Actigall (Ursodeoksycholowy kwas) – kompleksowy opis leku dla pacjentów
Dla specjalistów:
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Po podaniu doustnym wchłania się w około 60-80% w jelicie cienkim.
- Metabolizm: Podlega metabolizmowi wątrobowemu i zamianie w kwas lithocholowy oraz chenodeoksycholowy.
- Wydalanie: Wydalany głównie z żółcią, niewielka część z moczem; okres półtrwania: 3,5-5,5 godzin.
- Czas działania: Efekty terapeutyczne widoczne po kilku tygodniach regularnego stosowania.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki stosowania
Actigall stosuje się głównie w leczeniu chorób wątroby i dróg żółciowych, np. rozpuszczania kamieni żółciowych cholesterolowych, pierwotnej marskości żółciowej wątroby, cholestazy ciężarnych czy u dzieci w chorobach metabolicznych. Typowa dawka u dorosłych wynosi 8-10 mg/kg mc. na dobę
- W Polsce leczenie nadzoruje głównie gastroenterolog lub hepatolog, a receptę zwykle wystawia lekarz POZ po wcześniejszym rozpoznaniu i zaleceniu specjalisty.
- Bardzo ważne jest regularne i długotrwałe przyjmowanie leku zgodnie z zaleceniami, często przez wiele miesięcy lub lat.
- Lek należy przyjmować o stałej porze każdego dnia, aby unikać pominięć dawki.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Przyjmowanie rano: Dla osób, które mają problemy z pamiętaniem o wieczornej dawce. Można powiązać z codziennymi czynnościami (np. śniadaniem).
- Przyjmowanie wieczorem: Udowodniono, że nocne podawanie ułatwia rozpuszczanie kamieni żółciowych – procesy nocnej zwolnionej motoryki sprzyjają lepszemu działaniu leku (zalecane przy leczeniu konkretnych wskazań).
- Najważniejsze: Przyjmować lek codziennie o wybranej, stałej porze.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
- Można przyjmować niezależnie od posiłku, ale lek lepiej tolerowany podczas jedzenia (szczególnie przy problemach żołądkowych).
- Polskie nawyki śniadaniowe (kanapki, owsianka, ciepłe napoje) sprzyjają przyjmowaniu leku rano, natomiast dla osób z problemami z regularnością lepsze bywa przyjmowanie leku wieczorem, podczas kolacji.
- Unikać przyjmowania na pusty żołądek u osób z wrażliwością przewodu pokarmowego.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Substancja/produkt | Charakter interakcji |
|---|---|
| Żywność tłusta | Może zwiększać wchłanianie leku, ale nie w istotnym stopniu – można przyjmować z posiłkiem |
| Leki zobojętniające zawierające sole glinu lub cholestyraminę | Zmniejszają wchłanianie kwasu ursodeoksycholowego (przerwa min. 2 godz. przed lub po zażyciu) |
| Cyklosporyna | Może podwyższać jej stężenie we krwi – wymaga monitorowania |
| Statyny, estrogeny (np. antykoncepcja doustna) | Mogą nasilać wydzielanie cholesterolu, co działa przeciwskutecznie wobec leczenia kamieni żółciowych |
| Alkohol | Brak istotnych interakcji farmakokinetycznych, ale w chorobach wątroby zaleca się ograniczenie spożycia |
Wskazania
| Oficjalne wskazania | Zastosowania poza oficjalną etykietą (off-label) |
|---|---|
|
|
Dawkowanie według wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorosły | Dziecko | Senior |
|---|---|---|---|
| Kamicę żółciowa | 8-10 mg/kg mc./dobę wieczorem przez min. 6 miesięcy | Brak wystarczających danych (użycie indywidualne) | Jak u dorosłych, uwzględnić funkcję nerek/wątroby |
| Pierwotna marskość żółciowa | 13-15 mg/kg mc./dobę w kilku dawkach podzielonych | 10-20 mg/kg mc./dobę | Jak u dorosłych, z kontrolą parametrów wątrobowych |
| Cholestaza ciężarnych | 10-15 mg/kg mc./dobę | nie dotyczy | nie dotyczy |
Ostateczną dawkę i schemat ustala lekarz na podstawie masy ciała, wieku i indywidualnych cech pacjenta oraz obszaru wskazania.
Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne
| Rodzaj działań niepożądanych | Częstość | Opis |
|---|---|---|
| Biegunka | częsta (>1/10) | Często niewielka, zwykle ustępuje po kilku dniach |
| Bóle brzucha, nudności | rzadziej (1/100-1/10) | Mogą pojawić się na początku leczenia |
| Wysypka skórna, świąd | rzadkie (<1/1000) | Alergiczne reakcje skórne – wymaga odstawienia |
| Wzrost aktywności transaminaz wątrobowych | rzadkie | Konieczna kontrola laboratoryjna |
| Tworzenie się kamieni żółciowych zawierających wapń | bardzo rzadkie | W razie bólu prawego podżebrza skonsultować się z lekarzem |
Ostrzeżenia:
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania – rady dla pacjenta
- Stosuj lek codziennie o tej samej porze, najlepiej w trakcie lub bezpośrednio po posiłku.
- Nie przekraczaj przepisanej dawki bez konsultacji z lekarzem.
- W razie pominięcia dawki – pomiń ją i kontynuuj kolejnego dnia.
- Regularnie kontroluj wyniki badań (enzymy wątrobowe, USG jamy brzusznej).
- W razie niepokojących objawów (np. nasilona biegunka, świąd, żółtaczka) zgłoś się niezwłocznie do lekarza.
- Unikaj spożycia dużych ilości tłustych potraw oraz alkoholu przy chorobach wątroby.
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ, porównanie)
- Przeszczep wątroby – leczenie ostateczne w zaawansowanych stadiach chorób wątroby (refundacja w ramach Narodowego Programu Przeszczepień).
- Leki żółciopędne (np. sylimaryna, lekarska mieszanka ziołowa): W Polsce nierefundowane, krótkotrwale przy łagodnych zaburzeniach trawienia – skuteczność niższa, bezpieczeństwo lepsze.
- Kwas chenodeoksycholowy: Rezerwowy, rzadko obecnie stosowany, skuteczny u wybranych chorych, nie zawsze refundowany.
- Symptomatyczne leczenie świądu (cholestyramina, rifampicyna): Refundowane w określonych wskazaniach, działa 'objawowo', nie leczy przyczyny.
- Leki immunosupresyjne (azatiopryna, glikokortykosteroidy): W wybranych chorobach, pod ścisłym nadzorem, refundowane przy określonych wskazaniach.
Skrócone porównanie:
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Produkt dopuszczony do obrotu decyzją URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych).
- Obowiązuje recepta lekarska (Rp).
- Refundacja w wybranych wskazaniach (np. pierwotna marskość żółciowa, cholestaza ciężarnych, kamica żółciowa w wybranych przypadkach – szczegóły określa rozporządzenie Ministra Zdrowia).
- Na liście leków refundowanych NFZ (wysokość odpłatności zależy od wskazania i preparatu, najczęściej poziom 30%, ryczałt lub bezpłatny w niektórych chorobach rzadkich).
Najnowsze badania i wytyczne kliniczne (2022–2025)
- Polskie Towarzystwo Hepatologiczne (PTL) oraz aktualizowane wytyczne EASL (European Association for the Study of the Liver) z lat 2022–2023 zalecają kwas ursodeoksycholowy jako podstawę leczenia pierwotnej marskości żółciowej wątroby (PBC), także u dzieci i kobiet w ciąży (gdzie nie stwierdzono szkodliwości dla płodu w standardowych dawkach).
- W meta-analizach 2022–2024 (np. Materiały PTL 2024; Gastroenterologia Polska 2023/1) potwierdzono, że długotrwałe leczenie UDCA w PBC i cholestazach poprawia przeżywalność, obniża ryzyko marskości i konieczności transplantacji oraz poprawia jakość życia.
- Badania rejestracyjne z lat 2022-2025 (np. ClinicalTrials.gov) obejmują nowe wskazania: leczenie polekowego uszkodzenia wątroby oraz potencjalnej roli u pacjentów po przeszczepieniu wątroby lub po operacjach bariatrycznych.
- Eksperci zalecają indywidualizację terapii i monitorowanie działań niepożądanych (PTL, stanowisko 2023). Nie zaleca się stosowania poza kontrolą lekarza.
Dostępność i dostawa
- Popularne opakowania: 50, 100, 250 kapsułek (np. Actigall 250 mg x 50 szt.), zawiesiny doustne 250 ml.
- Orientacyjna cena detaliczna Actigall (250 mg/50 kaps.): 70–110 zł – zależnie od refundacji i apteki, z możliwością niższej dopłaty na receptę refundowaną.
| Miasto | Dostępność (z apteki) | Dostawa z apteki online |
|---|---|---|
| Warszawa | 1-3 godziny (od ręki) | 1 dzień roboczy |
| Kraków | do 2 godzin | 1 dzień roboczy |
| Gdańsk | 4–8 godzin | 1–2 dni robocze |
| Wrocław | do 4 godzin | 1 dzień roboczy |
| Poznań | 1–3 godziny | 1 dzień roboczy |
| Lublin, Szczecin, Białystok | tego samego dnia | 1–2 dni robocze |
Większość aptek oferuje rezerwację lub dostawę do domu. W przypadku braku w magazynie producenta czas realizacji może ulec wydłużeniu o kilka dni.
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy można prowadzić samochód podczas leczenia Actigall?
Tak, Actigall nie wpływa na koncentrację, szybkość reakcji ani nie powoduje uczucia senności. - Czy kwas ursodeoksycholowy można stosować w ciąży?
Tak, stosowanie jest dozwolone pod kontrolą lekarza w leczeniu cholestazy ciężarnych lub innych wybranych chorób – badania nie wykazały szkodliwego działania na płód. - Jak długo trzeba przyjmować ten lek?
Leczenie trwa zwykle wiele miesięcy (często >6–12 miesięcy), a czasem przez wiele lat przy przewlekłych chorobach autoimmunologicznych wątroby. Przerwanie leczenia tylko po konsultacji z lekarzem. - Jakie są zasady przyjmowania leku w dni wolne, podczas wyjazdów?
Lek należy zabierać ze sobą w podróż i zażywać o stałej porze, najlepiej z posiłkiem. W razie pominięcia – nie podwajamy dawki kolejnego dnia. - Czy mogę łączyć Actigall z suplementami diety?
Tak, ale należy unikać suplementów z dużymi dawkami żelaza lub wapnia, a wszelkie niejasności warto skonsultować z farmaceutą lub lekarzem.
