Albendazol – Kompleksowy opis leku na pasożyty
Dla specjalisty:
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Niska biodostępność (ok. 5%), znacznie wzrasta wraz z tłustym posiłkiem.
- Metabolizm: Wątroba – szybka konwersja do metabolitu aktywnego (albendazol-sulfotlenek).
- Wydalanie: Głównie z żółcią, mała część z moczem.
- Czas działania: Okres półtrwania metabolitu 8,5 godziny.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Albendazol stosuje się najczęściej na robaczycę (owsiki, glisty, tasiemce, włosogłówka), lambliozę oraz rzadsze inwazje pasożytnicze. W polskich warunkach lek najczęściej przepisuje się dzieciom i dorosłym przy podejrzeniu zakażenia pasożytami jelitowymi, potwierdzonym badaniem kału lub objawami klinicznymi.
- Typowe dawki: Zwykle 400 mg jako pojedyncza dawka lub kuracja 3-dniowa. Szczegóły poniżej.
- Stosowanie: Ważne, aby zażyć lek zgodnie z zaleceniem lekarza, nawet jeśli objawy ustępują wcześniej.
- Dla dzieci: Dostępne postacie zawiesiny doustnej – łatwiejsze dawkowanie.
- Dobre praktyki: Przestrzegaj zasad higieny (mycie rąk, mycie warzyw), szczególnie w rodzinach z dziećmi w wieku przedszkolnym.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Rano: Łatwiej pamiętać o przyjęciu, szczeg. przy innych lekach; możliwe łagodniejsze skutki uboczne (rzadziej biegunki nocne).
- Wieczór: Zalecane przy niektórych wskazaniach lub gdy lek wywołuje senność.
- Wskazówki: Kluczowe jest regularne, jednoczasowe przyjmowanie dawek, zwłaszcza przy kuracjach kilku dniowych. Ustalić porę z farmaceutą lub lekarzem.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
- Z jedzeniem (najlepiej tłustym): Zwiększa się wchłanianie i skuteczność – rekomendowane w polskich wytycznych terapeutycznych.
- Na czczo: Skuteczność może być osłabiona, nie zaleca się tego sposobu (wyjątek: wyraźne zalecenie lekarza).
- Polskie zalecenia żywieniowe: Przyjmuj albendazol do śniadania lub obiadu zawierającego tłuszcze (np. jajka, kanapki z masłem lub serem, jogurt).
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Z czym nie łączyć | Ryzyko/Wpływ |
|---|---|
| Posiłki wysokotłuszczowe | Zwiększają wchłanianie i skuteczność leku (zalecane, ale uwaga na dawkę!) |
| Alkohol | Podwyższone ryzyko działań niepożądanych wątroby – unikać podczas kuracji |
| Fenytoina, Karbamazepina | Obniżają stężenie albendazolu (osłabienie działania) |
| Cymetydyna, Deksametazon | Podwyższają stężenie leku we krwi – większe ryzyko działań niepożądanych |
| Gryka, dziurawiec | Możliwe ryzyko interakcji metabolicznych (osłabienie skuteczności lub nasilenie działań niepożądanych) |
Wskazania do stosowania
| Oficjalne wskazania (URPL/MZ) | Popularne zastosowania „off-label” |
|---|---|
| Glistnica (Ascaris lumbricoides) | Niektóre przypadki trichinellozy* |
| Owsica (Enterobius vermicularis) | Terapia wspomagająca w toksoplazmozie |
| Włosogłówczyca (Trichuris trichiura) | Przewlekłe niespecyficzne bóle brzucha o niejasnej etiologii (pod nadzorem) |
| Tasiemczyca (m. in. Taenia solium) | Kuracje profilaktyczne przed podróżą (ostrożnie, zawsze konsultacja lekarska!) |
| Lamblioza (Giardia intestinalis) | - |
| Echinokokoza (bąblowica wątroby i płuc) | - |
* Off-label – poza oficjalnym zakresem rejestracji, decyzja lekarza na podstawie indywidualnych wskazań i dostępności innych terapii.
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci ≥2 lat | Seniorzy |
|---|---|---|---|
| Glista, włosogłówka, owsiki | 400 mg jednorazowo | 400 mg jednorazowo | 400 mg jednorazowo |
| Tasiemce | 400 mg przez 3 dni | 400 mg przez 3 dni | 400 mg przez 3 dni |
| Lamblioza | 400 mg/dzień przez 5 dni | 400 mg/dzień przez 5 dni | Konsultacja lekarska |
| Bąblowica (echinokokoza) | 10–15 mg/kg mc./dobę (w 2 dawkach, max. 800 mg/dobę) | Wg masy ciała, max. 800 mg/dobę | Konsultacja lekarska |
Profil bezpieczeństwa i możliwe skutki uboczne
| Częstość | Działania niepożądane | Uwagi/Ostrzeżenia |
|---|---|---|
| Bardzo częste / częste (>1/10, >1/100) | Ból brzucha, biegunka, nudności, zawroty głowy, ból głowy | Zwykle łagodne, przemijają po zakończeniu leczenia |
| Rzadkie | Podwyższenie enzymów wątrobowych, wysypka skórna, świąd | Konieczność kontroli, zwłaszcza przy przedłużonej terapii |
| Bardzo rzadkie | Uszkodzenie szpiku, pancytopenia, objawy neurotoksyczności | Obserwacja, szybka konsultacja lekarska w razie niepokojących objawów |
| Ostrzeżenia | Kobiety w ciąży, dzieci poniżej 2. r.ż., osoby z ciężką niewydolnością wątroby | Lek przeciwwskazany lub wymaga szczególnej ostrożności! |
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Zawsze przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza i farmaceuty.
- Nie przekraczać zaleconych dawek i czasu kuracji.
- Przyjmować najlepiej z posiłkiem tłustym – poprawia skuteczność.
- Unikać alkoholu podczas leczenia.
- U dzieci – stosować zawiesinę doustną, dokładnie odmierzać dawkę.
- W przypadku wystąpienia wysypki, świądu lub żółtaczki – natychmiast skontaktować się z lekarzem.
- Przy wskazaniach długotrwałych (np. bąblowica) – konieczna regularna kontrola laboratoryjna (morfologia, próby wątrobowe).
- Poinformować lek. o wszystkich innych przyjmowanych lekach/suplementach.
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
- Mebendazol (Vermox) – szeroki zakres robakobójczy, refundowany przez NFZ; zalety: brak konieczności spożywania z tłustym posiłkiem, wady: dostępność problematyczna okresowo, mniejsze spektrum na tasiemce.
- Pyrantel – często stosowany u dzieci; zalety: dobra tolerancja, proszek lub zawiesina, wady: węższe spektrum, nie działa na lamblię.
- Metronidazol/Tynidazol – stosowany głównie w lambliozie; plusy: skuteczność, minusy: działania niepożądane (metaliczny smak, nudności).
- Zentel (Albendazol) – refundowany przez NFZ w niektórych wskazaniach (np. bąblowica) – decyzję podejmuje lekarz wg aktualnego wykazu leków refundowanych.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: Albendazol zarejestrowany przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL).
- Status: Dostępny wyłącznie na receptę (Rp), zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia.
- Refundacja: Nie wszystkie wskazania są refundowane – szczegóły określa wykaz leków refundowanych NFZ (zwykle bąblowica, tasiemczyca, niektóre inwazje tkankowe). W codziennej robaczycy (glista, owsik) – najczęściej bez refundacji.
- Wymagania formalne: Konieczność uzasadnienia we wskazaniach refundacyjnych (dla farmaceutów: kod ICD-10 na recepcie).
Najnowsze badania i wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Zgodnie z najnowszymi zaleceniami Polskiego Towarzystwa Parazytologicznego (PTP) i Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego (2019, aktualizacja 2023), albendazol pozostaje lekiem pierwszego rzutu w leczeniu większości typowych robaczyc w Polsce.*
- Badania międzynarodowe (Lancet Infect Dis 2022; WHO Guideline 2023) podkreślają skuteczność i bezpieczeństwo jednorazowych kuracji albendazolem u dzieci.
- Najnowsze prace wskazują na skuteczność w leczeniu bąblowicy i neurocysticerkozy – pod ścisłą kontrolą specjalisty.
- W 2024 roku pojawił się przegląd Cochrane wykazujący, że prawidłowe zażywanie (z tłustym posiłkiem, bez alkoholu) istotnie obniża ryzyko nawrotu robaczyc u dzieci w wieku szkolnym.
*Piśmiennictwo: PTP „Robaczyce przewodu pokarmowego – wytyczne 2022”, Ministerstwo Zdrowia, Lancet Infect Dis 2022, WHO Parasitic Diseases 2023.
Dostępność i dostawa
Albendazol dostępny w większości aptek na terenie Polski. Zdarzają się okresowe braki, szczególnie przed rozpoczęciem sezonu wakacyjnego (maj–czerwiec).
- Popularne opakowania: 2, 4, 10 tabletek po 400 mg; butelka zawiesiny 20 ml (400 mg/20 ml).
- Cena orientacyjna (2024): 20–32 zł za 2 tab. 400 mg (bez refundacji); 8–14 zł (z refundacją wg wskazań).
| Miasto | Apteka stacjonarna – dostępność | Apteka online/dostawa | Średni czas dostawy |
|---|---|---|---|
| Warszawa | 99% w 24h | Tak | 1–2 dni |
| Kraków | 97% w 24h | Tak | 1–2 dni |
| Wrocław | 95% w 48h | Tak | 2–3 dni |
| Trójmiasto | 96% w 24–48h | Tak | 2–3 dni |
| Poznań | 95% w 48h | Tak | 2 dni |
| Lublin, Białystok, Rzeszów | 85–90% w 72h | Tak | 2–5 dni |
Możliwość zamówienia do domu z odbiorem w aptece. W przypadku braku – farmaceuta może zaproponować alternatywę lub sprowadzić lek na zamówienie.
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy albendazol można przyjmować w ciąży?
Odpowiedź: Nie, albendazol jest przeciwwskazany w ciąży. W przypadku planowania ciąży lub podejrzenia jej należy bezwzględnie poinformować lekarza. - Czy mogę stosować albendazol profilaktycznie przed egzotyczną podróżą?
Odpowiedź: Nie zaleca się profilaktycznego stosowania albendazolu bez jasnych wskazań lekarskich. Profilaktyka polega raczej na higienie i unikaniu ryzykownych pokarmów/wody. - Czy możliwe są nawroty zakażenia po prawidłowym leczeniu?
Odpowiedź: Tak, możliwe – najczęściej wynika to z ponownego kontaktu z pasożytem. Zalecane jest równoczesne leczenie wszystkich domowników i przestrzeganie higieny. - Co robić, jeśli pomylę dawkę lub zapomnę o niej?
Odpowiedź: Przy jednorazowej dawce – zażyć jak najszybciej. Przy kilkudniowej kuracji – zażyć pominiętą dawkę, jeśli zbliża się czas kolejnej – pominąć i kontynuować zgodnie z planem. Nie zażywać podwójnych dawek! - Czy albendazol jest refundowany?
Odpowiedź: Tak, ale tylko w określonych schorzeniach – np. bąblowica, tasiemczyca. Większość rutynowych kuracji robaczyc u dzieci i dorosłych – bez refundacji.
