakcje z innymi lekami, ziołami i suplementami.
Alternatywne opcje leczenia (refundacja NFZ, krótka charakterystyka)
- Fluorouracyl (5-FU) parenteralnie: Porównywalna skuteczność, wymaga podawania dożylnego w szpitalu.
Plusy: Większe doświadczenie kliniczne; minusy: konieczność hospitalizacji, więcej powikłań miejscowych. - Raltitreksed: Alternatywa w raku jelita grubego.
Plusy: Dłuższe odstępy między cyklami; minusy: ograniczona dostępność, przeciwwskazania nerkowe. - Irinotekan: Stosowany skojarzenie z kapecytabiną (CAPIRI) lub zamiast, zależnie od stanu klinicznego.
Plusy: Wysoka skuteczność; minusy: wyższa toksyczność. - Leczenie biologiczne (bewacyzumab, cetuksymab): Tylko w wybranych przypadkach; wymaga decyzji konsylium.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: Lek dopuszczony przez URPL
- Refundacja: NFZ refunduje w większości wskazań onkologicznych (pełna lub częściowa refundacja, szczegóły na stronie MZ/obwieszczeniach dotyczących wykazu leków refundowanych)
- Wydawany na receptę specjalną (lek cytotoksyczny), wymagana szczegółowa dokumentacja medyczna i prowadzenie leczenia przez lekarza z uprawnieniami do leczenia onkologicznego
- Monitorowany w rejestrach NFZ (Baza OSOZ i Rejestr Nowotworów)
Najnowsze badania i zalecenia kliniczne (2022–2025)
- W ostatnich polskich i europejskich wytycznych PTOK (Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej), kapecytabina jest zalecana jako standardowa terapia XII/XIII stopnia raka jelita grubego, a także opcja uzupełniająca w raku piersi po nieskuteczności antracyklin i taksanów.
(Źródło: PTOK, Zalecenia 2024) - Badania ESMO (European Society for Medical Oncology, 2023–2024) wskazują korzystny profil bezpieczeństwa i skuteczność kapecytabiny stosowanej samodzielnie i w skojarzeniu z innymi cytostatykami.
- Prace polskich ośrodków – np. Centrum Onkologii w Warszawie – potwierdzają istotną poprawę jakości życia pacjentek z HER2-ujemnym rakiem piersi po wdrożeniu terapii kapecytabiną (Nowotwory Journal 2024, 2(1): 20–29).
- Narzędzia cyfrowe (np. aplikacje do monitorowania działań niepożądanych) poprawiają bezpieczeństwo leczenia w warunkach ambulatoryjnych.
Dostępność i dostawa
- Popularne opakowania: 60 tabletek po 500 mg, 120 tabletek po 150 mg
- Cena orientacyjna (po refundacji NFZ): ok. 3–50 zł/opakowanie (w zależności od programu lekowego i wysokości odpłatności)
- Cena bez refundacji: ok. 650–1200 zł/opakowanie
- Dostępność w większości aptek stacjonarnych i internetowych po uprzednim zamówieniu przez pacjenta/farmaceutę
| Miasto | Odbiór w aptece stacjonarnej | Dostawa do domu (aptek. internet.) |
| Warszawa | 24 h | 1–2 dni robocze |
| Kraków | 24–48 h | 2–3 dni robocze |
| Gdańsk | 48 h | 2–4 dni robocze |
| Poznań | 24–48 h | 2–3 dni robocze |
| Lublin, Białystok, Szczecin, Wrocław | do 72 h | 3–5 dni robocze |
FAQ – najczęściej zadawane pytania
- Czy lek Capnat można stosować z innymi lekami na stałe?
- Tak, ale każdy przyjmowany lek należy zgłosić lekarzowi lub farmaceucie — szczególnie leki na serce, przeciwzakrzepowe i ziołowe oraz preparaty OTC.
- Czy podczas leczenia mogę prowadzić samochód?
- Jeśli nie występują silne działania uboczne (senność, osłabienie, zawroty głowy) – tak; należy jednak zachować ostrożność zwłaszcza w dzień podania leku.
- Czy mogę zażywać Capnat w czasie ciąży lub karmienia piersią?
- Zdecydowanie nie! Lek jest przeciwwskazany w trakcie ciąży i karmienia piersią.
- Co zrobić w razie wystąpienia silnych działań niepożądanych?
- Przerwij przyjmowanie leku i natychmiast skonsultuj się z lekarzem lub udaj się na SOR.
- Czy lek Capnat jest refundowany przez NFZ?
- Tak, w większości przypadków – w ramach aktualnych programów lekowych i chemioterapii. Wysokość dopłaty zależy od wskazania i uprawnień pacjenta.
