Podstawowe informacje o produkcie
Wyjaśnienie dla specjalisty
Dapson jest syntetyczną pochodną sulfonamidów, której działanie polega głównie na hamowaniu syntezy kwasu dihydrofoliowego przez blokowanie aktywności dihydropteroat syntetazy u bakterii. Posiada także immunomodulujące właściwości, które warunkują korzystne efekty w schorzeniach z autoimmunizacją.
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Po podaniu doustnym dapson wchłania się szybko i niemal całkowicie z przewodu pokarmowego (80-100%).
- Metabolizm: Przede wszystkim w wątrobie (N-hydroksylacja oraz acetylacja). Metabolity wydalane są przez nerki z moczem i częściowo przez żółć.
- Wydalanie: Około 20% leku wydalane jest w postaci niezmienionej. Okres półtrwania w fazie eliminacji: 20-30 godzin.
- Działanie po podaniu miejscowym: Stężenie dapsonu w osoczu po zastosowaniu żelu miejscowego jest minimalne—nie powoduje działania ogólnoustrojowego u zdrowych pacjentów.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Najczęstsze wskazania do stosowania dapsonu w Polsce to leczenie trądziku pospolitego (miejscowo) oraz wybranych dermatoz o podłożu zapalnym (np. nużyca, zapalenie mieszków włosowych). W praktyce szpitalnej oraz ambulatoryjnej (np. dermatologia, zakaźnictwo) dapson bywa stosowany także w leczeniu trądu (czyli choroby Hansena) czy chorób autoimmunizacyjnych, np. opryszczkowatego zapalenia skóry (Dermatitis herpetiformis).
W warunkach domowych żel na skórę nakładamy punktowo na zmienione chorobowo miejsca na umytą i osuszoną skórę, raz lub dwa razy dziennie (zgodnie z zaleceniem lekarza). Tabletkę przyjmuje się doustnie, popijając wodą. Należy przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących długości terapii, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej.
- Przechowywanie: Lek należy przechowywać w temperaturze poniżej 25°C, z dala od dzieci.
- Odczyn na dapson: Należy natychmiast zgłosić wystąpienie wysypki, duszności, czy gorączki.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Stosowanie żelu: Zazwyczaj zaleca się aplikację wieczorem, po wieczornej toalecie, aby zwiększyć czas działania leku na skórze bez zanieczyszczeń środowiskowych. Czasem lekarz poleca także dodatkową aplikację rano (np. przy ciężkim trądziku), jednak warto wtedy pozostawić lek na minimum godzinę przed nakładaniem makijażu czy filtrów UV.
- Przyjmowanie tabletek: Dawkowanie może zależeć od schorzenia oraz tolerancji – najczęściej 1x na dobę (rano), by minimalizować ryzyko bezsenności i zaburzeń żołądkowo-jelitowych na noc.
- Kwestia regularności: Najważniejsze jest stałe przyjmowanie o tej samej porze dnia.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
- Żel: Może być stosowany niezależnie od posiłków, ale zalecane jest nałożenie żelu na czystą, suchą skórę.
- Tabletki: Najlepiej zażywać w trakcie posiłku lub tuż po nim, co zmniejsza ryzyko dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (nudności, biegunki) – szczególnie przy typowej diecie polskiej, bogatej w produkty fermentowane, białka i tłuszcze.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Czynnik/Lek | Opis interakcji | Zalecenie |
|---|---|---|
| Pokarm tłusty | Może zwiększać wchłanianie doustnego dapsonu i nasilać skutki uboczne | Spożywać z lekkim posiłkiem |
| Alkohol | Może nasilać działanie toksyczne (zwłaszcza na wątrobę oraz układ nerwowy) | Unikać spożywania alkoholu w trakcie terapii |
| Rywampicyna, Trimetoprim, Probenecyd | Ryzyko zmian stężeń dapsonu oraz metabolitów w organizmie | Konieczna kontrola lekarza |
| Inne leki o działaniu mielotoksycznym (np. sulfasalazyna) | Zwiększone ryzyko uszkodzenia szpiku kostnego | Konieczna ścisła kontrola morfologii krwi |
Wskazania
| Stosowanie | Oficjalne wskazania w Polsce | Zastosowanie off-label |
|---|---|---|
| Żel (miejscowo) | Trądzik pospolity | Nużyca, zapalenie mieszków włosowych, wyprysk łojotokowy |
| Tabletki (doustnie) | Trąd (choroba Hansena), opryszczkowate zapalenie skóry (dermatitis herpetiformis) | Płonica, granulomatosis zewnątrzpochodne, niektóre choroby autoimmunizacyjne (off-label wyłącznie pod ścisłą kontrolą lekarza specjalisty) |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci (powyżej 12 r.ż.) | Seniorzy |
|---|---|---|---|
| Trądzik (żel) | Cienka warstwa na wykwity 1-2x dziennie | Cienka warstwa – ostrożnie, po konsultacji z lekarzem | Jak u dorosłych, monitorować stan skóry, częstsze kontrole dermatologiczne |
| Trąd (tabletki) | 100 mg 1x dziennie przez 6-12 miesięcy (najczęściej w terapii skojarzonej) | 1,5 mg/kg masy ciała 1x dziennie, max. 100 mg | Jak u dorosłych, ale z uwzględnieniem czynności nerek i wątroby |
| Opryszczkowate zapalenie skóry (tabletki) | Do 100 mg 1x dziennie (modyfikacja wg tolerancji i działania klinicznego) | 1-2 mg/kg mc. na dobę, maks. 100 mg | Początkowo niższe dawki, ostrożne monitorowanie morfologii |
Profil bezpieczeństwa / skutki uboczne
Częste działania niepożądane
- Swędzenie, zaczerwienienie, suchość lub łuszczenie skóry (stosowanie miejscowe)
- Nudności, wymioty, biegunka (tabletki doustne)
- Zmiana zabarwienia skóry na żółtawe lub sine (methemoglobinemia)
Rzadsze i poważne działania niepożądane
- Uszkodzenie wątroby, żółtaczka
- Anemia hemolityczna, szczególnie u osób z niedoborem dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (G6PD)
- Reakcje alergiczne (wysypka, świąd, obrzęk twarzy, duszność)
- Objawy neurologiczne (bóle głowy, bezsenność, nerwowość)
- Uszkodzenia szpiku (agranulocytoza)
W przypadku wystąpienia objawów niepożądanych Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Przed zastosowaniem żelu dokładnie umyć i osuszyć skórę.
- Unikać kontaktu żelu z oczami, ustami, błonami śluzowymi – w przypadku kontaktu przepłukać wodą.
- Nie stosować na uszkodzoną, otartą, poparzoną skórę.
- Tabletki zawsze popijać wodą i nie rozgryzać.
- Podczas terapii długoterminowej lekami doustnymi konieczna regularna kontrola morfologii, funkcji wątroby i nerek minimum raz w miesiącu.
W razie wątpliwości należy udać się do poradni dermatologicznej lub skorzystać z porady farmaceuty w aptece.
Alternatywne opcje leczenia
- Nadtlenek benzoilu (żel, krem) – dostępny bez recepty, efektywny w łagodnym i umiarkowanym trądziku; czasem powoduje podrażnienie skóry
- Klindamycyna (miejscowo) – na receptę, mniej działań niepożądanych ogólnoustrojowych
- Retinoidy miejscowe (tretinoina, adapalen, izotretinoina) – refundowane przez NFZ, bardzo skuteczne, ale mogą nasilać podrażnienie skóry, szczególnie na początku terapii
- Tetracykliny (doustnie) – skuteczne w cięższym trądziku, ale nieodpowiednie dla dzieci <12 r.ż. i kobiet w ciąży
- Kwasy (np. azelainowy, salicylowy) – szeroko dostępne, dobrze tolerowane jako uzupełnienie terapii
- Antybiotyki doustne/izotretinoina doustna – dostępność i refundacja od stopnia ciężkości trądziku oraz po skierowaniu od dermatologa
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Status rejestracyjny: Zarejestrowany przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych) zarówno w wersji do stosowania miejscowego jak i doustnego.
- Refundacja: Wskazania refundowane: trąd i opryszczkowate zapalenie skóry, terapia trądziku wyłącznie na podstawie indywidualnej decyzji lekarza specjalisty; poziom refundacji 30–100% zależny od wskazania.
- Dostępność: Preparaty miejscowe (żel) szeroko dostępne w polskich aptekach – na zamówienie do 24 h. Postać doustna: zwykle dostępna w hurtowniach farmaceutycznych, czas oczekiwania do kilku dni.
- Recepta: Wystawia wyłącznie lekarz. Realizacja recepty elektronicznej w aptece z obowiązkiem zgłoszenia działań niepożądanych farmaceucie.
- Kontrola: Wskazane comiesięczne monitorowanie podstawowych parametrów zdrowotnych w trakcie terapii długotrwałej.
Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego (PTD) z 2023 r., dapson miejscowy pozostaje rekomendowanym opcjonalnym leczeniem trądziku o typie zapalnym, szczególnie u pacjentów z nietolerancją nadtlenku benzoilu lub antybiotyków miejscowych.
- Nowe analizy (J Eur Acad Dermatol Venereol 2022; Dermatology 2024) potwierdzają skuteczność i bezpieczeństwo dapsonu miejscowego u młodzieży – zwłaszcza w terapii długotrwałej. Badania polskie (Borkowska et al., „Postępy Dermatologii”, 2024) podkreślają rolę dapsonu w terapiach świadomie dobieranych przez polskich specjalistów.
- Kontrolowane badania kliniczne (NEJM 2023; Lancet Infect Dis 2022) ograniczają stosowanie dapsonu doustnego u dzieci do terapii pod opieką doświadczonego dermatologa lub lekarza chorób zakaźnych.
- Dane z 2025 roku (PTD, „Rekomendacje 2025”) potwierdzają prowadzenie regularnego monitoringu bezpieczeństwa oraz promują stosowanie dapsonu w multidyscyplinarnych zespołach terapeutycznych.
Dostępność i dostawa
| Miasto | Dostępność (żel 60g) | Dostępność (tabletki 100 mg) | Orientacyjna cena (żel 60g)* | Czas dostawy do apteki |
|---|---|---|---|---|
| Warszawa | Bardzo dobra | Dobra | ~72–95 zł | 1-2 dni robocze |
| Kraków | Dobra | Dobra | ~74–110 zł | 1-3 dni robocze |
| Gdańsk | Dobra | Dostępna w 3-4 aptekach | 75–105 zł | 2-4 dni robocze |
| Wrocław | Dobra | Dobra | ~78–99 zł | 1-3 dni robocze |
| Lublin | Ograniczona | Dostępność na zamówienie | ~80–110 zł | 2-5 dni roboczych |
*Ceny orientacyjne, mogą różnić się w zależności od apteki oraz poziomu refundacji. Aktualne ceny można sprawdzić np. na stronie Reflink.pl
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy dapson może być stosowany u dzieci?
Tak, ale wyłącznie na wyraźne zalecenie i pod ścisłym nadzorem lekarza specjalisty. Dawka dobierana jest indywidualnie i wymaga monitorowania parametrów krwi oraz funkcji wątroby. - Czy podczas stosowania żelu Aczone mogę się opalać?
Nie zaleca się nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV podczas kuracji – zarówno słońca, jak i solarium. Zaleca się stosowanie kremów ochronnych SPF 30+ oraz unikanie bezpośredniego nasłonecznienia. - Jak długo trwa terapia dapsonem żelowym?
Typowa terapia trwa 8–12 tygodni, ale czas może się różnić w zależności od ciężkości trądziku oraz tolerancji skórnej. Po osiągnięciu poprawy lekarz może zalecić stopniowe odstawianie lub zmianę preparatu. - Czy żel Aczone brudzi ubrania?
Preparat jest przejrzysty i nie pozostawia trwałych śladów, jednak zaraz po aplikacji warto odczekać do całkowitego wchłonięcia przed założeniem ubrania. - Czy mogę łączyć dapson z innymi lekami na trądzik?
Terapia skojarzona (z nadtlenkiem benzoilu, kwasem azelainowym itp.) powinna być stosowana wyłącznie pod kontrolą lekarza dermatologa, aby uniknąć podrażnienia i niepożądanych interakcji.
