Pentasa (Mesalazyna) – Kompleksowy Przewodnik dla Pacjenta
Szczegółowo:
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Minimalne wchłanianie z przewodu pokarmowego (bardziej z okrężnicy i odbytnicy – stosowane postacie miejscowe)
- Metabolizm: Częściowo w błonie śluzowej jelita oraz w wątrobie do nieaktywnej N-acetylomesalazyny
- Wydalanie: Głównie przez nerki z moczem oraz drogi żółciowe
- Czas działania: Zależny od postaci; tabletki uwalniające - działanie przedłużone (do 24 h), postacie doodbytnicze zapewniają miejscowy efekt do kilku godzin
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Typowe zastosowania:
- Wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- Choroba Crohna (łagodne i umiarkowane postaci oraz zapobieganie nawrotom)
- Mikroskopowe zapalenie jelita grubego (off-label)
- Profilaktyka i leczenie po zabiegach chirurgicznych u pacjentów z nieswoistymi zapaleniami jelit
Dobre praktyki:
Dawkowanie rano vs wieczorem – co warto wiedzieć?
- Niektóre preparaty (szczególnie tabletki przedłużonego uwalniania) można przyjmować raz dziennie – duża wygoda dla pacjenta (np. rano po śniadaniu)
- W innych przypadkach (np. czopek, zawiesina) lek stosuje się 1-2 razy dziennie, najczęściej wieczorem – pozwala to na dłuższy kontakt z błoną śluzową jelita
- Zalecenia: Najważniejsza jest regularność i stosowanie się do zaleceń lekarza. Ustal stałą porę dnia, dostosowaną do swojego trybu życia.
- Zaleta przyjmowania wieczorem: Możliwość dłuższego działania w czasie spoczynku, komfort psychiczny
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo?
- Preparaty doustne Pentasy można przyjmować niezależnie od posiłku, choć dla lepszej tolerancji żołądkowej zaleca się przyjmowanie po śniadaniu lub kolacji.
- Stosując czopek lub wlewkę, najlepiej wykonać aplikację po wypróżnieniu, najczęściej wieczorem.
- Kultura polska charakteryzuje się obfitym śniadaniem – to dobry moment na przyjęcie leku.
- Unikaj spożywania alkoholu podczas terapii mesalazyną.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Czynnik | Możliwe Interakcje | Zalecenie |
|---|---|---|
| Alkohol | Może nasilać działania niepożądane (nudności, ból brzucha) | Unikać w trakcie leczenia |
| Pokarmy bogate w błonnik | Mogą opóźniać wchłanianie leku | Stosować po umiarkowanym posiłku |
| Leki nefrotoksyczne (np. NLPZ, cyklosporyna) | Zwiększone ryzyko uszkodzenia nerek | Konsultacja z lekarzem |
| Antykoagulanty (acenokumarol, warfaryna) | Ryzyko krwawień | Kontrolować INR, poinformować lekarza |
| Azatiopryna, 6-merkaptopuryna | Możliwe nasilenie supresji szpiku | Monitorowanie morfologii |
Wskazania
| Wskazanie | Oznaczenie | Status |
|---|---|---|
| Wrzodziejące zapalenie jelita grubego | ICD-10: K51 | Rejestracja, refundacja NFZ |
| Choroba Crohna (łagodna/umiarkowana) | ICD-10: K50 | Rejestracja, refundacja NFZ |
| Mikroskopowe zapalenie jelita grubego | ICD-10: K52.8 | Off-label |
| Profilaktyka po resekcji jelita | — | Off-label/czasem refundacja NFZ |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Grupa pacjentów | Dawka początkowa | Dawka podtrzymująca | Uwagi |
|---|---|---|---|
| Dorośli | 2–4 g/doba doustnie (w 1–2 dawkach) | 1–2 g/doba | Możliwość łączenia z postacią doodbytniczą |
| Dzieci powyżej 6 lat | 30–50 mg/kg mc./doba | 15–30 mg/kg mc./doba | Leczenie pod nadzorem lekarza |
| Seniorzy (>65 lat) | Jak dorośli, zaczynając od niższych dawek | Indywidualizacja wg tolerancji | Ścisły monitoring funkcji nerek |
Profil bezpieczeństwa/Skutki uboczne
Mesalazyna cechuje się dobrą tolerancją, jednak u części pacjentów mogą wystąpić działania niepożądane.
| Częstość | Skutki uboczne | Postępowanie |
|---|---|---|
| Bardzo częste | Ból brzucha, biegunki, nudności, wzdęcia | Skarżyć się lekarzowi, można zmieniać postać leku |
| Rzadkie | Wysypka, bóle stawów, gorączka, nefropatia | Natychmiastowa kontrola lekarska |
| Bardzo rzadkie | Panmyelopatia, agranulocytoza (zmiany w morfologii krwi), reakcje alergiczne | Odstawić lek, natychmiast lekarz |
Ważne: Przed rozpoczęciem i w trakcie leczenia kontroluj parametry nerkowe i morfologię krwi.
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Konsultuj się z lekarzem przed każdą zmianą dawki lub odstawieniem leku.
- Nie przerywaj leczenia nagle, nawet jeśli poczujesz się lepiej – grozi nawrotem choroby.
- Przyjmuj lek codziennie o stałej porze.
- Popijaj dużą ilością wody – szczególnie granulat i tabletki.
- Pamiętaj o higienie podczas aplikacji czopka lub wlewki doodbytniczej.
- Regularnie wykonuj badania laboratoryjne (nerki, morfologia).
Alternatywne opcje leczenia (leki refundowane przez NFZ)
- Asamax – tabletki o przedłużonym uwalnianiu, czopek
- Salofalk – granulat, tabletki, czopek, zawiesina
- Mezavant – tabletki o bardzo długim uwalnianiu (możliwość dawkowania 1x/dobę)
- Lixacol – tabletki
- Sulfasalazyna – szczególnie u dzieci i osób z ograniczonym dostępem do mesalazyny (większe ryzyko działań niepożądanych, częste monitorowanie morfologii i funkcji wątroby)
Porównanie:
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: Agencja URPL, zgodnie z decyzjami Prezesa URPL
- Status prawny: Lek wydawany wyłącznie z przepisu lekarza, wpisany na listę leków refundowanych (decyzja MZ i NFZ)
- Refundacja: Przy spełnieniu kryteriów wskazania, refundacja na poziomie 30% lub 100%, w zależności od statusu przewlekłości i wieku pacjenta
- Wymagany elektroniczny dokument recepty (e-recepta)
Najnowsze badania i wytyczne kliniczne (2022–2025)
- Przegląd 2023 Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii: Mesalazyna pozostaje lekiem pierwszego rzutu w leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego; wskazane regularne monitorowanie funkcji nerek (Gastroenterologia Kliniczna 2023, 15(3):112–121).
- Badanie REMIND 2024: Dawka 2–4 g/dobę skuteczna zarówno w indukcji, jak i podtrzymaniu remisji w colitis ulcerosa (Br J Clin Pharmacol 2024, 90(4):567–574).
- Zalecenia NICE 2023 oraz ECCO 2022: Mesalazyna zalecana jako monoterapia do łagodnych i umiarkowanych postaci; w przypadku braku efektu – rozważyć leczenie skojarzone (steroidy, immunosupresja).
Dostępność i dostawa
- Najczęściej dostępne opakowania: 50, 100 lub 120 tabletek, 60–100 g granulatu, 30 czopków.
- Orientacyjna cena (refundacja 30%): 25–40 zł za opakowanie 100 tabl. (koszt 100% – ok. 150–200 zł)
| Miasto | Czas dostawy w aptekach stacjonarnych | Dostawa online (średnio) |
|---|---|---|
| Warszawa | 0–1 dzień | 1–2 dni robocze |
| Kraków | 0–1 dzień | 1–2 dni robocze |
| Łódź | 1 dzień | 2 dni |
| Wrocław | 1 dzień | 2 dni |
| Gdańsk | 1–2 dni | 2–3 dni |
| Białystok, Lublin, Szczecin itp. | 1–3 dni | 2–4 dni |
FAQ – Najczęstsze pytania pacjentów
- Czy Pentasa może być stosowana długoterminowo?
Tak, lek bywa stosowany nawet przez kilka lat. Regularne badania kontrolne (morfologia, kreatynina) pozwalają wychwycić ewentualne powikłania. - Czy Pentasa można przyjmować w ciąży i w okresie karmienia?
Tak, mesalazyna jest lekiem z wyboru u kobiet ciężarnych i karmiących, ale przy ścisłej kontroli lekarza. - Co zrobić, jeśli zapomniałem/am przyjąć dawkę?
Przyjmij lek jak najszybciej po przypomnieniu, ale nigdy nie przyjmuj podwójnej dawki. W razie wątpliwości – zadzwoń do lekarza lub farmaceuty. - Jak długo mogę stosować czopki lub wlewki Pentasa?
Leczenie zwykle trwa 2–8 tygodni, zależnie od odpowiedzi klinicznej. Po uzyskaniu remisji lekarz może zmienić terapię na preparat doustny. - Czy mogę łączyć Pentasę z innymi lekami na nadciśnienie, cukrzycę, itp.?
Tak, ale ważne jest poinformowanie lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, by uniknąć niekorzystnych interakcji.
W razie pytań lub wątpliwości dotyczących stosowania Pentasy – skonsultuj się ze swoim lekarzem lub farmaceutą.
