Chlorochina (Chloroquine hydrochloridum, Chloroquine phosphate) – kompleksowy opis leku dla pacjenta
Farmakokinetyka
- Wchłanianie: Chlorochina dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego po podaniu doustnym; dostępność biologiczna wynosi ok. 80-90%.
- Metabolizm: Częściowo metabolizowana w wątrobie do deetylochlorochiny, również aktywnej.
- Eliminacja: Wydalanie głównie przez nerki i z żółcią; okres półtrwania bardzo długi (20–60 dni!), co sprzyja utrzymaniu stabilnego stężenia.
- Początek i czas działania: Pierwsze efekty leczenia w malarii – w ciągu 24–72 godzin; działanie immunomodulujące: po kilku tygodniach stosowania.
Zastosowanie w codziennym życiu i dobre praktyki (Polska)
- Typowe dawki: W malarii i chorobach reumatycznych: zgodnie z zaleceniami lekarza (przykład poniżej w tabeli).
- Zastosowanie: Arechin stosuje się najczęściej w leczeniu oraz profilaktyce malarii, ale w Polsce – głównie w autoimmunologicznych chorobach reumatycznych (toczeń układowy, reumatoidalne zapalenie stawów).
- Lek należy przyjmować codziennie o stałej porze, popijając wodą.
- W Polsce nie stosuje się rutynowo w leczeniu COVID-19 – aktualne wytyczne Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Mikrobiologów Klinicznych stanowczo odradzają użycie.
Dawkowanie rano vs wieczorem
- Rano: Przyjmowanie leku rano minimalizuje ryzyko bezsenności lub dolegliwości żołądkowych u niektórych pacjentów.
- Wieczorem: Dla pacjentów narzekających na podrażnienie żołądka – lepiej przyjąć wieczorem, bezpośrednio po głównym posiłku.
- Zalecenia: Najważniejsza jest regularność – zawsze o tej samej porze, aby utrzymać stały poziom substancji czynnej we krwi.
Przyjmowanie z jedzeniem czy na czczo?
Chlorochinę można przyjmować zarówno na czczo, jak i po jedzeniu – w Polsce zaleca się przyjmowanie leku po posiłku
Ostrzeżenia dotyczące interakcji
| Produkt/Grupa | Możliwa interakcja | Zalecenia |
|---|---|---|
| Alkohol | Zwiększone ryzyko działań niepożądanych (szczególnie toksyczność wątroby, interakcje z układem nerwowym) | Unikać spożywania alkoholu podczas leczenia |
| Pochodne chininy, amiodaron, digoksyna | Ryzyko zaburzeń rytmu serca, zwiększone stężenie leku we krwi | Konsultacja z lekarzem |
| Antybiotyki (makrolidy, np. azytromycyna) | Możliwe wydłużenie QT, groźne dla serca | Monitorować EKG, zgłaszać lekarzowi |
| Soki i owoce cytrusowe (szczeg. grejpfrut) | Zwiększone stężenie leku w osoczu, ryzyko działań niepożądanych | Unikać spożywania |
| Inne leki immunosupresyjne | Potencjalne osłabienie układu odpornościowego | Stosować wyłącznie według zaleceń lekarza |
Wskazania – kiedy stosować chlorochinę?
| Oficjalne wskazanie | Opis | Uwagi nt. refundacji/wytycznych |
|---|---|---|
| Malaria (leczenie i profilaktyka) | Leczenie i zapobieganie malariae (szczególnie w podróży do krajów tropikalnych) | Refundowany w określonych przypadkach, dostępność ograniczona |
| Toczeń rumieniowaty układowy (SLE) | Leczenie przewlekłe; ogranicza objawy, spowalnia przebieg choroby | Refundowany, lek z wyboru w UE |
| Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) | Wspomagająco przy niewystarczającej odpowiedzi na inne leki | Częściowa refundacja, preparat alternatywny |
| Inne choroby autoimmunologiczne (off-label) | Twardzina, porfiria, sarkoidoza – wybrane przypadki (off-label) | Stosowanie wyłącznie po decyzji lekarza |
Dawkowanie wg wskazań klinicznych
| Wskazanie | Dorośli | Dzieci | Seniorzy |
|---|---|---|---|
| Malaria (leczenie) | Pierwszego dnia 1000 mg, potem 500 mg po 6 oraz 24 h, kolejne 2 dni po 500 mg | 10 mg/kg mc., potem 5 mg/kg mc. – zgodnie z zaleceniem lek. | Jak dorośli, ostrożność: pogorszenie pracy nerek, zwiększone ryzyko działań niepożądanych |
| Profilaktyka malarii | 500 mg raz na tydzień, rozpocząć 1 tyg. przed podróżą, kontynuować 4 tyg. po powrocie | 5 mg/kg mc./tydz – dokładnie wg zaleceń lekarza | Jak dorośli, rozważyć indywidualne przeciwwskazania |
| SLE/RZS (leczenie przewlekłe) | 250–500 mg/dobę (najczęściej 1–2 tabletki) | 2–5 mg/kg mc./dobę | Zachować ostrożność, szczególnie przy chorobach nerek i wątroby |
Ostateczne dawkowanie zawsze indywidualizuje lekarz prowadzący, w zależności od wieku, masy ciała, chorób współistniejących oraz tolerancji leku.
Profil bezpieczeństwa / Skutki uboczne
- Bardzo częste (>10%): Nudności, biegunka, bóle brzucha, zmęczenie
- Częste (1–10%): Zaburzenia żołądkowo-jelitowe, bezsenność, zawroty głowy, bóle głowy, świąd skóry
- Rzadkie (<1%): Zaburzenia widzenia (retinopatia), reakcje alergiczne, arytmie (wydłużenie QT!), pancytopenia, toksyczność wątroby
- Bardzo rzadkie (<0,01%): Zespół Stevensa-Johnsona, nieodwracalne uszkodzenie wzroku, ciężka kardiomiopatia
| Objaw niepożądany | Jak zareagować? |
|---|---|
| Upośledzenie widzenia, plamy przed oczami | Natychmiast odstawić lek, pilny okulista! |
| Silna wysypka, świąd, gorączka | Skonsultować się z lekarzem – ryzyko reakcji alergicznej |
| Bóle serca, zaburzenia rytmu | Niezwłocznie zgłosić do SOR lub wezwać pogotowie |
| Przemijające dolegliwości żołądkowe | Najczęściej łagodnieją po kilku dniach, brać po posiłku |
Wytyczne prawidłowego stosowania (porady na polskie warunki)
- Przyjmuj chlorochinę regularnie, najlepiej o stałej porze każdego dnia.
- Zawsze stosuj się do zaleceń lekarza prowadzącego.
- W przypadku pominięcia dawki – nie przyjmuj podwójnej ilości; kontynuuj zgodnie z harmonogramem.
- Stosuj po posiłku lub z niewielką ilością jedzenia, aby zminimalizować ryzyko dolegliwości żołądkowych.
- Okulista: konieczna okresowa kontrola wzroku!
- Nie łącz leku z alkoholem oraz sokami grejpfrutowymi.
- Informuj swojego lekarza o wszystkich innych przyjmowanych lekach!
Alternatywne opcje leczenia (refundowane przez NFZ)
- Hydroksychlorochina (Plaquenil) – lek o podobnym mechanizmie, uznawany za bezpieczniejszy (mniejsze ryzyko retinopatii), refundowany w SLE i RZS, dostępny w większości polskich aptek.
- Metotreksat – alternatywa w leczeniu RZS, refundowany, stosowany po niepowodzeniu leczenia pierwszoliniowego.
- Sulfasalazyna – w schorzeniach reumatycznych, dobrze tolerowana przez część pacjentów.
- Inne leki przeciwmalaryczne: Atowakwon z proguanilem (Malarone), meflochina – w profilaktyce i leczeniu malarii u podróżujących, dostępność na receptę, zróżnicowana cena.
Konsultacja z lekarzem reumatologiem lub chorób zakaźnych jest kluczowa przy wyborze alternatywnego leczenia.
Status prawny, rejestracyjny i refundacyjny w Polsce
- Chlorochina jest lekiem ściśle kontrolowanym: wymaga recepty (lek Rp), zgłoszona i rejestrowana przez URPL (Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych).
- Lek może być refundowany przez NFZ jedynie w określonych wskazaniach (SLE, RZS i malaria, po weryfikacji przez lekarza).
- Nie jest dostępny w sprzedaży internetowej ani bez recepty.
- W 2024 r. ze względu na wycofywanie zwrotne, dostępność w polskich aptekach bywa ograniczona – warto skonsultować się z farmaceutą w sprawie możliwości zamówienia.
Najnowsze badania i zalecenia kliniczne (2022–2025)
- Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego (PTReuma, 2023) chlorochina pozostaje lekiem alternatywnym ze względu na wyższe ryzyko retinopatii w porównaniu do hydroksychlorochiny.
- Badania z lat 2022–2024 (źr.: Rheumatology International, Lancet) nie potwierdzają skuteczności w leczeniu COVID-19; lek niezalecany w tym wskazaniu w Polsce – oficjalne rekomendacje MZ i GIS z 2023 r.
- U pacjentów z chorobami siatkówki zaleca się regularną kontrolę okulistyczną co 6–12 miesięcy (Polskie Towarzystwo Okulistyczne, stanowisko 2024).
- Refundacja i oficjalne wskazania są ściśle kontrolowane i zmieniają się wraz z aktualizacją listy leków refundowanych (źr.: www.nfz.gov.pl, stan na czerwiec 2024).
Dostępność i dostawa
- Lek jest dostępny przede wszystkim w hurtowniach, do zamówienia w większości aptek lokalnych (recepta obowiązkowa), mogą wystąpić chwilowe braki (2022–2024).
- Popularne opakowania: 30, 50, 100 tabletek (najczęściej 30–50 tabletek na początek terapii).
- Orientacyjna cena: ok. 20–65 zł za opakowanie (50 tabletek, refundacja znczanie obniża koszt pacjenta).
| Miasto | Szacowany czas dostawy do apteki* |
|---|---|
| Warszawa | 1–2 dni robocze |
| Kraków, Poznań, Wrocław, Gdańsk | 2–3 dni robocze |
| Miasta powiatowe i mniejsze miejscowości | 3–5 dni roboczych |
*Czas dostaw może się wydłużyć w przypadku braków magazynowych – zaleca się wcześniejsze zamawianie leku, szczególnie przy leczeniu przewlekłym.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
- Czy mogę samodzielnie odstawić chlorochinę, jeśli lepiej się czuję?
Nie! Lek można odstawić wyłącznie pod kontrolą lekarza – nagłe odstawienie może skutkować nawrotem objawów lub pogorszeniem choroby. - Czy można stosować chlorochinę w czasie ciąży?
Decyzja należy do lekarza, lek potencjalnie bezpieczny, ale tylko, jeśli korzyść przewyższa ryzyko (szczególnie w malarii i SLE); nie wolno podejmować decyzji samodzielnie. - Czy muszę wykonywać specjalistyczne badania kontrolne podczas leczenia?
Tak, zaleca się regularne kontrole okulistyczne (wzrok) oraz badania standardowe krwi i pracy wątroby/nerek. - Czy mogę spożywać alkohol podczas leczenia?
Nie zaleca się; alkohol nasila ryzyko działań niepożądanych i interakcji. - Co zrobić, gdy zapomnę przyjąć dawki?
Przyjmij pominiętą dawkę jak najszybciej, jeżeli nie zbliża się kolejna; nigdy nie podwajaj dawki!
Podsumowanie:
