Aricept (Donepezil) – kompleksowa informacja dla pacjenta
Dla specjalisty:
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Szybko i niemal całkowicie wchłaniany z przewodu pokarmowego, biodostępność doustna >99%, Tmax: ok. 3–4h.
- Metabolizm: W wątrobie (głównie CYP2D6, CYP3A4).
- Wydalanie: 15–20% wydalane z moczem w postaci niezmienionej, reszta – jako metabolity. T0,5 (okres półtrwania): 70h
- Czas działania: Około 24 godziny od przyjęcia dawki.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Donepezil jest stosowany głównie w leczeniu objawowym łagodnej oraz umiarkowanej choroby Alzheimera. Dawka początkowa to zwykle 5 mg raz na dobę, przyjmowana wieczorem. Po minimum 4-6 tygodniach dawkę można zwiększyć do 10 mg, jeśli jest to dobrze tolerowane.
- Tabletki należy połykać w całości, popijając wodą; tabletki ODT można rozpuścić na języku, następnie połknąć.
- W Polsce standardem jest dostosowanie leczenia do stopnia zaawansowania choroby i tolerancji leku – decyzję podejmuje lekarz.
- Nie należy samodzielnie przerywać stosowania leku bez konsultacji z lekarzem.
- Konieczne są regularne wizyty kontrolne u neurologa lub geriarty.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Dawkowanie wieczorne (zalecane): minimalizuje ryzyko wystąpienia działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego (nudności, biegunka), które mogą być mniej dokuczliwe w nocy.
- Dawkowanie poranne: rozważane indywidualnie u pacjentów z zaburzeniami snu lub jeśli wystąpią koszmary senne.
- Wskazówki: Stosować codziennie o tej samej porze; w przypadku pominięcia dawki – nie przyjmować podwójnej.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
- Donepezil można przyjmować niezależnie od posiłków – lek działa zarówno na czczo, jak i po jedzeniu.
- U osób z wrażliwym żołądkiem zaleca się przyjmowanie leku po lekkostrawnym posiłku (np. kanapka, zupa, jogurt), co jest zgodne z polskimi zwyczajami żywieniowymi.
- Należy unikać spożywania dużych ilości alkoholu – może on nasilać objawy niepożądane i negatywnie wpływać na skuteczność leczenia.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcja | Przykłady | Zalecenia |
| Inhibitory/induktory CYP2D6, CYP3A4 | Ketokonazol, erytromycyna, ryfampicyna, karbamazepina | Dawkowanie powinno być monitorowane przez lekarza |
| Cholinergiczne i antycholinergiczne leki | Suplementy, niektóre leki przeciwalergiczne, leki na nadreaktywny pęcherz | Może nasilać lub znosić działanie donepezilu |
| Leki przeciwarytmiczne | Chinidyna, amiodaron | Ryzyko wydłużenia QT, konieczna ostrożność |
| Leki przeciwdepresyjne | SSRI, TLPD | Możliwość interakcji farmakodynamicznych |
| Alkohol | Wino, piwo, wysokoprocentowe trunki | Unikać lub ograniczyć spożycie |
| Pokarm | Brak istotnych interakcji | Możliwość stosowania niezależnie od posiłków |
Wskazania
| Wskazanie | Status rejestracyjny | Uwagi |
| Łagodna i umiarkowana postać choroby Alzheimera | Oficjalne, URPL, MZ | Refundowany w ramach programu lekowego NFZ |
| Ciężka postać choroby Alzheimera | Off-label | Wybrane przypadki, decyzja lekarza specjalisty |
| Choroba otępienna z ciałami Lewy’ego | Off-label | Mniej udokumentowane, stosowane eksperymentalnie |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Populacja | Dawka początkowa | Dawka docelowa | Uwagi dot. dawkowania |
| Dorośli | 5 mg/doba (wieczorem) | 10 mg/doba (po 4–6 tyg.) | Maks. 10 mg/doba |
| Osoby starsze >65 lat | 5 mg/doba | 10 mg/doba | Brak potrzeby modyfikacji dawki ze względu na wiek |
| Dzieci (poniżej 18 r.ż.) | Nie zaleca się | --- | Nie zarejestrowany do stosowania |
| Osoby z niewydolnością nerek/wątroby | Indywidualna modyfikacja | Monitorowanie działań niepożądanych | Konsultacja lekarza |
Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne
- Najczęstsze działania niepożądane (>10% pacjentów):
- Nudności
- Biegunka
- Ból głowy
- Bezsenność
- Zawroty głowy
- Skurcze mięśni
- Rzadkie działania niepożądane (<1% pacjentów):
- Bradykardia
- Omdlenia
- Halucynacje
- Reakcje alergiczne (wysypka, świąd)
- Ostrzeżenia:
- Ryzyko wydłużenia QT i bloku przedsionkowo-komorowego
- Wzrost ryzyka krwawień (szczególnie przy jednoczesnym stosowaniu NLPZ)
- Konieczna szczególna ostrożność u osób z astmą, zaburzeniami rytmu serca, wrzodami żołądka
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Zażywaj lek codziennie, zawsze o tej samej porze (najlepiej wieczorem po kolacji).
- Nie przerywaj leczenia bez konsultacji z lekarzem, nawet jeśli poczujesz się lepiej.
- Poinformuj lekarza o wszystkich stosowanych lekach i suplementach.
- Unikaj spożywania alkoholu podczas kuracji.
- Konsultuj wszelkie nagłe objawy niepożądane z lekarzem lub farmaceutą.
- Na każdą wizytę kontrolną zabierz spis stosowanych leków oraz dzienniczek objawów.
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
- Rywastygmina (Exelon, Rivaldo, Nimvastid): Inhibitor acetylocholinoesterazy; dostępny w postaci kapsułek i plastrów transdermalnych. Plusy: wygoda (plastry), brak wpływu pokarmu na skuteczność. Minusy: częstsze skutki uboczne ze strony przewodu pokarmowego.
- Galantamina (Reminyl, Nivalin): Inhibitor acetylocholinoesterazy o dodatkowym działaniu na receptory nikotynowe. Plusy: możliwość dostosowania dawek. Minusy: potencjalne interakcje lekowe.
- Memantyna (Ebixa, Mementin, Axura): Antagonista receptorów NMDA; stosowana głównie w umiarkowanym i ciężkim otępieniu. Plusy: inny mechanizm działania, można łączyć z donepezilem. Minusy: zarejestrowana do innych wskazań, możliwe działania niepożądane psychiatryczne.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Donepezil jest zarejestrowany przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych) na podstawie decyzji MZ (Ministerstwo Zdrowia).
- Jest refundowany przez NFZ w ramach programu lekowego „Leczenie choroby Alzheimera”.
- Wydawany wyłącznie z ważną receptą, najczęściej w ramach porady neurologicznej lub geriartycznej.
- Podlega monitorowaniu konsumpcji i raportowaniu przez apteki do systemu ZSMOPL.
Najnowsze badania i wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Najnowsze wytyczne (Polskie Towarzystwo Alzheimerowskie, 2024; Poradnik NFZ 2023) potwierdzają, że donepezil pozostaje leczeniem pierwszego wyboru w otępieniu typu alzheimerowskiego.
- Z badań wieloośrodkowych opublikowanych w Journal of Alzheimer’s Disease (2023) wynika, że wcześniejsze rozpoczęcie leczenia wiąże się z wolniejszą progresją zaburzeń poznawczych.
- W polskich warunkach podkreśla się konieczność indywidualizacji leczenia, szczególnie u osób starszych z chorobami współistniejącymi (Kawula-Sterniuk, Medycyna Praktyczna 2024).
- Przegląd literatury Cochrane (2022) potwierdza korzystny wpływ na funkcje poznawcze i ograniczoną częstość ciężkich skutków ubocznych.
Dostępność i dostawa
- Lek dostępny w większości aptek stacjonarnych na terenie Polski oraz w aptekach internetowych z dostawą do domu.
- Najpopularniejsze opakowania: 28, 56, 98 tabletek.
- Cena w aptece (dane na 2024 r.): od 25 do 50 zł przy refundacji (w zależności od dawki i producenta).
| Miasto | Czas dostawy z apteki internetowej | Możliwość realizacji recepty elektronicznej |
| Warszawa | 24–48 h | Tak |
| Kraków | 24–48 h | Tak |
| Gdańsk | 24–72 h | Tak |
| Wrocław | 24–48 h | Tak |
| Poznań | 24–48 h | Tak |
| Lublin | 24–72 h | Tak |
| Białystok | 24–72 h | Tak |
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy można prowadzić samochód podczas stosowania donepezilu?
Lek może wywoływać zawroty głowy i senność, szczególnie na początku terapii. Zaleca się ostrożność – nie prowadzić samochodu, dopóki nie poznasz reakcji organizmu na lek. - Co zrobić w przypadku pominięcia dawki?
Należy przyjąć kolejną dawkę o zwykłej porze. Nie należy przyjmować dawki podwójnej. - Czy Aricept jest lekiem refundowanym przez NFZ?
Tak, lek jest refundowany dla pacjentów z rozpoznaną łagodną lub umiarkowaną chorobą Alzheimera, po spełnieniu kryteriów programu lekowego. - Czy można przerwać leczenie na czas wakacji lub z powodu poprawy?
Nie zaleca się samodzielnego przerywania leczenia – decyzję zawsze podejmuje lekarz prowadzący. - Czy można łączyć donepezil z innymi lekami na otępienie?
W niektórych przypadkach lekarz łączy donepezil z memantyną – wymaga to ścisłej kontroli specjalisty.
