Urso (Ursodiol, kwas ursodeoksycholowy) – kompleksowy opis dla pacjenta
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Ursodiol dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, szczególnie po posiłkach tłuszczowych.
- Metabolizm: Przechodzi intensywny metabolizm wątrobowy do postaci koniugowanych, które są wydzielane do żółci.
- Wydalanie: Głównie z żółcią, niewielka ilość w postaci niezmienionej z moczem.
- Czas działania: Okres półtrwania (t½) wynosi 3-6 dni, jednak efekt terapeutyczny rozwija się stopniowo, przy leczeniu kamicy - najczęściej po kilku miesiącach stosowania.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Ursodiol stosuje się najczęściej w leczeniu: nieoperacyjnego rozpuszczania cholesterolowych kamieni żółciowych
- Typowe dawki: 8–10 mg/kg mc. na dobę; w kamicy – 500–1000 mg na dobę; w PBC – nawet do 12–15 mg/kg mc./dobę.
- Stosowanie leku zalecane jest przez co najmniej kilka miesięcy; decyzja dotycząca długości terapii zależy od lekarza.
- Polscy pacjenci korzystają z uzupełniającego monitorowania USG pod kontrolą lekarza.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Rano: Przyjmowanie leku rano ułatwia włączenie go do codziennej rutyny, jednak w leczeniu kamicy żółciowej często zaleca się przyjmowanie wieczorne, ponieważ nocą dochodzi do największego stężenia cholesterolu w żółci.
- Wieczorem: Może zwiększać skuteczność rozpuszczania kamieni żółciowych; wygodniejsze dla osób zapominalskich.
- Regularność: Ważne jest, by lek zażywać zawsze o tej samej porze, najlepiej razem z posiłkiem.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo?
Ursodiol najlepiej przyjmować razem z posiłkiem – poprawia to jego wchłanianie. W polskich warunkach zaleca się przyjmowanie leku z głównym posiłkiem, np. obiadem lub kolacją. Stosowanie na czczo może obniżyć biodostępność leku i zmniejszyć skuteczność terapii.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Kategoria | Przykład | Możliwe następstwa |
|---|---|---|
| Pokarm tłuszczowy | Posiłki zawierające tłuszcze | Zwiększone wchłanianie ursodiolu (zalecane) |
| Leki wiążące kwasy żółciowe | Cholestyramina, kolestypol | Obniżają skuteczność ursodiolu – należy zachować odstęp min. 2h |
| Leki obniżające cholesterol | Clofibrat | Ryzyko interakcji farmakokinetycznych |
| Antykoncepcja hormonalna | Douste tabletki antykoncepcyjne | Możliwość zmniejszenia skuteczności terapii w kamicy żółciowej |
| Alkohol | Napoje wysokoprocentowe | Nieznaczny wpływ, ale zaleca się ostrożność (współistnienie chorób wątroby) |
Wskazania – oficjalne i off-label
| Wskazanie | Oficjalne | Off-label |
|---|---|---|
| Rozpuszczanie cholesterolowych kamieni żółciowych | Tak | Nie dotyczy |
| Pierwotna żółciowa marskość wątroby (PBC) | Tak | Nie dotyczy |
| Zaburzenia cholestatyczne wątroby (stan po przeszczepie, cholestaza ciężarnych, atrezja dróg żółciowych u dzieci, cystic fibrosis) | Nie | Tak – po rozważeniu przez lekarza |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci | Osoby starsze |
|---|---|---|---|
| Kamicza żółciowa | 8–10 mg/kg mc. na dobę w 1–2 dawkach | 5–10 mg/kg mc. na dobę (zwykle zawiesina) | Jak u dorosłych; szczególna ostrożność w schorzeniach wielonarządowych |
| Pierwotna żółciowa marskość wątroby (PBC) | 13–15 mg/kg mc. na dobę (1–2 dawki/dzień) | Dawkowanie indywidualne | Jak u dorosłych; regularne monitorowanie funkcji wątroby |
| Cholestaza, atrezja dróg żółciowych i inne schorzenia pediatryczne | Nie dotyczy | 10–20 mg/kg mc. na dobę | Nie dotyczy |
Profil bezpieczeństwa i skutki uboczne
| Częstość | Rodzaj działań niepożądanych |
|---|---|
| Bardzo często (>10%) | Biegunka, łagodne dolegliwości żołądkowo-jelitowe |
| Często (1–10%) | Wzdęcia, nudności, zaparcia, ból brzucha |
| Sporadycznie (<1%) | Świąd skóry, reakcje alergiczne, zmęczenie |
| Bardzo rzadko | Kamica przewodowa, odwracalne zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, pokrzywka |
Ostrzeżenia:
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania (rada farmaceuty)
- Przyjmować lek regularnie o tej samej porze, najlepiej podczas posiłku.
- Nie przerywać terapii bez konsultacji z lekarzem – efekty pojawiają się po kilku miesiącach.
- Monitorować regularnie funkcje wątroby i wykonywać badania kontrolne (ALT, AST, ALP, bilirubina).
- Przechowywać lek w miejscu niedostępnym dla dzieci.
- W przypadku pominięcia dawki – przyjąć kolejną jak najszybciej; nie podwajać dawek.
- W razie jakichkolwiek objawów nietolerancji (silne bóle brzucha, świąd, ciemny mocz) – natychmiast skontaktować się z lekarzem.
Alternatywne opcje leczenia
- Chirurgiczne usunięcie pęcherzyka żółciowego (cholecystektomia): Najskuteczniejsza metoda, szczególnie w przypadku kamieni objawowych; refundowana przez NFZ.
- Leki rozpuszczające kamienie (kwas chenodeoksycholowy): Stosowane rzadziej, mniej skuteczne, podobny profil bezpieczeństwa, ograniczona refundacja.
- Dieta niskotłuszczowa: Zalecana jako wsparcie farmakoterapii, nie usuwa przyczyny, skuteczność ograniczona.
- Leki objawowe (np. przeciwbólowe, rozkurczowe): Nie wpływają na rozpuszczanie kamieni, pozwalają łagodzić dolegliwości.
| Opcja | Zalety | Wady |
|---|---|---|
| Ursodiol | Bezoperacyjne leczenie, mało działań ubocznych, refundacja NFZ | Skuteczny tylko w przypadku wybranych kamieni, długi czas leczenia |
| Cholecystektomia | Skuteczne i szybkie usunięcie problemu | Inwazyjne, hospitalizacja |
| Kwas chenodeoksycholowy | Alternatywa farmakologiczna | Więcej działań ubocznych, mniejsza dostępność |
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Lek zarejestrowany przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych).
- Refundowany w wybranych wskazaniach przez Narodowy Fundusz Zdrowia (m.in. PBC, cholestaza ciężarnych, u dzieci z cholestazą).
- Wymaga recepty lekarskiej (drugiej kategorii – Rp).
- Zgodność z wytycznymi Ministerstwa Zdrowia (MZ) oraz Rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Gastroenterologicznego.
Najnowsze badania i wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Potwierdzono skuteczność ursodiolu w opóźnianiu progresji pierwotnej żółciowej marskości wątroby (PBC) – Polskie Towarzystwo Gastroenterologiczne, 2023 [link].
- Aktualizacja standardów terapeutycznych PBC wskazuje na dalsze miejsce ursodiolu jako leczenia pierwszego rzutu (AASLD, EASL guidelines 2022–2024).
- U dzieci z cholestazą i atrezją dróg żółciowych ursodiol obniża ryzyko progresji do przewlekłej niewydolności wątroby – Polskie Forum Hepatologiczne, 2023.
- Badania międzynarodowe wykazały umiarkowaną skuteczność w leczeniu małych, niezwapniałych Kamieni (BADANIA: The Lancet Gastroenterology & Hepatology 2022).
Dostępność i dostawa
Na polskim rynku ursodiol dostępny jest w większości dużych aptek internetowych i stacjonarnych. Do najczęściej dostępnych opakowań należą:
- Urso 250 mg – 100 kapsułek
- Urso 500 mg – 50 kapsułek
- Ursofalk 250 mg – 100 kapsułek
- Zawiesina doustna – opakowanie 250 ml (głównie dla dzieci)
| Miasto | Szacowany czas dostawy (dni robocze) | Średnia cena za 100 kapsułek Urso 250 mg (2024) |
|---|---|---|
| Warszawa | 1-2 | ok. 75–120 zł (refundacja: od 5 zł) |
| Kraków | 1-2 | ok. 75–120 zł (refundacja: od 5 zł) |
| Poznań | 1-3 | ok. 80–130 zł |
| Wrocław | 1-2 | ok. 80–130 zł |
| Gdańsk | 2-3 | ok. 80–130 zł |
Uwaga:
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
- Czy muszę przyjmować ursodiol do końca życia?
Nie, decyzję o długości leczenia podejmuje lekarz w zależności od wskazań (np. PBC – często leczenie przewlekłe, w kamicy – do rozpuszczenia kamieni lub zakończenia terapii). - Czy mogę pić alkohol podczas leczenia?
Zaleca się ograniczenie spożycia alkoholu, zwłaszcza przy chorobach wątroby, choć nie ma przeciwwskazań do umiarkowanego spożycia. Alkohol może jednak obciążać wątrobę i zmniejszać skuteczność leczenia. - Czy można prowadzić samochód podczas stosowania ursodiolu?
Tak, lek nie wpływa na zdolność prowadzenia pojazdów. - Czy mogę stosować inne leki równocześnie?
Tak, ale należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, szczególnie o preparatach wiążących kwasy żółciowe, lekach na cholesterol oraz suplementach. - Co zrobić, jeśli zapomnę przyjąć dawkę?
Przyjąć jak najszybciej, ale jeśli zbliża się pora kolejnej dawki – nie dublować, kontynuować terapię według ustalonego schematu.
