Ampicylina (Acillin) – kompleksowy opis leku dla pacjentów
Dla specjalistów:
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Po podaniu doustnym wchłanialność 30–55%, najlepiej na czczo
- Maksymalne stężenie (Tmax): 1–2 godziny po podaniu doustnym
- Metabolizm: Minimalny, wątroba bierze niewielki udział
- Wydalanie: Głównie przez nerki w postaci niezmienionej
- Okres półtrwania: 1–1,5 godz.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Ampicylina znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu infekcji bakteryjnych, takich jak: zapalenie gardła, zatok, ucha środkowego, płuc, dróg moczowych i przewodu pokarmowego. Spotykana jest także w leczeniu niektórych zakażeń przewlekłych oraz w profilaktyce.
- Typowa długość terapii: 5–14 dni (zawsze zgodnie z zaleceniem lekarza)
- Stosowanie: Regularnie, o stałych porach, najlepiej na czczo (1 godzinę przed lub 2 godziny po posiłku)
- W polskich warunkach domowych: Warto ustawić przypomnienia (np. budzik, aplikacja) i upewnić się, by nie pomijać dawek, nawet w dni wolne, święta czy podczas podróży.
- Zalecana konsultacja: Każdorazowa zmiana dawkowania powinna być ustalana z lekarzem, nie należy samodzielnie skracać/przerywać leczenia nawet w przypadku poprawy samopoczucia.
Dawkowanie rano vs wieczorem
Wybór pory dnia:
- Równe odstępy czasowe pomagają zachować stałe stężenie antybiotyku we krwi.
- Branie leku rano ułatwia koordynację z posiłkami i trybem dnia.
- W przypadku terapii trzydawkowej – można stosować o 7:00, 15:00 i 23:00, przy czterodawkowej – co 6 godzin (np. 6:00, 12:00, 18:00, 24:00).
- Warto ustalić godzinę pierwszej dawki na tyle wcześnie, by ostatnia nie przypadała w środku nocy.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Ampicylinę najlepiej przyjmować na czczo. Pokarmy, zwłaszcza tłuszczowe i mleczne, mogą obniżyć jej wchłanianie i skuteczność. W polskiej diecie typowe śniadania mogą zawierać mleko czy wędliny – zaleca się więc przyjmować lek 1 godzinę przed pierwszym posiłkiem, lub 2 godziny po posiłku. Wodę używaną do popijania należy ograniczyć do czystej, niegazowanej.
Wyjątki:
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Typ | Interakcja | Zalecenia |
|---|---|---|
| Pokarm | Opóźnia i obniża wchłanianie ampicyliny | Stosować na czczo |
| Alkohol | Może zwiększyć ryzyko objawów niepożądanych, nasilać działanie aminopenicylin na jelita | Zaleca się unikać alkoholu podczas terapii |
| Leki | Metotreksat, allopurynol, doustne środki antykoncepcyjne, doustne leki przeciwzakrzepowe | Konsultować z lekarzem, niektóre leki zwiększają toksyczność, inne mogą osłabiać skuteczność terapii |
| Probiotyki | Antybiotykoterapia może obniżać florę bakteryjną jelit | Warto rozważyć przyjmowanie probiotyków (np. L. rhamnosus) – najlepiej po konsultacji z farmaceutą |
Wskazania
| Oficjalne wskazania (Charakterystyka Produktu Leczniczego) | Zastosowania nierejestrowane (tzw. off-label, wg wytycznych/praktyki) |
|---|---|
|
|
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Grupa pacjentów | Typowe dawki (doustnie) | Uwagi i dostosowania |
|---|---|---|
| Dorośli i młodzież ≥ 12 lat | 250–500 mg co 6 godzin (maks. do 4 g na dobę) | Niekiedy wyższe dawki w cięższych zakażeniach (szpital); terapia dostosowana indywidualnie |
| Dzieci 1–12 lat | Po 25–50 mg/kg mc./dobę w 3–4 dawkach podzielonych | Podanie zależne od masy ciała i ciężkości choroby; u niemowląt szczególna ostrożność |
| Niemowlęta < 1 rok | Po 100 mg/kg mc./dobę w 4 dawkach | Tylko decyzja lekarza, szczególne monitorowanie! |
| Osoby w podeszłym wieku | Jak dorośli, ale z uwzględnieniem czynności nerek | Przy niewydolności nerek dawka obniżana indywidualnie |
Profil bezpieczeństwa (skutki uboczne, ostrzeżenia)
| Częstość | Możliwe objawy niepożądane | Co robić/przeciwdziałanie |
|---|---|---|
| Bardzo częste | Biegunka, nudności, łagodne bóle brzucha | Nawadniać się, rozważyć probiotyk, zgłaszać ciężkie lub utrzymujące się objawy |
| Częste | Wysypka, świąd skóry, reakcje alergiczne | W razie wysypki lub duszności – niezwłocznie skonsultować się z lekarzem! |
| Rzadkie | Zmiany w morfologii krwi, żółtaczka, reakcje anafilaktyczne | Ciężkie reakcje (obrzęk, duszność, spadek ciśnienia) – natychmiast wezwać karetkę! |
| Sporadyczne | Candidiasis, zapalenie języka, czarne przebarwienia języka | Możliwe po dłuższej terapii; zgłaszać niepokojące zmiany lekarzowi |
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania (rady farmaceuty)
- Przyjmuj ampicylinę o stałych porach, w regularnych odstępach – nawet podczas urlopu czy Świąt.
- Nie zapominaj popijać leku wyłącznie wodą niegazowaną.
- Stosuj cały przepisany cykl – przedwczesne odstawienie sprzyja oporności bakterii.
- Unikaj alkoholu podczas leczenia.
- W razie wystąpienia objawów uczulenia (pokrzywka, duszność, obrzęk) natychmiast zgłoś się na SOR.
- Jeśli masz inne schorzenia lub przyjmujesz przewlekle leki – skonsultuj się z lekarzem prowadzącym przed rozpoczęciem antybiotykoterapii.
- Dla dzieci: precyzyjnie odmierzaj dawki według wagi ciała, korzystaj z dołączonej miarki.
- Przechowuj lek w temperaturze poniżej 25°C, z dala od dzieci.
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
| Lek (INN/nazwa handlowa) | Grupa | Charakterystyka | Plusy | Minusy |
|---|---|---|---|---|
| Amoksycylina (np. Augmentin, Amoksiklav) | Antybiotyki β-laktamowe | Szersze spektrum (działa także na bakterie β-laktamazo-dodatnie) | Dostępność, łatwość dawkowania | Częstsze alergie, wyższy koszt |
| Cefaleksyna | Cefalosporyny I generacji | Dobre bezpieczeństwo; alternatywa przy uczuleniu na penicyliny | Rzadsze alergie krzyżowe | Koszt, niektóre infekcje oporne |
| Makrolidy (np. klarytromycyna, azytromycyna) | Antybiotyki makrolidowe | Skuteczne na atypowe bakterie | Krótka terapia, wygodne dawkowanie | Interakcje lekowe, koszt |
| Fosfomycyna | Antybiotyki o szerokim spektrum | Szybka terapia ZUM | Jednorazowa dawka | Tylko na niektóre zakażenia |
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: Lek dopuszczony do obrotu w Polsce przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych)
- Ministerstwo Zdrowia: Wykazuje ampicylinę na liście leków refundowanych (szczegółowe informacje: aktualny list refundacyjny MZ)
- NFZ: Refundacja obowiązuje w wybranych wskazaniach, część preparatów jest w 100% refundowana dla grup szczególnych (dzieci, seniorzy, ciężarne - zgodnie z decyzją lekarza)
- Recepta: Lek dostępny wyłącznie na receptę, kategoria Rx (może być wystawiona e-recepta)
Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Wytyczne Polskiego Towarzystwa Chorób Zakaźnych (PTChZ): ampicylina pozostaje rekomendowana w leczeniu wybranych zakażeń Streptococcus agalactiae (profilaktyka okołoporodowa), zakażeń dróg moczowych u dzieci oraz w wybranych zakażeniach przewodu pokarmowego. Źródło: PTChZ 2023, Konsensus Narodowego Instytutu Leków 2024.
- Europejskie i polskie dane (2022–2024) potwierdzają narastającą oporność niektórych szczepów E. coli i H. influenzae na ampicylinę — rekomenduje się uwzględnianie miejscowego profilu lekooporności przy decyzji terapeutycznej („Antibiotic resistance surveillance in Poland”, EuroSurveillance 2023).
- Ampicylina rekomendowana jest jako lek pierwszego rzutu w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych wywoływanym przez Listeria monocytogenes u seniorów i noworodków (Wytyczne PTEK, 2023).
- Bezpieczeństwo u kobiet w ciąży i karmiących piersią potwierdzone w wytycznych AOTMiT 2024.
Dostępność i dostawa
Ampicylina w postaci tabletek i zawiesiny dostępna jest w większości polskich aptek stacjonarnych oraz w e-aptekach (w tym na e-receptę). Iniekcje dostępne głównie w aptekach szpitalnych.
| Nazwa handlowa | Opakowanie | Orientacyjna cena* | Dostępność | Czas dostawy – Warszawa | Czas dostawy – Kraków | Czas dostawy – Poznań | Czas dostawy – Gdańsk |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Acillin 500 mg | 20 tabletek | 7–12 zł | Bardzo dobra | 1 dzień roboczy | 1–2 dni | 1 dzień | 1–2 dni |
| Ampicillin TZF zawiesina 250 mg/5ml | 100 ml | 10–18 zł | Średnia/Dobra | 1–2 dni | 1–3 dni | 1–2 dni | 1–3 dni |
| Ampicillin Polfa fiolka | 1 g, 10 fiolek | 43–55 zł | Apteki szpitalne/wysoka | 2–3 dni | 2–4 dni | 2 dni | 2–4 dni |
*Ceny orientacyjne wg stanu na czerwiec 2024, mogą się różnić w zależności od lokalizacji i apteki.
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy mogę przerwać przyjmowanie ampicyliny, jeśli poczuję się lepiej?
Nie, pełny cykl antybiotykoterapii jest niezbędny, aby całkowicie zlikwidować infekcję i zapobiec nawrotom/oporności bakterii. Zawsze dokończ przepisaną kurację! - Czy ampicylina obniża skuteczność antykoncepcji hormonalnej?
Możliwe jest obniżenie skuteczności doustnych środków antykoncepcyjnych podczas terapii. Rozważ stosowanie dodatkowych metod (np. prezerwatywa) w trakcie leczenia i 7 dni po jego zakończeniu. - Co zrobić, jeśli zapomniałem/am przyjąć dawkę?
Przyjmij dawkę jak najszybciej, jeśli do kolejnej dawki pozostało co najmniej 2 godziny – jeśli mniej, pomiń zapomnianą i kontynuuj zgodnie z harmonogramem, nie podwajaj dawki! - Czy mogę prowadzić pojazdy podczas terapii?
Ampicylina nie wpływa bezpośrednio na zdolność prowadzenia pojazdów, ale skutki uboczne (np. zawroty głowy) mogą sporadycznie wystąpić – w takich przypadkach zachowaj ostrożność. - Czy można przyjmować probiotyki razem z ampicyliną?
Tak, warto rozważyć probiotyki w celu zmniejszenia dolegliwości żołądkowo-jelitowych (biegunka, wzdęcia) – najlepiej przyjmować probiotyk 2–3 godziny po dawce antybiotyku, po konsultacji z farmaceutą.
