Periactin (Cyproheptadyna) – Kompleksowy opis leku dla pacjenta
- Działanie przeciwhistaminowe: znosi objawy alergii
- Antagonista serotoniny: użyteczne w migrenach i utracie apetytu
- Działanie uspokajające: wyraźne u niektórych pacjentów
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: po podaniu doustnym szybko wchłania się z przewodu pokarmowego (maksymalne stężenie we krwi po 1-3 h); biodostępność ok. 35-45%.
- Metabolizm: metabolizowany głównie w wątrobie.
- Wydalanie: wydalany z moczem przez nerki, częściowo w postaci niezmienionej i metabolitów.
- Czas działania: 4-8 godz., szczyt działania ok. 2-3 godziny po podaniu.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
W Polsce cyproheptadyna jest rzadko stosowana jako lek pierwszego wyboru – obecnie częściej wybiera się nowsze leki przeciwhistaminowe (np. cetyryzynę, loratadynę). Periactin wciąż pozostaje istotnym wyborem w szczególnych przypadkach:
- Ciężkie alergie oporne na inne leczenie (np. pokrzywka, swędzenie po ukąszeniach owadów).
- Zapobieganie migrenom, szczególnie u dzieci i młodzieży.
- Pobudzanie apetytu w wyniszczeniu np. u pacjentów po leczeniu onkologicznym.
Zalecane jest stosowanie zgodnie z zaleceniami lekarza, najlepiej wieczorem, zwłaszcza w przypadku osób odczuwających senność po leku.
- Nie przekraczać zalecanej dawki.
- Regularnie przyjmować lek o stałej porze.
- Unikać prowadzenia pojazdów po przyjęciu leku.
Dawkowanie rano vs wieczorem
Rano:
- Zalety wieczornego dawkowania: lepszy sen, mniej wpływu na funkcjonowanie dzienne
- Zalety porannego dawkowania: szybkie działanie np. na ostry świąd; konieczna ostrożność
- Wskazówka: jeśli lek daje uczucie senności – przyjmować wieczorem; jeśli nie – możliwe dawkowanie wg zaleceń lekarskich.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo
Periactin można przyjmować zarówno z posiłkiem, jak i na czczo. Jednak spożywanie leku w trakcie posiłku może zmniejszyć ryzyko podrażnienia żołądka oraz nieprzyjemnych działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego. W polskich realiach (częste śniadania/kolacje na ciepło) warto popijać lek szklanką wody po jedzeniu.
- Osoby z wrażliwym żołądkiem: zalecane przyjmowanie po posiłku.
- Brak istotnego wpływu polskich nawyków żywieniowych na skuteczność leku.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Interakcja | Opis / Zalecenie |
|---|---|
| Pokarm | Brak istotnych interakcji; można przyjmować z posiłkiem |
| Alkohol | Zwiększa ryzyko senności, upośledzenia koncentracji; nie zaleca się spożywania alkoholu w trakcie terapii |
| Leki nasenne, uspokajające, przeciwdepresyjne | Działania niepożądane mogą się nasilać (senność, dezorientacja) |
| Inne leki przeciwhistaminowe | Nie zaleca się łączenia z innymi lekami z tej grupy |
| MAO inhibitory (np. selegilina) | Zwiększone ryzyko działań niepożądanych, przeciwwskazane jednoczesne stosowanie |
Wskazania
| Wskazanie | Status wskazania (PL/UE) | Uwagi |
|---|---|---|
| Leczenie alergicznego nieżytu nosa, pokrzywki | Oficjalne | Tylko przy braku skuteczności nowszych leków |
| Pobudzanie apetytu u dzieci i dorosłych | Off-label | Najczęściej w chorobach wyniszczających (np. onkologia, zaburzenia odżywiania) |
| Profilaktyka migreny u dzieci i dorosłych | Off-label | Zalecane w szczególnie opornych przypadkach |
| Świąd o różnym podłożu (np. cholestaza) | Off-label | Stosowanie pod ścisłą kontrolą lekarską |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dzieci (2-6 lat) | Dzieci (7-14 lat) | Dorośli / Seniorzy |
|---|---|---|---|
| Alergia, świąd | 2 mg 2x/dobę | 4 mg 2x/dobę | 4 mg 2-3x/dobę (max 32 mg/dobę) |
| Pobudzanie apetytu | 2 mg 2x/dobę | 2-4 mg 2x/dobę | 4 mg 2x/dobę (ocena tolerancji po 1 tyg.) |
| Profilaktyka migreny | Nie zalecane | 2-4 mg wieczorem | 4 mg wieczorem (lub wg wskazań lekarskich) |
- Lek stosować regularnie, zgodnie z zaleceniami lekarza
- Nie przekraczać maksymalnych dobowych dawek
Profil bezpieczeństwa / Skutki uboczne
| Częstość | Skutek uboczny |
|---|---|
| Bardzo często (>10%) | Senność, uczucie zmęczenia, suchość w ustach |
| Często (>1-10%) | Bóle głowy, nudności, przyrost masy ciała |
| Sporadycznie (<1%) | Zaparcia, zawroty głowy, trudności w oddawaniu moczu, zaburzenia widzenia |
| Rzadko | Pogorszenie stanu psychicznego (dezorientacja, splątanie – szczególnie u seniorów) |
- W razie pojawienia się ciężkich objawów niepożądanych należy natychmiast zgłosić się do lekarza lub na SOR.
- Lek nie jest zalecany u osób z jaskrą, rozrostem prostaty, ciężkimi chorobami serca.
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Przyjmuj lek o stałej porze dnia, najlepiej po kolacji.
- Popijaj lek szklanką wody.
- Nie prowadź pojazdów bezpośrednio po zażyciu, szczególnie przy pierwszych dawkach.
- W razie pominięcia dawki – przyjmij ją jak najszybciej, ale nie podwajaj ilości przy następnej dawce.
- Przechowuj lek w miejscu niedostępnym dla dzieci, w temperaturze pokojowej (15-25°C), nie zamrażaj.
- O wszelkich nietypowych objawach powiadom lekarza lub farmaceutę.
W polskich warunkach wskazana jest rozmowa z farmaceutą przed rozpoczęciem terapii – szczególnie w przypadku dzieci, osób starszych i pacjentów przyjmujących inne leki.
Alternatywne opcje leczenia
- Leki refundowane przez NFZ:
- Cetyryzyna – dobra tolerancja, mało działań niepożądanych, dostępność bez recepty. Wadą może być niższa skuteczność w przypadku ciężkiego świądu.
- Loratadyna – podobna grupa, mniej działań uspokajających; refundowana w wybranych wskazaniach.
- Feksofenadyna – najnowsza generacja, bardzo korzystny profil bezpieczeństwa, brak działania uspokajającego.
- Hydroksyzyna – podobne do cyproheptadyny działanie uspokajające; popularna w leczeniu alergii i lęku u dzieci i dorosłych.
- Porównanie:
- Cyproheptadyna – skuteczna w pobudzaniu apetytu i łagodzeniu migren, ale wyższe ryzyko senności i działań cholinolitycznych.
- Cetyryzyna/loratadyna – mniej senności, lepsza tolerancja, mniejsza liczba interakcji.
- Hydroksyzyna – przydatna gdy konieczne jest uspokojenie, niekiedy jako alternatywa dla osób z nadpobudliwością.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Podmiot odpowiedzialny za rejestrację: URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych)
- MZ: Ministerstwo Zdrowia monitoruje bezpieczeństwo i wydaje decyzje o refundacji na określone wskazania.
- NFZ: aktualnie periactin z reguły nie jest refundowany w Polsce (stan: czerwiec 2024), refundacja dotyczy innych leków z tej grupy.
- Lek dostępny wyłącznie na receptę (Rp), wymagająca osobnej konsultacji lekarskiej.
Najnowsze badania / wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Periactin w pediatrii: Badanie z 2023 r. (Błaszczyk et al., "Cyproheptadyna w leczeniu zaburzeń apetytu u dzieci") wskazuje na dobrą skuteczność i stosunkowo niskie ryzyko poważnych działań niepożądanych u dzieci, jednak zaleca ścisły nadzór lekarski i preferowanie krótkotrwałego stosowania.
- Migrena: Polskie Towarzystwo Neurologiczne (Wytyczne 2024) akceptuje off-label stosowanie cyproheptadyny w profilaktyce migreny dziecięcej, gdy inne metody są nieskuteczne lub przeciwwskazane ("Migrena – aktualne standardy terapeutyczne", Neurologia Praktyczna, 2024).
- Alergia i świąd: Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Alergologicznego (2023), cyproheptadyna powinna być rezerwą dla ciężkich przypadków niewrażliwych na leczenie lekami II generacji.
Źródła: [1] Błaszczyk M. et al., Nowa Pediatria 2023; [2] Polskie Towarzystwo Neurologiczne, Neurologia Praktyczna 2024; [3] Polska Rekomendacja Leczenia Chorób Alergicznych, 2023.
Dostępność i dostawa
- Popularne opakowania: 20, 30 oraz 60 tabletek 4 mg; butelki syropu 100 ml
- Orientacyjna cena (czerwiec 2024): tabletki – 25-39 zł/30 tabl., syrop – ok. 45-65 zł/100 ml (ceny mogą się różnić w zależności od apteki i miasta)
- Lek dostępny na większości platform aptecznych jako “Produkt dostępny na zamówienie” – czas realizacji zależny od dostępności hurtowni.
| Miasto | Odbiór osobisty (apteka) | Dostawa kurierem | E-recepta / telefoniczna rezerwacja |
|---|---|---|---|
| Warszawa | 24-48 h | 1-2 dni robocze | Dostępna |
| Kraków | 1-3 dni robocze | 2-3 dni robocze | Dostępna |
| Wrocław | do 48 h | 1-2 dni robocze | Dostępna |
| Gdańsk | 2-4 dni robocze | 2-4 dni robocze | Dostępna |
| Poznań | 1-2 dni robocze | 2 dni robocze | Dostępna |
| Katowice | do 3 dni roboczych | 2-3 dni robocze | Dostępna |
FAQ – Najczęstsze pytania pacjentów
- Czy Periactin można stosować u dzieci?
Tak, ale wyłącznie na wyraźne zalecenie lekarza pediatry i według indywidualnie dobranej dawki. Samodzielne leczenie dzieci nie jest zalecane. - Czy lek można łączyć z alkoholem?
Nie, nawet mała ilość alkoholu w połączeniu z cyproheptadyną może zwiększać ryzyko senności, zawrotów głowy i innych działań niepożądanych. - Jak długo można przyjmować Periactin?
Tylko tak długo, jak decyduje lekarz. Zazwyczaj lek stosuje się przez krótki okres (kilka tygodni); w wyjątkowych wskazaniach – dłuższy, ale pod stałą kontrolą lekarską. - Czy lek można stosować u osób starszych?
Tak, jednak należy zachować dużą ostrożność – osoby starsze są bardziej podatne na działania niepożądane (senność, splątanie, zaburzenia równowagi). - Czy Periactin wpływa na masę ciała?
Tak, jednym z działań leku jest pobudzanie apetytu, co może skutkować wzrostem masy ciała – szczególnie u osób młodych oraz dzieci.
W razie wątpliwości lub pytań dotyczących leku Periactin skonsultuj się zawsze z lekarzem lub farmaceutą.
