Diamox (Acetazolamid) – Kompleksowy opis leku dla pacjenta
Dla specjalistów:
W zahamowaniu reakcji: CO2
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Szybko i prawie całkowicie po podaniu doustnym (biodostępność: 90-100%).
- Metabolizm: Minimalny; większość leku nie ulega przemianie.
- Wydalanie: Przede wszystkim przez nerki w postaci niezmienionej.
- Czas półtrwania: 10-15 godzin.
- Początek działania: Diuretycznie – ok. 1-2 godziny po podaniu; przeciwdrgawkowo – ok. 6-8 godzin.
- Utrzymanie efektu: 8-12 godzin od pojedynczej dawki.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
W Polsce najczęściej stosuje się acetazolamid w leczeniu jaskry, obrzęków różnego pochodzenia oraz padaczki (zwłaszcza w przypadkach opornych na inne leki). Bywa też stosowany w leczeniu ostrej choroby wysokościowej (turystyka górska) i rzadkich schorzeń neurologicznych. Typowa dawka u dorosłych waha się od 250 mg do 1000 mg na dobę, zwykle w 1-2 dawkach podzielonych. Lek zażywa się zgodnie z zaleceniami lekarza, najlepiej o tych samych porach dnia. W przypadku leczenia przewlekłego, regularność ma kluczowe znaczenie dla skuteczności terapii. Możliwość czasowych przerw (ang. „drug holidays”) lekarz rozważa indywidualnie, zwłaszcza przy leczeniu obrzęków.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Przyjmowanie rano: Preferowane ze względu na zwiększenie diurezy i zmniejszenie ryzyka nocnych przebudzeń związanych z potrzebą oddawania moczu.
- Przyjmowanie wieczorem: Może być zalecane w niektórych wskazaniach neurologicznych, np. przy napadach nocnych.
- Zalecenia: Utrzymywać stałe godziny przyjmowania i zapisać je, aby uniknąć pominięcia dawki.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo? (Wpływ posiłków i polskie zwyczaje żywieniowe)
- Można przyjmować z jedzeniem lub niezależnie od posiłków. U osób z wrażliwym żołądkiem zaleca się zażywanie po posiłku, zwłaszcza po tradycyjnym polskim śniadaniu.
- Pokarmy mleczne, owoce i warzywa bogate w potas mogą pomagać ograniczać potencjalne niedobory minerałów.
- Zaleca się regularne spożycie płynów, ale bez nadmiernego obciążania nerek.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Substancja / Produkt | Potencjalna interakcja | Zalecenie |
| Alkohol | Wzmocnienie działania sedatywnego i ryzyko odwodnienia | Unikać lub ograniczyć spożycie alkoholu |
| Leki moczopędne (tiazydy, furosemid) | Nasilenie utraty elektrolitów | Kontrola poziomu potasu, unikać bez zalecenia lekarza |
| Salicylany (np. kwas acetylosalicylowy w dużych dawkach) | Zwiększone ryzyko działań niepożądanych acetazolamidu | Unikać wysokich dawek, monitorować objawy |
| Leki przeciwpadaczkowe (fenytoina, primidon) | Modyfikacja efektywności terapii padaczek | Monitorować stężenia, ewentualna korekta dawkowania |
| Pokarm bogaty w sól | Ograniczenie efektu diuretycznego | Utrzymać umiarkowaną ilość sodu w diecie |
Wskazania do stosowania acetazolamidu
| Wskazanie | Status (oficjalne/off-label) | Szczegóły |
| Jaskra (różne typy – także ostry napad) | Oficjalne | Lek pierwszego/równorzędnego wyboru, zwłaszcza do obniżenia ciśnienia śródgałkowego do czasu leczenia zabiegowego |
| Nadciśnienie wewnątrzczaszkowe (idiopatyczne) | Oficjalne | Zmniejsza produkcję płynu mózgowo-rdzeniowego |
| Padaczka (zwłaszcza dorośli i dzieci, padaczka typu petit mal, atoniczna) | Oficjalne | Jako lek dodatkowy, szczególnie w ciężkich przypadkach |
| Obrzęki (w tym przewlekła niewydolność serca, lekooporne) | Oficjalne | Stosowany w połączeniu z innymi lekami moczopędnymi |
| Ostra choroba wysokościowa | Off-label (uznany przez wytyczne międzynarodowe) | Profilaktyka i objawowe leczenie podczas pobytów na wysokościach powyżej 2500 m n.p.m. |
| Migreny, niektóre dystrofie siatkówki, porażenie okresowe | Off-label | Wskazania rzadkie, wymagają ścisłego nadzoru specjalisty |
Dawkowanie według wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci | Seniorzy (65+) |
| Jaskra | 250–1000 mg/dobę (1–4 dawki podzielone) | 5–10 mg/kg/dobę w 1–2 dawkach | Min. skuteczna dawka; monitorować działanie nerek |
| Padaczka | 250–1000 mg/dobę | 8–30 mg/kg/dobę | Jak u dorosłych, możliwa redukcja dawki |
| Obrzęki | 250–375 mg/dobę rano | 5–10 mg/kg/dobę | Niższe dawki, kontrola elektrolitów |
| Choroba wysokościowa | 250 mg 2 razy dziennie (rozpocząć 24–48h przed wejściem na wysokość) | Brak zaleceń | Ostrożność, indywidualizacja dawek |
Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne
- Częste działania niepożądane (≥1/10):
- Zmęczenie, senność
- Nudności, zaburzenia żołądkowo-jelitowe
- Metaliczny posmak w ustach
- Parestezje (mrowienie dłoni i stóp)
- Mniej częste (1/100–1/10):
- Spadek potasu i sodu (hipokalemia, hiponatremia)
- Kwasic metaboliczna
- Kamica nerkowa
- Rzadkie (
- Reakcje alergiczne (wysypka, świąd)
- Skrajne zmiany hematologiczne (leukopenia, trombocytopenia)
- Poważna kwasica metaboliczna
- Ostrzeżenia: Ryzyko zwiększa się u osób z niewydolnością nerek, zaburzeniami elektrolitowymi, cukrzycą lub długotrwałym stosowaniem. W razie nasilenia objawów niepożądanych – pilny kontakt z lekarzem.
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania – porady farmaceuty na polskie warunki
- Bierz lek o stałych porach, najlepiej rano.
- Zapewnij regularne monitorowanie poziomu elektrolitów (sód, potas), zwłaszcza przy długotrwałym przyjmowaniu.
- Unikaj samodzielnej zmiany dawki lub odstawienia leku bez konsultacji z lekarzem.
- W przypadku stosowania z innymi lekami (moczopędne, przeciwpadaczkowe) – informuj lekarza o wszystkich terapii.
- Zwracaj uwagę na objawy odwodnienia – suchość w ustach, uczucie pragnienia, osłabienie.
- Dbaj o zróżnicowaną dietę, dostarczającą odpowiednią ilość potasu i magnezu. Kiszonki, banany i orzechy mogą być korzystne.
- Nie łącz leków bez konsultacji z farmaceutą – szczególnie tych dostępnych bez recepty.
Alternatywne opcje leczenia – refundacja NFZ, porównanie
- Inhibitory anhydrazy węglanowej miejscowe (np. dorzolamid, brinzolamid – krople do oczu): Skuteczne w jaskrze, mniej ogólnoustrojowych działań niepożądanych. Refundowane przez NFZ przy wskazaniach okulistycznych.
- Diuretyki pętlowe (furosemid): Szybsze i silniejsze działanie moczopędne, jednak brak efektu redukcji ciśnienia śródgałkowego, więcej zaburzeń elektrolitowych.
- Antyepileptyki nowej generacji (np. lewetyracetam, lamotrygina): Wskazane przy padaczkach, ale bez efektu na ciśnienie śródgałkowe. Działania niepożądane zależne od preparatu.
- Beta-blokery (np. tymolol w kroplach): Obniżają ciśnienie w oku, stosowane w jaskrze, refundowane przez NFZ.
Status prawny i refundacyjny w Polsce (URPL, MZ, NFZ)
- Podmiot odpowiedzialny: Acetazolamid zarejestrowany przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL)
- Status dostępności: Lek dostępny wyłącznie na receptę lekarską
- Refundacja: Wskazania refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) obejmują jaskrę, nadciśnienie wewnątrzczaszkowe, padaczkę (niektóre typy), a w przypadkach innych – refundacja indywidualna lub pełnopłatna.
- Kontrola dostępu: Farmaeuty może wydać lek wyłącznie na podstawie ważnej recepty lekarskiej
Najnowsze badania i wytyczne kliniczne (2022–2025)
- Badania międzynarodowe: Potwierdzono skuteczność acetazolamidu w leczeniu idiopatycznego nadciśnienia wewnątrzczaszkowego (IIH), również w wytycznych European Headache Federation 2023. (Źródło: Ferrante E. et al., Cephalalgia, 2023)
- Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego 2022: Acetazolamid pozostaje standardem w leczeniu ostrego napadu jaskry, zaleca się szybkie obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego przed zabiegiem.
- Prace dotyczące choroby wysokościowej: Zalecane dawki profilaktyczne to 250 mg dwa razy dziennie, zwłaszcza u osób z czynnikami ryzyka objawów adaptacyjnych.
- Nowości farmakogenetyczne: Prace zespołu prof. Zawiślak (UJ CM, 2024) wskazują na różnice osobnicze w odpowiedzi na acetazolamid w zależności od stylu życia i diety.
Dostępność i dostawa – opakowania, ceny, czasy dostaw (Polska)
| Opakowanie | Liczba tabletek | Cena orientacyjna (PLN) | Dostępność | Dostawa do głównych miast |
| Diamox | 30 | ok. 40–65 zł | Szeroko dostępny w aptekach stacjonarnych i internetowych | - Warszawa: 1–2 dni
- Kraków: 1–2 dni
- Wrocław: 1–2 dni
- Trójmiasto: 2 dni
- Białystok/Lublin/Szczecin: do 3 dni
|
FAQ – Najczęstsze pytania pacjentów i odpowiedzi
- Czy można prowadzić samochód podczas stosowania Diamoxu?
Lek może powodować senność, zmęczenie i zaburzenia widzenia. Jeśli pojawią się takie objawy – nie należy prowadzić pojazdów, aż do ustąpienia objawów. - Czy można stosować Diamox w ciąży lub podczas karmienia piersią?
Lek stosuje się tylko wtedy, gdy potencjalne korzyści przewyższają ryzyko; decyzja należy do lekarza. Zaleca się unikać leku w I trymestrze ciąży. - Czy mogę brać acetazolamid jednocześnie z lekami przeciwbólowymi?
Można przyjmować np. paracetamol, ale należy unikać dużych dawek leków typu ibuprofen lub kwas acetylosalicylowy – grozi to interakcjami. - Czy trzeba jednocześnie stosować suplementację potasu?
W większości przypadków wystarczy odpowiednia dieta (banany, warzywa, orzechy). Suplementacja farmakologiczna powinna być prowadzona tylko po konsultacji z lekarzem. - Czy w razie pominięcia dawki należy przyjąć ją później?
Należy przyjąć pominiętą dawkę jak najszybciej, o ile nie zbliża się już pora kolejnej. Nigdy nie stosować podwójnej dawki!
