Capecitabine – Kompleksowy opis leku dla Pacjentów
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Capecitabine dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego po podaniu doustnym. Maksymalne stężenie we krwi osiąga w ok. 1,5 h po zażyciu.
- Metabolizm: Po wchłonięciu lek ulega 3-etapowej przemianie (w wątrobie i tkankach nowotworu) do 5-FU. Ostateczna aktywacja następuje głównie w guzie nowotworowym.
- Wydalanie: Głównie w postaci metabolitów z moczem (ok. 95%).
- Czas działania: Okres półtrwania capecitabiny to ok. 40-50 minut, a 5-FU – kilka minut, dlatego lek podaje się kilkakrotnie dziennie.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki
Capecitabine stosowana jest w chemioterapii domowej pod ścisłą kontrolą onkologa. Pacjent otrzymuje dokładnie wyliczoną dawkę, najczęściej podzieloną na 2 dawki dzienne, przez ok. 2 tygodnie, po czym następuje przerwa (tzw. cykl chemioterapii).
- Typowe dawki: Zwykle dawka początkowa wynosi 1250 mg/m2 powierzchni ciała 2 razy na dobę (np. 8:00 i 20:00), przez 14 dni, po czym 7 dni przerwy (cykl 21-dniowy). Dawka jest indywidualnie dostosowywana przez lekarza, zwłaszcza u osób starszych lub z niewydolnością nerek.
- Jak zażywać? W całości, popijając wodą, najlepiej w stałych odstępach czasu.
- Polskie realia: Pacjenci mogą otrzymać lek w aptece na podstawie „recepty onkologicznej”, z refundacją NFZ według wskazań.
Dawkowanie rano vs. wieczorem
- Zalety przyjmowania rano: Zmniejszenie ryzyka pominięcia dawki, lepsza tolerancja żołądkowo-jelitowa.
- Zalety przyjmowania wieczorem: Dla niektórych mniej dokuczliwe działania niepożądane podczas snu.
- Wskazówki dot. regularności: Konieczność ścisłego przestrzegania godzin przyjmowania (co 12 godzin), najlepiej po śniadaniu i po kolacji.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo?
Zgodnie z charakterystyką produktu, Capecitabine powinna być przyjmowana do 30 minut po posiłku – najlepiej po typowych polskich śniadaniach i kolacjach. Spożycie z jedzeniem poprawia tolerancję leku i nieznacznie modyfikuje jego wchłanianie, co jest korzystne dla bezpieczeństwa terapii.
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Substancja | Możliwe skutki interakcji | Zalecenia |
|---|---|---|
| Pokarmy | Lek przyjmować wyłącznie po posiłku, nie na czczo | Posiłek bogaty w tłuszcze może zmniejszać wchłanianie; zalecana dieta lekkostrawna |
| Alkohol | Ryzyko nasilenia działań niepożądanych ze strony wątroby i żołądka | Zaleca się ograniczenie lub unikanie alkoholu |
| Leki zobojętniające i inhibitory pompy protonowej | Mogą zmieniać wchłanianie capecitabine; przewaga neutralnego lub lekko kwaśnego środowiska żołądka | Stosować ostrożnie, konsultować z lekarzem |
| Antykoagulanty (warfaryna) | Wzrost ryzyka krwawień | Konieczna kontrola INR; konsultacja z lekarzem |
| Fenytoina | Ryzyko toksyczności | Konieczne monitorowanie stężenia fenytoiny |
Wskazania
| Wskazanie oficjalne | Opis |
|---|---|
| Rak jelita grubego (stadium III/IV) | Leczenie uzupełniające oraz paliatywne |
| Rak okrężnicy | Leczenie skojarzone lub samodzielne |
| Rak piersi (przerzutowy/zaawansowany) | W monoterapii lub z docetakselem |
| Off-label: Rak trzustki, żołądka, przełyku | Tylko na podstawie decyzji lekarza specjalisty |
Dawkowanie według wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci | Seniorzy (>65 lat) |
|---|---|---|---|
| Rak jelita grubego | 2 x 1250 mg/m2 po jedzeniu, 14 dni, 7 dni przerwy | Zastosowanie niezalecane (brak danych) | Dawka początkowa: 2 x 1000 mg/m2; indywidualizacja |
| Rak piersi | 2 x 1250 mg/m2 lub 2 x 1000 mg/m2 (z innymi lekami) | Nie stosować u dzieci | Obniżenie dawki na podstawie tolerancji i czynności nerek |
Dostępne są specjalne protokoły dostosowania dawek w zależności od czynności nerek i wątroby oraz występujących powikłań.
Profil bezpieczeństwa/skutki uboczne
- Bardzo częste (>10%): Biegunki, nudności, wymioty, zmęczenie, zapalenie jamy ustnej, utrata apetytu, „zespół ręka-stopa” (zaczerwienienie, obrzęk dłoni/stóp).
- Częste (1–10%): Wysypki, łysienie, gorączka, ból brzucha, zaburzenia krwi (leukopenia, trombocytopenia).
- Rzadkie (<1%): Ciężkie reakcje alergiczne, hepatotoksyczność, zapalenie jelit, powikłania zakrzepowo-zatorowe.
- Ostrzeżenia: Konieczne natychmiastowe zgłoszenie lekarzowi objawów ciężkich, np. uporczywe wymioty, odwodnienie, znaczne osłabienie, gorączka >38°C.
Inne działania niepożądane mogą pojawić się w trakcie terapii – należy regularnie wykonywać zalecane badania laboratoryjne (morfologia, próby wątrobowe, kreatynina).
Wytyczne dotyczące prawidłowego stosowania
- Lek przyjmować zawsze zgodnie z zaleceniami lekarza – nie przekraczać dawki!
- Nie dzielić, nie gryźć tabletek – połknąć w całości, popić wodą.
- Przyjmować dokładnie po posiłku (np. po śniadaniu/kolacji).
- W przypadku wymiotów po dawce nie można jej powtarzać – przyjąć kolejną o stałej porze.
- Stosować leki pomocnicze (na nadżerki/biegunki) zgodnie z instrukcją lekarza/farmaceuty.
- Unikać kontaktu z osobami chorymi ze względu na spadek odporności.
- Przechowywać capecitabine poza zasięgiem dzieci, w temperaturze poniżej 25°C.
Alternatywne opcje leczenia
- 5-fluorouracyl (5-FU) dożylnie: tradycyjna chemioterapia, kontrolowane podawanie, gorsza wygoda dla pacjenta (częste wizyty w szpitalu).
- Oxaliplatyna, irinotekan, docetaksel: inne cytostatyki – często w schematach skojarzonych. Podawane dożylnie, różni się profil działań niepożądanych.
- Pembrolizumab, nivolumab (immunoterapia): refundacja u części pacjentów, gł. w zaawansowanych nowotworach, terapia celowana.
- Terapie biologiczne (bewacyzumab, cetuksymab): stosowane z chemioterapią, refundowane w wybranych przypadkach.
- Dostępność refundacji przez NFZ zależy od wskazania, stanu klinicznego, protokołu leczenia.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Rejestracja: URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych); produkt dopuszczony do obrotu w Polsce.
- Refundacja: Lek jest refundowany przez NFZ w określonych wskazaniach (np. rak okrężnicy, rak piersi, rak żołądka, po spełnieniu kryteriów programu lekowego).
- Recepta: Konieczna recepta specjalna (najczęściej „recepta onkologiczna”), wystawiona przez onkologa.
- Monitorowanie: Konieczne badania laboratoryjne przed każdym cyklem zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Onkologicznego.
Najnowsze badania/wskazówki kliniczne (2022–2025)
- Według najnowszych wytycznych ESMO (2022–2024), capecitabine pozostaje jedną z preferowanych opcji chemioterapii doustnej raka jelita grubego oraz uzupełniającej leczenia raka piersi.
- Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej (PTOK, 2023; „Standardy leczenia nowotworów”), schemat capecitabine jest rekomendowany jako jedna z podstawowych opcji chemioterapii domowej przy dobrym stanie ogólnym pacjenta.
- Nowości: Badania REAL-3, XELOX i TOSCA potwierdziły skuteczność i profil bezpieczeństwa capecitabine w długoterminowej terapii.
Źródła: Zalecenia PTOK 2023, Programy lekowe MZ; ESMO, Annals of Oncology 2023
Dostępność i dostawa
- Popularne opakowania: 60, 120, 180 tabletek 500 mg lub 150 mg, często pakowane na jeden cykl leczenia.
- Orientacyjna cena: Wysoko refundowany, koszt dla pacjenta: zwykle do 3,20–4,00 PLN za opakowanie (dopłata w refundacji 100%). Cena detaliczna: od ok. 700 PLN/opak. 120 x 500 mg.
| Miasto | Dostępność w aptekach | Czas oczekiwania na dostawę leku (dni) |
|---|---|---|
| Warszawa | Wysoka (większość aptek onkologicznych) | 0–1 |
| Kraków | Bardzo dobra | 1 |
| Gdańsk | Dobra | 1–2 |
| Wrocław | Dobra | 1 |
| Poznań | Dobra | 1–2 |
| Miasta powiatowe | Zmniejszona | do 3 |
Przed wykupieniem recepty zalecany wcześniejszy kontakt z wybraną apteką w celu potwierdzenia dostępności.
FAQ – Najczęstsze pytania pacjentów
- Czy mogę samodzielnie zmieniać dawkowanie capecitabine?
Nie. Wszelkie zmiany dawkowania należy uzgadniać wyłącznie z lekarzem prowadzącym, który dostosuje dawkę do wyników badań i stanu klinicznego.
Przyjąć kolejną dawkę o zwykłej porze. Nie należy 'nadganiać' pominiętej dawki podwójną ilością.
U niektórych pacjentów mogą wystąpić zmęczenie, osłabienie, zawroty głowy. Zaleca się zachowanie ostrożności; w razie wystąpienia objawów – unikanie prowadzenia pojazdów.
W większości przypadków tak, ale zawsze należy powiedzieć lekarzowi/farmaceucie o wszystkich przyjmowanych lekach z powodu możliwych interakcji.
Może być bezpieczna, ale wymaga indywidualizacji dawkowania oraz częstszego monitorowania skutków ubocznych, szczególnie funkcji nerek i wątroby.
W przypadku dodatkowych pytań lub wątpliwości związanych ze stosowaniem leku Capecitabine należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym, farmaceutą lub pielęgniarką/onkologiem.
