Atomoxetine

Atomoksetyna – kompleksowy przewodnik po leku

Dla specjalisty:

Farmakokinetyka

• Wchłanianie: Atomoksetyna jest dobrze wchłaniana po podaniu doustnym. Maksymalne stężenie we krwi osiągane jest po ok. 1–2 godzinach od przyjęcia dawki.
• Metabolizm: Metabolizowana głównie w wątrobie przez enzym CYP2D6. W populacji polskiej ok. 10% osób może być "wolnymi metabolizatorami".
• Wydalanie: Głównie z moczem w postaci metabolitów. Tylko ok. 3% wydalane jest z kałem.
• Czas działania: Okres półtrwania wynosi od 5 (osoby z prawidłowym CYP2D6) do nawet 22 godzin (wolni metabolizatorzy).

Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki

Atomoksetyna jest stosowana głównie w leczeniu dzieci, młodzieży i dorosłych z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). W Polsce lek stosowany jest zarówno jako terapia pierwszego wyboru (szczególnie gdy psychostymulanty są przeciwwskazane lub nieskuteczne), jak również jako wsparcie w leczeniu kombinowanym.

• Typowe dawki: Dla dzieci i młodzieży (o masie ciała <70 kg) dawka początkowa to 0,5 mg/kg mc. na dobę, zwiększana po minimum 1–2 tygodniach. U osób dorosłych lub dzieci powyżej 70 kg rozpoczyna się od 40 mg/d, docelowo do 80–100 mg/d (maks. 100 mg/d).
• Jak stosować: Zaleca się przyjmowanie leku raz dziennie (rano) lub w dwóch dawkach podzielonych (rano i po południu). Kapsułki należy połykać w całości, popijając wodą. Nie należy rozgryzać czy otwierać kapsułek.
• Polskie realia: W Polsce coraz więcej ośrodków psychiatrycznych i poradni zdrowia psychicznego oferuje leczenie atomoksetyną. Zwiększa się świadomość ADHD wśród lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej oraz rodziców.

Dawkowanie rano vs wieczorem

• Dawkowanie rano: Najczęściej zalecane – pozwala na stabilniejsze działanie leku w ciągu dnia szkolnego/pracy, mniejsze ryzyko zaburzeń snu.
• Dawkowanie wieczorem: Można rozważyć przy nasilonych objawach popołudniowych, jednak czasem może powodować bezsenność lub zaburzenia zasypiania.
• Podział dawki: U osób z nasilonymi skutkami ubocznymi (nudności, nadmierna senność) dopuszcza się podział dobowej dawki na dwie części (rano i późne popołudnie).

Wskazówki dotyczące regularności:

Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo

• Wpływ posiłków: Atomoksetynę można przyjmować niezależnie od posiłku, jednak jednoczesne przyjmowanie z jedzeniem może obniżyć ryzyko działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego (nudności, bóle brzucha).
• Polskie nawyki żywieniowe: Zaleca się przyjmowanie wraz ze śniadaniem lub lekkim posiłkiem, szczególnie u dzieci i młodzieży.
• Unikaj soku grejpfrutowego: Może wpływać na metabolizm leku poprzez hamowanie CYP2D6.

Ostrzeżenia dotyczące interakcji

Wskazania (oficjalne i off-label)

Dawkowanie wg wskazań klinicznych

• Zalety: szybki efekt, duże doświadczenie kliniczne.
• Wady: większe ryzyko uzależnienia, nie dla wszystkich pacjentów.

Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce

• Zarejestrowany w URPL od 2005 r., zatwierdzony przez Ministerstwo Zdrowia.
• Refundacja przez NFZ dostępna dla określonych grup pacjentów w ADHD – szczegółowe warunki w obwieszczeniu MZ.
• Atomoksetyna to lek wydawany wyłącznie z przepisu lekarza (Rp).
• W trakcie leczenia wymagana ścisła dokumentacja medyczna i regularne wizyty kontrolne.

Najnowsze badania i wytyczne kliniczne (2022–2025)

• Polska: Polskie Towarzystwo Psychiatryczne i Polskie Towarzystwo ADHD rekomenduje atomoksetynę jako alternatywę dla psychostymulantów oraz w przypadku przeciwwskazań do metylofenidatu (Wytyczne 2023, ptadhd.pl).
• Europa: Europejska Agencja Leków (EMA) podkreśla bardzo dobry profil bezpieczeństwa atomoksetyny w długoterminowym stosowaniu, zwłaszcza u młodzieży (position paper 2024).
• USA: Badania opublikowane w "J Child Adolesc Psychopharmacol" (2024) potwierdzają skuteczność oraz bezpieczeństwo terapii sekwencyjnej atomoksetyny i psychostymulantów.

Dostępność i dostawa w Polsce

• Kapsułki dostępne w opakowaniach po 7, 28 lub 56 sztuk.
• Orientacyjna cena detaliczna (stan na 06.2024) – od 60 zł do 240 zł za opakowanie (w zależności od dawki i refundacji NFZ).
• Atomoksetyna dostępna jest w większości aptek stacjonarnych oraz przez e-receptę także w aptekach internetowych.

FAQ – najczęstsze pytania pacjentów

1. Czy atomoksetyna uzależnia?
   Nie, atomoksetyna nie jest lekiem uzależniającym. Nie należy jednak samodzielnie przerywać leczenia bez konsultacji z lekarzem.

Poprawa objawów może pojawić się po 1–2 tygodniach, pełny efekt terapeutyczny często widoczny jest po 6–8 tygodniach systematycznego stosowania.
Większość działań niepożądanych jest łagodna i przemijająca. Rzadko mogą wystąpić poważniejsze problemy (zaburzenia wątroby, zaburzenia serca), wymagające konsultacji i regularnych badań.
U większości pacjentów nie występują zaburzenia zdolności prowadzenia pojazdów, jednak na początku terapii mogą pojawić się zawroty głowy lub senność. Zachowaj ostrożność.
Tak, dla określonych grup wiekowych oraz po spełnieniu kryteriów określonych przez Ministerstwo Zdrowia. Przed rozpoczęciem terapii warto spytać lekarza o szczegóły dotyczące refundacji.